ΒΙΟΓΡΑΦΙΚΑ

Η παρούσα έκδοση στοιχειοθετήθηκε και σελιδοποιήθηκε από τον Λεωνίδα Μαρσιανό και κυκλοφόρησε από το Άρθρο 46 τον Μάη του 2005 στην πόλη της Αθήνας σε περιορισμένο αριθμό αντιτύπων, με την ρήτρα της ελεύθερης χρήσης των κειμένων αποκλειστικά για τους σκοπούς των κινημάτων του κοινωνικού ανταγωνισμού και. τη θερμή παράκληση αναφοράς των πηγών.

ΤΗΝ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ ΤΟY 1985, η Συντονιστική Επιτροπή Νότιας Ελλάδας (ΣΕΝΕ) για τη διοργάνωση της πρώτης πανελλαδικής αναρχικής συνδιάσκεψης, έκανε εκδήλωση στα Προπύλαια σχετικά με το πραγματικό νόημα της μέρας αυτής, προσπαθώντας να δείξει πώς τ’ αφεντικά και το κράτος έχουν προσπαθήσει να αλλοιώσουν και να διαστρεβλώσουν τόσο τη μέρα εκείνη στο Σικάγο, όσο και τους εργατικούς αγώνες που ακολούθησαν και συνεχίζονται μέχρι σήμερα.

Στο πλαίσιο αυτής της εκδήλωσης, επισκεφτήκαμε στις 30 Απρίλη τον γέροντα αγωνιστή Α. Στίνα, προκειμένου να μας δώσει στοιχεία από πρωτομαγιές που έζησε εκείνος, από τα πρώτα χρόνια της ζωής του ελληνικού εργατικού κινήματος. Τα στοιχεία αυτά (μαζί και με άλλα που μας έδωσε ο συναγωνιστής του Α. Στίνα από τη Θεσσαλονίκη Γιάννης Ταμτάχος) παρουσιάστηκαν σε ομιλίες τη μέρα της εκδήλωσης. Όμως με τον Α. Στίνα η συζήτηση δεν μπορούσε να παραμείνει μόνο στα ιστορικά ζητήματα και τις αναμνήσεις. Ακολούθησε και κουβέντα σχετικά με τη σημερινή κατάσταση του παγκόσμιου και ελληνικού επαναστατικού και εργατικού κινήματος, το ρόλο του κομμουνιστικού κόμματος, για τους νέους, την οργάνωση του κινήματος κλπ. Αυτή την κουβέντα δημοσιεύουμε, πιστεύοντας ότι βοηθάει ουσιαστικά στην κατανόηση ορισμένων ζητημάτων, μιας και η πολύχρονη πείρα του Α. Στίνα είναι κάτι παραπάνω από πολύτιμη για μας τους νεότερους. Η απόδοση έχει ελάχιστες διορθώσεις από το πρωτότυπο και αυτό έγινε για να διατηρηθεί το ύφος της συζήτησης. Συμμετείχαν πέρα από τον Λ. Στίνα ο Γιώργος Χ. και ο Παναγιώτης Κ. από την εφημερίδα Αρένα και ο σύντροφος Χρήστος από την αναρχική ομάδα Κηφισιάς.

[Τα παραπάνω επρόκειτο να αποτελούσαν το εισαγωγικό κείμενο στη δημοσίευση της κουβέντας
στο τεύχος 6 της εφημερίδας Αρένα, που δεν κυκλοφόρησε ποτέ]

Γιώργος: Το προηγούμενο Σάββατο σας επισκέφτηκε ο Κορνήλιος Καστοριάδης. Τι σας είπε σε γενικές γραμμές για τη σημερινή κατάσταση του επαναστατικού κινήματος;

Α. Στίνας: Μου έλεγε ότι στη Γαλλία δεν παρατηρείται το φαινόμενο που βλέπουμε εδώ, δηλαδή ότι έρχονται και με βρίσκουν παιδιά του λυκείου και μιλάμε και θέλουν να μάθουν. Η κατάργηση της ιεραρχίας, η αποδέσμευση από την κηδεμονία, έχουν γίνει αντικείμενο ευρύτερων συζητήσεων μέσα στους νέους. Στη Γαλλία δεν γίνεται κάτι τέτοιο, υπάρχει η παλιά αναρχική ομοσπονδία που όμως δεν κάνει και πολλά πράγματα. Από τα παλιά μέλη του Σοσιαλισμός ή Βαρβαρότητα τα περισσότερα δρουν σαν ξεχωριστά άτομα και ορισμένα δουλεύουν μέσα στα συνδικάτα. Από τις παλιές ομάδες μόνο στην Αγγλία υπάρχει ακόμη η Solidarity, κι αυτό γιατί ανέχονται τις καταστάσεις και δεν διασπώνται.

Γιώργος: Σήμερα στην Ελλάδα πράγματι παρουσιάζεται αυτό το φαινόμενο των νέων παιδιών που με πολύ πάθος και ενεργητικότητα θέλουν να κάνουν διάφορα πράγματα. Όμως παρουσιάζεται ένα πρόβλημα, αυτό της έλλειψης θεωρητικού υπόβαθρου. Έτσι περιμένουν από κάποιον άλλο μεγαλύτερο και πεπειραμένο να πάρει πρωτοβουλίες, ενώ άλλες φορές λένε ότι θα κάνουν διάφορα και τελικά δεν κάνουν τίποτα. Πάντως το κύριο χαρακτηριστικό που έχουμε σήμερα είναι ότι το μεγαλύτερο μέρος του ενεργού χώρου αποτελείται από νέα παιδιά 18-22 χρόνων.

Α. Στίνας: Νομίζω όμως ότι τελικά είναι καλύτερα έτσι. Οι παλιότεροι έχουν κάποια επιρροή, κάνουν τίποτα;

Γιώργος: Υπάρχουν σαν άτομα, αλλά από εκεί και πέρα τίποτα, καμιά οργανωμένη προσπάθεια.

Α. Στίνας: Διάβασα ένα άρθρο στον Άναρχο σχετικά με το τι είναι ο αναρχισμός. Πολύ θεωρητικό κείμενο, στο τέλος δεν καταλήγει πουθενά.

Γιώργος: Ναι, ήταν ένα καθαρά θεωρητικό κείμενο, που δεν έχει και πολύ σχέση με την πραγματικότητα. Στην αρχή έλεγε ότι προσπαθούσε να δώσει τον ορισμό του αναρχισμού, όταν τελικά κάτι τέτοιο μόνο από την πράξη μπορεί να προκύψει.

Α. Στίνας: Συμφωνώ, γιατί τελικά ο αναρχισμός είναι αυτό το ίδιο το κίνημα που είδαμε στο αποκορύφωμα του, δηλαδή στην επανάσταση, όταν καταργούνται οι αρχηγοί, καταργούνται τα πάντα και μένουν οι μάζες. Δηλαδή ο αναρχισμός είναι ότι είναι η ίδια η επανάσταση, ότι είναι η ίδια η εργατική τάξη μέσα στην επανάσταση. Εκεί στην Ισπανία, οι αναρχικοί τελικά απέτυχαν. Βέβαια και να επικρατούσαν, θα τους χτυπούσαν κατόπιν και η Αμερική και η Ρωσία, προπάντων αυτή. Αλλά πέρα απ’ αυτό, η άποψη που επικράτησε τότε, ότι δηλαδή πήραμε την παραγωγή στα χέρια μας και η πολιτική εξουσία δεν μας χρειάζεται, είναι εντελώς ανόητη, γιατί ναι μεν δεν σου χρειάζεται, αλλά δεν την καταργείς κιόλας, αφού δεν αφοπλίζεις τους χωροφύλακες και δεν στέλνεις τον Λίστερ που έδρασε στην Καταλωνία είτε στο σπίτι του, είτε στη φυλακή. Τους άφησαν όπως ήταν και πριν και βέβαια οι χωροφύλακές τους χτύπησαν. Έπειτα αυτό που έγινε, με ολόκληρες αναρχικές ταξιαρχίες να δίνουν μάχες στα μέτωπα, ενώ πίσω τους ο Λίστερ κρέμαγε τους αναρχικούς εργάτες και διέλυε τις κολεκτίβες. Πολύ συναισθηματικοί, κάτι τέτοιο πρέπει να λείψει.

Παναγιώτης: Αυτό είναι ένα πρόβλημα που υπάρχει και σήμερα στο δικό μας τον χώρο, δεν έγινε μόνο στην Ισπανία. Αυτό που κυριαρχεί τελικά είναι το συναίσθημα. Δηλαδή ορισμένοι εμφανίζονται σαν λυσσασμένοι με τους μπάτσους και λένε να κάνουμε το ένα και το άλλο, όμως όταν πάνε να κάνουν κάτι τους βγαίνει πάντα το συναίσθημα, ενώ σε τέτοιες μορφές πάλης δεν μπαίνει μόνο θέμα συναισθήματος, αλλά κύρια λογικής. Να παραδείγματος χάριν με τα επεισόδια που γίνονται τώρα στην πλατεία Εξαρχείων, τους πιάνει μια υπερεπαναστικότητα, φτιάχνουν τις μολότωφ , τις πετάνε, τους κυνηγάνε μετά οι μπάτσοι, πιάνονται 5-6, τους αφήνουν βέβαια την άλλη μέρα, αλλά εκκρεμούν εις βάρος τους βαριές κατηγορίες και πάει λέγοντας. Κάτι τέτοιο γίνεται συνέχεια, με τον ίδιο ρυθμό.

Α. Στίνας: Αυτό που λες για τις κατηγορίες δεν πειράζει, εκείνο που έχει ενδιαφέρον είναι οι απολογίες. Γιατί μέχρι τώρα αυτό που λένε είναι ότι δεν ήμουν εγώ, περνούσα τυχαία κλπ, ενώ πρέπει να αναλάβουν κάποιες ευθύνες και να πουν ότι ναι είμαστε αυτοί και πάμε να κάνουμε εκείνο, δηλαδή όχι να ομολογήσουν ότι ρίξανε μολότωφ, αλλά να πουν ότι αγωνιζόμαστε για να καταργήσουμε αυτό το καθεστώς. Όπως παραδείγματος χάριν μ’ αυτό που έμεινε στην ιστορία σαν «Συμμορία Μπονό», που κρεμάστηκαν τελικά αφού αγωνίστηκαν σαν αναρχικοί ενάντια σ’ ένα σύστημα που σκότωσε 15.000.000 ανθρώπους στον Α’ παγκόσμιο πόλεμο. Δηλαδή πρέπει να δείξουν πιο είναι αυτό το καθεστώς εναντίον του οποίου αγωνίζονται και το οποίο τελικά γι’ αυτόν τον λόγο τους βάζει φυλακή.

Γιώργος: Ναι, το πρόβλημα μ’ αυτά τα παιδιά είναι ότι τελικά αυτά που κάνουν, τα κάνουν ενστικτώδικα, μη ενταγμένα σ’ ένα γενικότερο θεωρητικό πλαίσιο, έτσι ώστε να πουν ναι εμείς το κάναμε γι’ αυτόν και εκείνο το λόγο. Και μετά βέβαια φοβούνται τις συνέπειες και λένε ήμασταν περαστικοί, δεν ξέρουμε τίποτα κλπ.

Χρήστος: Επιπλέον ο αναρχικός χώρος δεν έχει τη δυνατότητα τώρα να καλύψει όλες αυτές τις πράξεις και να στηρίξει αυτούς τους ανθρώπους.

Α. Στίνας: Κοίτα, όλη αυτή η κατάσταση με τους αναρχικούς είναι κάτι το καινούργιο για την ελληνική πραγματικότητα. Μπορεί να υπάρχει κάμποσα χρόνια, αλλά από άποψη ιδεολογικής και οργανωτικής συγκρότησης, είναι κάτι το καινούργιο. Αυτό πάλι, με την άποψη ότι δεν χρειάζεται καμιά οργάνωση. Άλλο πράγμα είναι η οργάνωση για την οργάνωση που πάει να πάρει την εξουσία στα χέρια της για να καταπιέσει τις μάζες, κι άλλο πράγμα είναι η οργάνωση σαν κατάκτηση των ανθρώπων, απαραίτητη για να κινηθούν τα πράγματα.

Γιώργος: Πάντως σήμερα η άποψη που υπήρχε παλιότερα ότι δεν θέλουμε καμιά οργάνωση, δεν ακούγεται σχεδόν καθόλου. Αντίθετα υπάρχει η τάση για συνεργασία των ομάδων και η εκδήλωση της Πρωτομαγιάς που γίνεται από τη Συντονιστική Επιτροπή Νότιας Ελλάδας (ΣΕΝΕ), είναι μια ακόμη απόδειξη. Στην κοινά οργανωμένη παρουσία αποσκοπεί και η 1^η πανελλαδική αναρχική συνδιάσκεψη. Τώρα πού θα φτάσουμε, μόνο το μέλλον μπορεί να το δείξει.

Α. Στίνας: Πάντως αυτό που γίνεται τώρα εδώ, δεν γίνεται αλλού. Ας πούμε στην Αμερική, η IWW, που κάποτε ήταν πολύ ισχυρή, με 800.000 μέλη, στην πλειοψηφία τους αναρχικούς, σήμερα αποτελείται απλά από μερικούς γέροντες και κάποιους νεότερους, που βγάζουν μια εφημερίδα και τίποτα παραπάνω. Στην Ισπανία πάλι, η παλιά ομοσπονδία ουσιαστικά είναι ανύπαρκτη και τά-κανε θάλασσα με τις διασπάσεις της. Το κομμουνιστικό κόμμα παίζει κι εδώ τον ρόλο του. Γίνεται παραδείγματος χάριν επανάσταση στη Νικαράγουα και παίρνουν αυτοί την εξουσία. Εγώ είχα γνωρίσει δύο ζευγάρια Σαντινίστας που τους είχαν φιλοξενήσει κάτι φίλοι και δεν ήταν καθόλου σταλινικοί, αλλά αντίθετα είχαν συνειδητοποιήσει τι είναι το κομμουνιστικό κόμμα και τι σκοπούς έχει. Και βλέπεις τώρα από τη μια μεριά η Αμερική να παίρνει το μέρος των αντεπαναστατών δεξιών, ενώ από την άλλη η Ρωσία εκφράζει τη συμπάθεια της, η Κούβα το ίδιο, στέλνουν ανθρώπους για να τους οργανώσουν, τους δίνουν και όπλα, τα πουλάνε δηλαδή, τσάμπα δεν δίνουν τίποτα, με αποτέλεσμα να πέφτουν από τη σκύλα στη χάρυβδη. Και δεν είναι μόνο αυτό, είναι και η απογοήτευση γιατί λέμε κάναμε μια επανάσταση και βρεθήκαμε χειρότερα απ’ ότι ήμασταν πριν. Αν κάνουμε μια δεύτερη μπορεί να είναι ακόμη χειρότερα. Πώς εξηγείται το γεγονός ότι στη Ρωσία, σε μια χώρα με τέτοια επαναστατική παράδοση, δεν γίνεται τίποτα, οι εργάτες το ρίχνουν στο μεθύσι, ή το πολύ-πολυ να χαλάνε τις μηχανές, ή να μη δουλεύουν καθόλου. Έχουν απογοητευτεί, δεν υπάρχει προοπτική, δεν βλέπουν τι άλλο να κάνουν. Κάποιους διανοούμενους που ξεφυτρώνουν τους αφήνουν και φεύγουν, πάνε στην Αμερική, μπαίνουν σε κάποια πανεπιστήμια και χάνονται.

Παναγιώτης: Στην Αγγλία, τον αγώνα των ανθρακωρύχων πώς τον είδατε;

Α. Στίνας: Κοίτα, εκεί πράγματι κάτι έγινε, τουλάχιστον από πλευράς αντοχής. Στην Αγγλία από παλιά το συνέδριο των εργατικών συνδικάτων δεν εξέφραζε ούτε τα πραγματικά αισθήματα των άγγλων εργατών, ούτε τον συσχετισμό των δυνάμεων. Υπήρχαν παλιά μέσα στο κίνημα πολλές επαναστατικές οργανώσεις με επιρροή (τις είχε κριτικάρει μάλιστα ο Λένιν στο βιβλίο του Αριστερισμός, η παιδική αρρώστεια του κομμουνισμού} που δεν φαίνονταν στα συνέδρια των εργατικών συνδικάτων. Στην Αγγλία ίσως το κίνημα να είναι καλύτερα από αλλού, γιατί υπάρχει μια παράδοση από τα εργατικά συμβούλια. Αυτή τη συμβουλιακή οργάνωση την επέβαλλε η δομή των συνδικάτων που είναι ομοιοεπαγγελματικά, με αποτέλεσμα να υποχρεωθούν οι εργάτες των μεγάλων εργοστασίων να βγάζουν κοινές επιτροπές. Ο Καστοριάδης που είχε πάει και τους είχε δει, είπε ότι κάθε 15 μέρες έχουν συνέλευση, όπου υπάρχει λογοδοσία και απολογισμός από τη συνδικαλιστική ηγεσία.

Παναγιώτης: Ειδικά με τους ανθρακωρύχους πιστεύω ότι μεγάλο ρόλο παίζει το γεγονός ότι ζουν μαζί, έχουν δικά τους χωριά, έχουν δηλαδή τη λεγόμενη εργατική αλληλεγγύη. Στα χωριά δεν είναι εύκολο παραδείγματος χάριν να μπει ένας μπάτσος και να κάνει εξακρίβωση στοιχείων. Αυτή η αλληλεγγύη ήταν ένας σημαντικός παράγοντας και για τη διάρκεια της απεργίας, αλλά και για τη μαχητικότητα που έδειξαν οι απεργοί, με τα σαμποτάζ, τις μάχες με τους μπάτσους κλπ.

Α. Στίνας: Πάντως αυτό που είναι απολύτως βέβαιο είναι ότι αν υπάρξει επαναστατικό κίνημα στη σύγχρονη κοινωνία, αυτό θα είναι οι αναρχικοί. Δεν χωράει πια τίποτ’ άλλο.

Γιώργος: Δεν μπορώ να πως ακριβώς τι θα γίνει στο εξωτερικό, αλλά στην Ελλάδα πιστεύω ότι αν κινηθούμε οργανωμένα σε όλους τους κοινωνικούς χώρους, θα δούμε πολύ κόσμο να ενστερνίζεται τις ιδέες μας. Θέλω να πω ότι πρέπει να γίνει μια συνεπής και συνεχής δουλειά σ’ αυτούς τους χώρους, κι όχι να εμφανιζόμαστε ευκαιριακά με μια προκήρυξη ή με μια μπροσούρα, λίγες φορές τον χρόνο. Το θετικό στην Ελλάδα είναι ότι πέρα από την παραδοσιακή Αριστερά και τους φορείς της, δεν υπάρχει τίποτα, ενώ κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει παραδείγματος χάριν στη Γαλλία, όπου υπάρχουν, τουλάχιστον στον εργατικό χώρο, οι αυτοδιαχειριστές της CFDT κλπ. Έτσι πολλοί, αν και είναι δυσαρεστημένοι μ’ όλα αυτά που συμβαίνουν, ψηφίζουν τους συνδικαλιστές του ΠΑΣΟΚ ή του ΚΚΕ γιατί απλά δεν έχουν άλλη επιλογή. Αν λοιπόν εμείς κινηθούμε με συνέπεια και επιμονή, τα περιθώρια είναι πράγματι μεγάλα. Άλλωστε εδώ η παράδοση του αναρχικού κινήματος είναι μικρή, ώστε δεν μπορεί να πει κάποιος ότι και οι αναρχικοί τι έκαναν, τίποτα. Είναι καινούργια όλα αυτά τα πράγματα.

Α. Στίνας: Είναι καινούργια, μόνο που γίνονται και κάποιες ενέργειες που μάλλον δυσφημούν το κίνημα. Οι δε δημοσιογράφοι αυτά παίρνουν και παρουσιάζουν σαν αναρχικό κίνημα, διαστρεβλώνοντας την πραγματικότητα. Αλλά και πώς να καταργήσεις αυτές τις ενέργειες;

Παναγιώτης: Καλά, όσον αφορά τους δημοσιογράφους πάντα αυτό θα κάνουν, γιατί για κάτι τέτοιο πληρώνονται. Το μόνο που μπορούμε να κάνουμε εμείς είναι να δουλέψουμε έτσι ώστε να δώσουμε στον κόσμο να καταλάβει, όσο είναι δυνατόν, ποιοι είμαστε και τι θέλουμε.

Α. Στίνας: Έχω συζητήσει με πολλά παιδιά που έρχονται εδώ και τους λέω να μαζευτούν και να κάνουν μια ομάδα, να συνδεθούν με κάποιους άλλους ανθρώπους, κι έτσι να διαδίδονται οι ιδέες. Αν τυχόν βρεθείς σε μια συζήτηση να παρεμβαίνεις και να λες την κουβέντα σου, ή αν γίνεται κάποια διάλεξη και επιτρέπεται να γίνονται ερωτήσεις, να τις κάνεις, έτσι ώστε να αποκαλύπτεις τι κρύβει ο ομιλητής. Έπειτα υπάρχουν κι αυτές οι συνελεύσεις των συνοικιών, αν και δεν ξέρω τι γίνεται εκεί ακριβώς. Θέλω να πω ότι πρέπει να πηγαίνεις σ’ αυτές τις συνελεύσεις, κι όταν έρχεται ο υπουργός και βγάζει λόγο, εσύ να σηκωθείς και να πεις ότι εδώ πέρα έχουμε να κάνουμε με μια δική μας υπόθεση, τι δουλειά έχει και έρχεται ο υπουργός, μπορούμε να λύσουμε τα ζητήματα μας και μόνοι μας. Ή στα σωματεία να λέμε ότι πρέπει να γίνεται τακτικά λογοδοσία και πώς πρέπει να έχουμε το δικαίωμα ν’ αλλάζουμε το διοικητικό συμβούλιο όταν θέλουμε εμείς και όχι όταν λέει το καταστατικό. Μια βασική διεκδίκηση είναι και το ίσο ημερομίσθιο. Να, παραδείγματος χάριν τώρα που είχαν απεργία οι υπάλληλοι του Δήμου Αθήνας. Ζητάς να παίρνεις όσα και ο Μπέης, ή ακόμα και περισσότερα, γιατί ο Μπέης δεν κάνει και τίποτα. Αλλά το πιο σημαντικό είναι να μιλήσεις για το τι είναι τελικά το ημερομίσθιο. Είναι δηλαδή όπως λέει ο Μαρξ εμπόρευμα του οποίου η αξία καθορίζεται από το τι χρειάζεται για να μπορέσει να ξαναδούλεψει την άλλη μέρα ο εργάτης, ή είναι εκείνο που χρειάζεται για να ζήσει ο άνθρωπος τελικά. Βάζεις δηλαδή το ζήτημα σε μια τελείως διαφορετική βάση. Σήμερα, επίσης, προσπαθούν να δημιουργήσουν ένα νέο ιδιαίτερο κοινωνικό στρώμα, τους συνδικαλιστές, δηλαδή ανθρώπους των κομμάτων και όχι της εργατικής τάξης. Έτσι προσπαθούν να αποξενώσουν τις μάζες από κάθε πολιτική εκδήλωση, από κάθε πολιτική δράση.

Χρήστος: Πράγματι υπάρχει μια ελίτ, αλλά όχι στη βάση των συνδικάτων, γιατί στις διάφορες περιοχές, στις γειτονιές, ο ένας ξέρει τον άλλο, υπάρχουν δεσμοί, ακόμα και συγγενικοί, κι έτσι μπορεί να υπάρξει διάλογος για ένα ζήτημα ακόμα και μέσα στο καφενείο. Το πρόβλημα είναι με την κεντρική διοίκηση. Έτσι που λειτουργούν τα συνδικάτα, μ’ όλες τις γραμμές κι όλες τις αποφάσεις, ακόμα και για το παραμικρότερο θέμα. όπως παραδείγματος χάριν αν θα κολληθεί μια χειρόγραφη αφίσα στον χώρο εργασίας, να παίρνονται στα κεντρικά γραφεία, καταλαβαίνει κανείς ότι το πρόβλημα είναι ο συγκεντρωτισμός και η γραφειοκρατικοποίηση των συνδικάτων. Έπειτα υπάρχουν πολλοί εργάτες, απλά μέλη, που θα ήθελαν ν’ αντιταχθούν στους εργατοπατέρες. Έτσι όμως που είναι το καταστατικό, δεν τους αφήνει και πολλά περιθώρια για αντίλογο και πρωτοβουλίες από τα κάτω.

Α. Στίνας: Αυτοί ξέρουν καλά τι κάνουν. Ας πούμε τότε παλιά, επί μοναρχίας, οι καπνεργάτες διάλεγαν την εποχή που τα καπνά αν έμεναν θα σάπιζαν και τότε έκαναν απεργία. Τώρα το αιφνίδιο έχει καταργηθεί, αφού σε υποχρεώνουν να ειδοποιήσεις από μέρες πριν, πότε θα απεργήσεις. Είναι σαν ο στρατός να προειδοποιεί τον αντίπαλο του ότι την τάδε μέρα θα επιτεθούμε, γι’ αυτό φυλαχτείτε. Θυμάμαι που στη Θεσσαλονίκη, κατά την τρίτη διοργάνωση της έκθεσης, ενώ ήταν όλα έτοιμα για να ξεκινήσει, οι εργάτες τη μέρα των εγκαινίων ξεκίνησαν απεργία.

Χρήστος: Υπάρχουν ακόμα και τα διαιτητικά δικαστήρια που μας χτυπάνε.

Α. Στίνας: Ναι, ουσιαστικά έχει καταργηθεί η απεργία. Και πέρα απ’ όσα είπαμε προηγουμένως, έχουν καταργήσει κι αλλιώς την απεργία. Για παράδειγμα αν απεργήσουν οι ηλεκτροτεχνίτες, υπάρχει παρακαταθήκη ρεύματος για να δουλέψουν τα εργοστάσια. Έπειτα υπάρχει και το οργανωμένο σώμα των απεργοσπαστών. Ενώ παλιά που το εργοστάσιο ήταν στο Φάληρο, όταν απεργούσαν οι εργάτες, σταματούσαν τα πάντα. Μια φορά είχε έρθει στο εργοστάσιο ο Βενιζέλος και ο εκπρόσωπος των εργατών Παπανικολάου πήγε να του δώσει τα αιτήματα. 0 Βενιζέλος όμως αρνήθηκε να τα συζητήσει και πήγε να φύγει. Τότε, αμέσως, σταμάτησαν τα πάντα, φώτα, τρένα κλπ, κι έτσι αναγκάστηκε να ξαναγυρίσει και να συζητήσει. Ήταν κάτι άλλο που λες εκείνα τα χρόνια, εγώ θεωρώ ευτύχημα για τον εαυτό μου που έχω ζήσει αυτό το κίνημα, που ο άνθρωπος, ο εργάτης, ήταν πραγματικός αγωνιστής. Έβλεπες στη Θεσσαλονίκη πως όταν έφευγε από τη δουλειά του πήγαινε γραμμή στο εργατικό κέντρο, ούτε σπίτι του, ούτε πουθενά αλλού. Στις αίθουσες του εργατικού κέντρου, στο καφενείο, γίνονταν συζητήσεις όχι για το αν θα πάρουμε μεγαλύτερο μεροκάματο, αλλά για τον σοσιαλισμό, για διάφορα βιβλία που έβγαιναν κλπ. Αν κυκλοφορούσε μια μπροσούρα, γινόταν ανάρπαστη από τους εργάτες. Τώρα τα πράγματα δεν είναι έτσι. Ας ελπίσουμε και περισσότερο ας παλέψουμε για να έρθουν καλύτερες μέρες για το κίνημα και το προλεταριάτο.