ΚΕΙΜΕΝΑ
ΒΙΒΛΙΑ
"Εργατικά" κράτη, "εργατικά" κόμματα
και το απελευθερωτικό κίνημα της εργατικής τάξης
εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη
-
ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΟΥ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΔΕΝ ΘΑ ΚΑΤΕΛΗΓΕ ΣΕ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
-
Η ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ
-
ΤΑ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΕΣΣΔ ΣΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
-
ΠΩΣ Η ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ
-
Η ΕΙΔΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΕΚΦΥΛΙΣΜΟΥ. Ο ΣΦΕΤΕΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΜΜΑ
-
Ο ΤΡΟΤΣΚΥ ΚΑΙ Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥΤ ΣΤΟΝ ΜΥΘΟ ΤΩΝ "ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ" ΚΡΑΤΩΝ ΜΕ ΔΕΜΕΝΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΤΕΣ
Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ήταν ήδη μια τραγική διάψευση των ελπίδων και των πίστεων, με τις οποίες έθρεψε τον εαυτό της η γενιά του μεσοπολέμου. Η έκρηξή του, η βιαιότητά του, η έκτασή του και οι αφάνταστες καταστροφές του, αποκάλυψαν πως πίσω από το αντιπολεμικό, φιλειρηνικό και διεθνιστικό πνεύμα, που φαίνονταν ότι επικρατούσε σ' όλη τη φιλολογία και τη συνείδηση των ανθρώπων του μεσοπολέμου, άλλες δυνάμεις ήταν αυτές, που είχαν στην εξουσία τους το σκληρό πεπρωμένο της Ανθρωπότητας. Οι άνθρωποι, στην πλειονότητά τους είχαν αφεθεί να ξεγελαστούν στις εκτιμήσεις τους. Η «ανθρωπιά», η «κατανόηση», το πνεύμα, που είχε καλλιεργηθεί από την επαύριο του πρώτου παγκοσμίου πολέμου σαν αντίδραση σ' αυτόν δεν άντεξε. Έσβησε σαν ασθενική φλόγα κεριού ήδη πριν οι καταστροφικές δυνάμεις εκδηλωθούν και πάλι ως πόλεμος.
Όμως και μέσα στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο - παρ' όλη τη φρίκη του και τον όλεθρο, που έσερνε μαζί του - πάλι οι άνθρωποι αφέθηκαν να συντονίσουν και να προσανατολίσουν τη δράση τους σε αυταπάτες. Η κεντρική αυταπάτη αυτήν την εποχή είναι η «αντιφασιστική κοσμοθεωρία» και «αντιφασιστική πάλη»: Ο αγώνας για την Ελευθερία εξατομικευόταν στον αγώνα εναντίον του φασισμού, σαν πηγής του κακού. Κάθε σκέψη, αίσθημα, βούληση, δράση των αγωνιζομένων για την ελευθερία, εμπνέεται και προσανατολίζεται προς το κεντρικό τούτο σημείο θεώρησης, και σκιαγραφείται μια προοπτική για την εξέλιξη και το μέλλον της Ανθρωπότητας: Με τον «αντιφασιστικό, εθνικοαπελευθερωτικό πόλεμο», που θα έφερνε τη συντριβή του φασισμού, θα εγκαθιδρυόταν η «λαοκρατία», ένα μεταβατικό στάδιο, που με ομαλή δημοκρατική εξέλιξη θα οδηγούσε στο σοσιαλισμό, στην ελευθερία και στην άνθιση ενός αληθινού ανθρώπινου πολιτισμού.
Ο φασισμός του Μουσολίνι και του Χίτλερ πέσανε - και η διάψευση της παραπάνω θεωρίας και προοπτικής, που ενέπνεε εκατομμύρια ανθρώπους, ήρθε, από την επαύριο κι' όλας, παταγώδης και μοιραία, σαν ένα χτύπημα με ρόπαλο στο κεφάλι. Ούτε λαοκρατία, ούτε ελευθερία, ούτε κατάργηση του καπιταλισμού, ούτε προοπτική σοσιαλισμού! Οι υποσχέσεις των «μεγάλων» για απαλλαγή του λαού από το φόβο και την πείνα, για το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης κλπ., έμειναν μόνο διακηρύξεις σε επίσημους λόγους, που δεν πείθουν κανέναν. Στ' αλήθεια, και η πείνα, σ' εκτεταμένες περιοχές της υδρογείου, και ο φόβος, παντού, εντείνονται, και οι λαοί, πού διεκδικούν το δικαίωμα για μιαν ελεύθερη και αδέσμευτη ζωή, υφίστανται τις πιο κτηνώδεις απροσχημάτιστες επεμβάσεις - και από τις δυο μεριές. Οι χθεσινοί «αντιφασίστες» απλώνουν την κυριαρχία τους πάνω στον κόσμο με τις ίδιες μεθόδους, τις ίδιες πρακτικές, και - πολλές φορές - με τα ίδια εκτελεστικά όργανα του «ηττημένου» φασισμού.
Αλλά και όσοι έβλεπαν βαθύτερα τα πράγματα και προσπαθούσαν να κατανοήσουν από την ταξική τους φύση τα συμβαίνοντα στον κόσμο, δεν δικαιώθηκαν στις εκτιμήσεις και προοπτικές τους. Πίστευαν ότι το τέλος του πολέμου θα ήταν η προλεταριακή επανάσταση, που, αν τελικά τα κατάφερνε να βγει νικήτρια, θα έφερνε την κατάρρευση του καπιταλιστικού συστήματος και την εγκαθίδρυση σε παγκόσμια κλίμακα του σοσιαλισμού, και ότι η αντίφαση, που ενσάρκωνε το σταλινικό καθεστώς, το καθεστώς της γραφειοκρατίας, θα λυνόταν είτε προς τη μια κατεύθυνση - με την αναγέννηση της εργατικής δημοκρατίας, σε περίπτωση νίκης της παγκόσμιας επανάστασης - είτε προς την άλλη - με την επάνοδο στον καπιταλισμό, στην περίπτωση αντοχής και επιβίωσης του καπιταλιστικού συστήματος σε παγκόσμια κλίμακα.
Σήμερα ξαίρουμε πως ούτε το τέλος του πολέμου συνέπεσε με προλεταριακή επανάσταση, ούτε το καπιταλιστικό σύστημα κατέρευσε, ούτε η εξουσία της γραφειοκρατίας λιγόστεψε κι ούτε το σοβιετικό καθεστώς περιέπεσε σε «καπιταλισμό», με το νόημα, που δίναμε προ του πολέμου, δηλαδή επαναφορά της ατομικής ιδιοκτησίας.
Μα και άλλα τεραστίας σημασίας κοινωνικά φαινόμενα επεφύλασσε η επαύριο του πολέμου. Τέτοια είναι: η σύγκρουση Τίτο - Στάλιν, η ιδεολογικές διενέξεις, αλλά και διενέξεις για εδάφη, Μόσχας - Πεκίνου, που δείχνουν αντιμέτωπα μέχρι θανάτου κράτη, που διεκδικούν για τον εαυτό τους όλα το σοσιαλιστικό χαρακτήρα. Το γκρέμισμα από το ψηλό βάθρο της θεότητας του Στάλιν, και ο κλονισμός όλων των αξιών, που συνεπάγεται. Στην Πολωνία και στην Ουγγαρία η εργατική τάξη εξεγείρεται σύσσωμη εναντίον της «σοσιαλιστικής» κρατικής εξουσίας - της γραφειοκρατίας - και, μέσα σε λίγες μέρες την διαλύει τέλεια. Ο κόκκινος στρατός και τα σοβιετικά τανκς συντρίβουν την εργατική τάξη στην Ουγγαρία και της ξαναεπιβάλλουν μια κατάσταση, εναντίον της οποίας είχε επαναστατήσει!..
Τί συμβαίνει λοιπόν στ' αλήθεια; Τί νόημα, τί εξήγηση έχουν όλα τούτα;
Ακόμα, μεταπολεμικά, είδαμε επαναστάσεις, που ανατρέψανε καθεστώτα, και επιβάλανε νέα, που δεν αντιστοιχούν στο κλασσικό σχήμα της προλεταριακής επανάστασης, όπου ο ιστορικός μοχλός τους δεν ήταν η αυτόνομη δράση και η οργανωμένη βούληση της εργατικής τάξης, αλλά πραγματοποιήθηκαν από άλλες δυνάμεις (Νασέρ, Μάο, Τίτο Κάστρο).
Το οργανωμένο εργατικό κίνημα σήμερα πουθενά δεν ενσαρκώνει τις ιδιαίτερες διεκδικήσεις και τους γενικούς ιστορικούς σκοπούς της εργατικής τάξης, αλλά έχει ενσωματωθεί στο σύστημα εκμετάλλευσης.
Οι μικρές χώρες, κοντινές ή μακρινές, βλέπουν τον εαυτό τους εκτεθειμένον στη βάναυση επέμβαση της Αμερικής, που ρημάζει - χωρίς καμιά κύρωση από πουθενά εναντίον της - με χιλιάδες βόμβες ανθρώπους κι ό,τι ο ανθρώπινος μόχθος έστησε, όταν κρίνει ότι το εσωτερικό καθεστώς και οι εσωτερικές εξελίξεις των χωρών αυτών δεν είναι όπως αυτή θέλει.
Και πάνω απ' όλα, το νέφος της απειλής ενός πυρηνικού πολέμου, πού τυλίγει μελανό ολάκερη την οικουμένη, έτοιμο να ξεσπάσει από στιγμή σε στιγμή, μάλιστα και από λάθος ή τυχαίο γεγονός, όπως λένε οι εδικοί.
Μέσα σ' αυτό το χάος, η συνείδηση του ανθρώπου, που ζητεί μιαν υπεύθυνη τοποθέτηση απέναντι στα ανθρώπινα, ψάχνει να βρει κάποιαν αρχή, να ξεδιακρίνει ποια είναι η διέξοδος, ποιες οι προοπτικές του Ανθρώπου. Βάζει ξανά κάτω τα προβλήματα και τα ερευνά από την αρχή: Πώς τίθεται σήμερα το πρόβλημα του τέλους του καπιταλισμού, της προοπτικής του σοσιαλισμού, της Ελευθερίας, της αναγέννησης του Ανθρώπου, του άξιου περιεχομένου της ανθρώπινης ζωής.
Μικρή συμβολή στην εναγώνια τούτην αναζήτηση προσανατολισμού είναι οι σελίδες, που ακολουθούν, αφιερωμένες κυρίως στη νέα γενεά, που αδιάφθορη από την αποσύνθεση, που επιβάλλουν οι παντοειδείς δουλείες των πατέρων, μάχεται για το ανθρώπινο μέλλον.
Πριν από τη ρωσική επανάσταση, δεν υπήρχε, τουλάχιστο ανάμεσα σ' αυτούς που τοποθετούσαν τον εαυτό τους στο έδαφος του επαναστατικού μαρξισμού, μια αντίθετη άποψη σχετικά με το περιεχόμενο του σοσιαλισμού. Ο σοσιαλισμός ήταν για όλους ένα καθεστώς που θα καταργούσε κάθε είδους και κάθε μορφής εκμετάλλευση και καταπίεση, θα συνένωνε όλους τους λαούς της γης, ανεξάρτητα από χρώμα, φυλή και θρησκεία σε μια οικογένεια, θα έδινε νέα κίνητρα, νέα ενδιαφέροντα, νέους σκοπούς στη ζωή του ανθρώπου. Η Λούξεμπουργκ στην μπροσούρα της «Τί ζητάει ο Σπάρτακος» δίνει αυτό τον ορισμό: «Η ουσία της σοσιαλιστικής κοινωνίας έγκειται σε τούτο, ότι η μεγάλη εργαζόμενη μάζα, παύει να είναι μία μάζα διευθυνομένη και αρχίζει αντίθετα να ζει με όλο της το είναι ολόκληρη την ενεργό οικονομική και πολιτική ζωή που τη διευθύνει με τον αυτοκαθορισμό της όλο και πιο συνειδητό και πιο ελεύθερο».
Και στην κριτική της για τη ρωσσική επανάσταση, την άνοιξη του 1918 γράφει: «Η πρακτική πραγματοποίηση του σοσιαλισμού... μακριά από του να αποτελεί ένα σύνολο από έτοιμες συνταγές που δεν έχει κανείς παρά να τις εφαρμόσει, είναι μια υπόθεση πού βρίσκεται ολότελα στην ομίχλη του μέλλοντος. Εκείνο που εμείς κατέχουμε στο πρόγραμμά μας, είναι μόνον μερικοί δείχτες που σημειώνουν την κατεύθυνση προς την οποίαν πρέπει να αναζητηθούν τα μέτρα που εξ άλλου έχουν χαρακτήρα προ παντός αρνητικό... Το σοσιαλιστικό κοινωνικό σύστημα δεν μπορεί και δεν πρέπει να είναι παρά μόνον ιστορικό προϊόν γεννημένο από τη σχολή της πείρας... Αν όμως έτσι είναι το πράγμα, είναι φανερό ότι ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να εγκαθιδρυθεί με ουκάζια. Έχει για προϋπόθεσή του μια σειρά βίαια μέτρα εναντίον της ιδιοκτησίας κλπ. Το αρνητικό μέρος την καταστροφή, μπορεί κανείς να το διατάξει. Το θετικό, την ανοικοδόμηση ΟΧΙ. Παρθένα χώρα... χίλια προβλήματα. Μόνον η πείρα μπορεί να διορθώνει, και να ανοίγει καινούργιους δρόμους. Μόνον η ανεμπόδιστη παλλόμενη ζωή, παίρνει χίλιες καινούργιες μορφές και αυτοσχεδιασμούς, αποκτάει δημιουργική δύναμη, διορθώνει μόνη της τα παραπατήματά της... Η δικτατορία του προλεταριάτου, πρέπει να είναι... το έργο της τάξης και όχι μιας μειοψηφίας που διευθύνει εν ονόματι της τάξης. Με άλλα λόγια, πρέπει να προχωρεί ανάλογα με την ενεργό συμμετοχή των μαζών, να παραμένει κάτω από την άμεσο επίδρασή τους, να υποτάσσεται στον έλεγχο ολόκληρου του λαού, και να είναι προϊόν της αυξανομένης πολιτικής διαπαιδαγώγησης των λαϊκών μαζών».
Ο σοσιαλισμός είναι με δυο λέξεις η χειραφέτηση του ανθρώπου. Και η χειραφέτηση του ανθρώπου δεν μπορεί να εννοηθεί δίχως την κυριαρχία του σ' όλους τους τομείς της ζωής του και πρώτα από όλα της παραγωγικής του δραστηριότητος. Από εδώ αυστηρά απορρέει ότι ο σοσιαλισμός είναι ακατανόητος δίχως την διεύθυνση της κοινωνίας, της οικονομίας της και της παραγωγής της από τις ίδιες τις εργαζόμενες μάζες. Η ενεργός συνειδητή συμμετοχή των λαϊκών μαζών σ' όλες τις κοινές υποθέσεις της κοινωνίας είναι η βάση και η ουσία του νέου καθεστώτος.
Αυτό πού λέμε και που λέγαμε από την εποχή του Μαρξ και του Έγκελς, μεταβατικό στάδιο ή πρώτη φάση της κομμουνιστικής κοινωνίας, είναι αυτό ακριβώς το καθεστώς όπου οι ελεύθερες και κυρίαρχες εργατικές μάζες συνειδητά οικοδομούν την κομμουνιστική κοινωνία. Και αυτό το καθεστώς εγκαθίσταται από την πρώτη μέρα της κατάληψης της εξουσίας.
2. Ο ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΣΗΜΕΡΙΝΩΝ «ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ» ΚΡΑΤΩΝ
Ο Οκτώβρης του 1917 θεωρείται ορόσημο στην ιστορία της ανθρωπότητος με την έννοια ότι από τότε αρχίζει πρακτικά πλέον να πραγματοποιείται ο σοσιαλισμός. Το πρώτο «σοσιαλιστικό» κράτος είναι η ΕΣΣΔ και μένει μόνη της μέχρι το τέρμα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Σήμερα το «σοσιαλιστικό» στρατόπεδο αποτελείται από μια ολόκληρη σειρά κρατών. Ένα από αυτά είναι η Κίνα με τα 700 εκατομμύρια των κατοίκων της. Έτσι σε μια σειρά χώρες με πληθυσμό ένα περίπου δισεκατομμύριο έχει εγκαθιδρυθεί ο σοσιαλισμός. Αυτό κατηγορηματικά και με όλα τα μέσα κάθε μέρα και κάθε ώρα διακηρύσσουν αυτοί πού διευθύνουν σ' αυτές τις χώρες. Το γεγονός είναι αναμφισβήτητα το σημαντικώτερο σ' όλη γενικά την ιστορία του ανθρωπίνου γένους. Αρκεί να είναι αλήθεια ή ακόμη αρκεί να έχει κάποια σχέση με την αλήθεια. Να έχει δηλαδή κάποια σχέση με την χειραφέτηση του άνθρωπου, με το προαιώνιο όνειρο των βασανισμένων και των αποκλήρων του κόσμου για μια κοινωνία δίχως αφέντες και δούλους.
Σ' αυτές τις χώρες τα μέσα παραγωγής έχουν κρατικοποιηθεί και η οικονομία αναπτύσσεται επί τη βάσει σχεδίου. Αλλά οι εργαζόμενες μάζες όχι μόνον δεν είναι αυτές εκείνες που ασκούν εκεί την οικονομική και πολιτική εξουσία, αλλά έχουν στερηθεί και από όλα και τα πιο στοιχειώδη ακόμα πολιτικά δημοκρατικά τους δικαιώματα, αυτά τα δικαιώματα που με τους αγώνες τους είχαν κατακτήσει μέσα στο παληό καθεστώς. Δεν έχουν δικαίωμα ούτε να συνέρχονται, ούτε να συνεταιρίζονται, ούτε να εκφράζονται, ούτε να εκλέγουν, ούτε να εκλέγονται, ούτε να απεργούν. Η εξουσία έχει αυστηρά μονοπωληθεί αλλού από το κόμμα και αλλού από το «μέτωπο» και ένα ιεραρχικό σύστημα έχει επιβληθεί που παρακολουθεί, ελέγχει και κατασκοπεύει και το τελευταίο κύτταρο της κοινωνίας. Οι μάζες αποστερημένες από κάθε δικαίωμα συμμετοχής στην πολιτική ζωή βρίσκονται σε απίστευτη άγνοια και τροφοδοτούνται με τους πιο τερατώδεις μύθους. Το σύνολο των αμέσων παραγωγών, των εργατών και των χωρικών, έχει μεταμορφωθεί σε απλό, άβουλο εκτελεστικό όργανο, στερημένο από κάθε δυνατότητα συνειδητής συμμετοχής στη διεύθυνση και στην οργάνωση της παραγωγής. Εκείνοι που διευθύνουν είναι πάνω από κάθε έλεγχο και κάθε υπόνοια κριτικής και ελέγχου από το μέρος των λαϊκών μαζών αντιμετωπίζεται, με τις φυλακές, με τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, με τα εκτελεστικά αποσπάσματα. Οι διαφορές στους μισθούς και στα ημερομίσθια είναι κυριολεκτικά τερατώδεις. Είκοσι και τριάντα χιλιάδες ρούβλια τον μήνα και μαζί επαύλεις, μέγαρα, λιμουζίνες στην κορυφή της πυραμίδας, διακόσια και τριακόσια ρούβλια τον μήνα στη βάση, δηλαδή στα εκατομμύρια των εργαζομένων.
Η ισότης, αυτό το ιδεώδες που με πύρινα γράμματα είχαν αναγράψει στις σημαίες τους οι επαναστατημένες μάζες σ' όλες τις μεγάλες στιγμές της ιστορίας τους, έχει από επίσημα Συνέδρια σ' αυτές τις «σοσιαλιστικές» χώρες, καταγγελθεί, καταδικασθεί και στιγματισθεί σαν «αντιδραστική, μικροαστική ουτοπία». Ο «κοσμοπολιτισμός» και ο «αντιπατριωτισμός» δηλαδή ο διεθνισμός στιγματίζεται επίσης και καταδιώκεται και ο πατριωτισμός το «εθνικό κράτος», η «εθνική ανεξαρτησία», τα «εθνικά συμφέροντα», τα «εθνικά ιδεώδη», οι «εθνικές αρετές» εξυμνούνται και εκθειάζονται. Ένας χονδροειδής και ηλίθιος σωβινισμός που δεν διαφέρει και πολύ από τον ρατσισμό του Χίτλερ καλλιεργείται στις μάζες. Οι εθνικές μειονότητες και οι Εβραίοι περιφρονούνται και καταδιώκονται όμοια όπως στα παληά καθεστώτα.
Είναι φανερό, για όσους απλώς και μόνον δεν έχουν αχρηστεύσει το μυαλό τους με τσιτάτα αλανθάστων αυθεντιών, ότι εάν ο σοσιαλισμός έχει μια έστω και με οποιαδήποτε προσέγγιση σχέση με τη χειραφέτηση του ανθρώπου, σ' αυτά τα κράτη δεν υπάρχει ούτε ίχνος σοσιαλισμού. Τα σημερινά «εργατικά» και «σοσιαλιστικά» κράτη είναι από αυτή την άποψη, η πλήρης άρνηση του σοσιαλισμού.
Και όμως. Δεν είναι μόνον εκείνοι πού διευθύνουν σ' αυτές τις χώρες που με την ετικέττα του σοσιαλισμού, καλύπτουν τον εκμεταλευτικό χαρακτήρα του καθεστώτος τους. Ούτε μόνον οι δυτικοί ιμπεριαλιστές πού για να δυσφημήσουν τον σοσιαλισμό στην εργατική τάξη, παρουσιάζουν αυτά τα καθεστώτα για σοσιαλιστικά. Εκατομμύρια άνθρωποι σήμερα σ' όλες τις περιοχές του κόσμου θεωρούν αυτά τα κράτη εργατικά, σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά. Πώς μπορεί να εξηγηθεί αυτή η απίστευτη σύγχιση; Τί έχει γίνει σ' αυτά τα χρόνια από το 1917 μέχρι σήμερα στο πεδίο των ιδεών, στις συνειδήσεις των ανθρώπων, στις σχέσεις των τάξεων, στο εσωτερικό του εργατικού κινήματος, στη διάρθρωση ακόμα της οικονομίας έτσι ώστε να αλλάξει εντελώς η έννοια και το περιεχόμενο του σοσιαλισμού; Ποιός έχει καλλιεργήσει αυτόν τον τερατώδη μύθο; Ποιανού κοινωνικού στρώματος τα συμφέροντα εκφράζει;
Σ' αυτά προσπαθούμε παρακάτω να δώσουμε μία απάντηση.
3. ΟΙ ΕΚΤΙΜΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΥ
Οι πιο γνωστές θεωρητικές αναλύσεις του γραφειοκρατικού εκφυλισμού της δικτατορίας του προλεταριάτου στην ΕΣΣΔ είναι οι θεωρητικές αναλύσεις του Τρότσκυ. Ο γραφειοκρατικός εκφυλισμός, ο σφετερισμός δηλ. της εξουσίας από τη γραφειοκρατία και το ξαναβάλσιμο της εργατικής τάξης στο ζυγό, δεν αλλάζει σύμφωνα με τη θεωρία του «εκφυλισμένου εργατικού κράτους» του Τρότσκυ τον εργατικό χαρακτήρα του κράτους εφ' όσον εξακολουθεί να διατηρείται η κρατική μορφή ιδιοκτησίας και το σχέδιο. Κι' αυτό γιατί αυτά είναι που αποτελούν τα σοσιαλιστικά θεμέλια της κοινωνίας. Ο γραφειοκρατικός εκφυλισμός είναι ένα προσωρινό και δίχως διάρκεια και γενικότερη ιστορική σπουδαιότητα, φαινόμενο. «Δεν βρίσκει την έκφραση του στους γενικούς νόμους που καθορίζουν την μετάβαση της συγχρόνου κοινωνίας από τον καπιταλισμό, στο σοσιαλισμό αλλά αποτελεί μία ειδική, εξαιρετική και προσωρινή διάθλαση αυτών των νόμων, κάτω από τις συνθήκες μιας καθυστερημένης χώρας σε καπιταλιστική περικύκλωση».
Η γραφειοκρατία είναι ένα κοινωνικό στρώμμα που δεν συμβιβάζεται με το καθεστώς της κρατικοποιημένης οικονομίας. Η διαρκής της επιδίωξη, καθορισμένη απ' αυτή της την κοινωνική φύση, είναι η ανατροπή των «σοσιαλιστικών θεμελίων» της κοινωνίας, δηλαδή της κρατικοποιημένης και διευθυνόμενης οικονομίας και η επαναφορά της ατομικής ιδιοκτησίας στα μέσα παραγωγής. Διαρκώς επαναλαμβάνει: «ή η γραφειοκρατία θα γκρεμίσει τις νέες μορφές ιδιοκτησίας και θα ρίξει την χώραν πίσω στον καπιταλισμό ή η εργατική τάξη θα συντρίψει τη γραφειοκρατία και θα ανοίξει τον δρόμο στο σοσιαλισμό». «Κάθε παραπάνω μέρα της κυριαρχίας της ενισχύει την κατάρρευση των θεμελίων της κοινωνίας και μεγαλώνει τις πιθανότητες για μια καπιταλιστική παλινόρθωση».
Εάν θα γίνει το ένα ή εάν θα γίνει το άλλο αυτό θα εξαρτηθεί από το παγκόσμιο εργατικό κίνημα. «Η τύχη της ΕΣΣΔ είναι δεμένη με την τύχη της παγκόσμιας επανάστασης». Στην «Προδομένη Επανάσταση» γράφει ότι η τύχη της ΕΣΣΔ κρίνεται σήμερα στα πεδία των μαχών της Ισπανίας. Εάν νικήσει ο Φράγκο, τότε στην ημερησία διάταξη στην ΕΣΣΔ μπαίνει το αντεπαναστατικό πραξικόπημα. Στην περίπτωση δε ενός παγκοσμίου πολέμου εντελώς κατηγορηματικά βεβαίωνει. ότι εάν η παγκόσμια επανάσταση δεν επέμβει, η ΕΣΣΔ δεν πρόκειται να επιζήσει σαν εργατικό κράτος. Ακόμα, ο Τρότσκυ έγραφε και έλεγε ότι η γραφειοκρατία δεν θα είναι ικανή να υπερασπίσει την ΕΣΣΔ, ότι είτε θα διαλυθεί και θα αποσυντεθεί κατά τη διάρκεια του πολέμου είτε θα συνθηκολογήσει με τον επιτιθέμενο ιμπεριαλιστή.
Εκείνο επίσης που εντελώς κατηγορηματικά απέκλειε ήταν η «ιστορική αποστολή» της γραφειοκρατίας, μια δηλαδή ιστορική φάση ανάπτυξης των παραγωγικών δυνάμεων από τη γραφειοκρατία. Η σοβιετική γραφειοκρατία έγραφε μπορεί μόνον να αντιγράφει, να μεταφυτεύει και να αφομοιώνει την τεχνολογία και την οργάνωση των προχωρημένων καπιταλιστικών χωρών, δεν είναι ικανή όμως να δημιουργήσει. Ο Τρότσκυ δολοφονήθηκε από πράκτορα του Στάλιν, τον Αύγουστο του 1940 και δεν πρόλαβε να ελέγξει από τα γεγονότα την ορθότητα ή το εσφαλμένο της θεωρίας του. Εμείς όμως που ζήσαμε βλέπουμε σήμερα πόσο έξω έπεσε σ' όλες του τις εκτιμήσεις και σ' όλες του τις προβλέψεις.
Η γραφειοκρατία δεν διαλύθηκε και δεν αποσυντέθηκε, αντίθετα απέδειξε μία αυστηρά συνοχή, παρά τις τρομακτικές ήττες του ρωσσικού στρατού στις αρχές του πολέμου. Η γραφειοκρατία δεν συνθηκολόγησε με τον επιτιθέμενο ιμπεριαλισμό, αλλά πολέμησε με σταθερότητα και με λύσσα εναντίον του. Η ΕΣΣΔ όχι μόνον επέζησε του φοβερότερου πολέμου της ιστορίας, αλλά είναι σήμερα ο ένας από τους δύο γίγαντες που δεσπόζουν πάνω στον πλανήτη. Η ΕΣΣΔ δεν αντιγράφει και δεν μεταφυτεύει την τεχνολογία κλπ. των προχωρημένων καπιταλιστικών χωρών, αλλά δημιουργεί και σε ορισμένους τομείς έχει ξεπεράσει την Αμερική. Η ΕΣΣΔ γνώρισε τις μεγαλύτερες δόξες και τη μεγαλύτερη δύναμη όταν το παγκόσμιο εργατικό κίνημα είχε εξαφανιστεί από πρόσωπο της γης. Και το σημαντικώτερο από την άποψη που κυρίως εδώ μας ενδιαφέρει, η γραφειοκρατία αυτό το κοινωνικό στρώμμα που σύμφωνα με τη θεωρία του Τρότσκυ, δεν συμβιβάζεται με ένα καθεστώς κρατικοποιημένης και σχεδιασμένης οικονομίας, αυτό το στρώμμα δίχως την εργατική τάξη και εναντίον της εργατικής τάξης, δημιουργεί «Εργατικά Κράτη» με την έννοια που δίνει ο Τρότσκυ σ' αυτό, δηλαδή καθεστώτα με κρατικοποιημένα τα μέσα παραγωγής. Τα μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο «Εργατικά Κράτη» δεν είναι προϊόντα εκφυλισμού της δικτατορίας του προλεταριάτου, αφού το προλεταριάτο ποτέ δεν πήρε εκεί την εξουσία. Δεν πέρασε η εξουσία στα χέρια της γραφειοκρατίας σε μια περίοδο αμπώτιδος της επανάστασης, αφού επανάσταση με την έννοια της «αυθόρμητης, βίαιης, εισβολής των μαζών στο χώρο πού κρίνονται τα πεπρωμένα τους» ποτέ δεν έγινε. Είναι από τη γέννηση τους δημιουργήματα της γραφειοκρατίας. Το «εργατικό» κράτος στην Κίνα το εγκαθιστά ο Μάο με τον στρατό του. Στην Γιουγκοσλαβία ο Τίτο με τους αντάρτες του. Στην Κούβα ο Κάστρο κλπ. Στην Ρουμανία, Βουλγαρία, Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχοσλοβακία ο ρωσσικός στρατός.
Ακόμα μια άλλη σειρά κρατών κάνει επίσης την εμφάνιση της μετά τον πόλεμο. Σ' αυτά δεσπόζει στην οικονομία τους ο κρατικός τομέας, αλλά διαφέρουν από τα προηγούμενα στην προέλευση της γραφειοκρατίας τους και την ιδεολογία της. (Αίγυπτος, Αλγερία κλπ.). Και σ' αυτόν οι διευθύνοντες διακηρύσσουν ότι οικοδομούν τον σοσιαλισμό, μόνον που δεν εμπνέονται από τον Μαρξ και από το «κεφάλαιο», άλλα από τον Μωάμεθ και το Κοράνιο. Ο πόλεμος μαζί με πολλά άλλα, πράγματα, ανθρώπους και ιδέες, έχει κονιορτοποιήσει και τη θεωρία του «Εκφυλισμένου Εργατικού Κράτους» του Τρότσκυ. Ούτε η γραφειοκρατία, ούτε η σχέση της με τα κρατικοποιημένα μέσα παραγωγής και το σχέδιο είναι αυτά που τόσο επίμονα χρόνια ολόκληρα υπεστήριζε ο Τρότσκυ. Γι' αυτό και όλες του οι προβλέψεις διαψευστήκανε από τα γεγονότα. Από όλη αυτή τη δραματική θεωρητική και πολιτική πάλη του Τρότσκυ εναντίον του Στάλιν και του σταλινισμού, δεν έχει απομείνει παρά μόνον ό,τι αποτελεί τη βάση της πιο τερατώδους απάτης της εποχής μας: Ότι σοσιαλισμός είναι η κρατικοποίηση των μέσων παραγω γής και το σχέδιο, ανεξάρτητα αν οι μάζες είναι στην εξουσία ή εάν αυτές είναι δεμένες και φιμωμένες και στην εξουσία είναι οι εκμεταλλευτές τους, οι δήμιοι τους και οι δεσμοφύλακες τους.
4. ΟΙ ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΤΡΟΤΣΚΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΟΥ Ο ΠΟΛΕΜΟΣ
ΔΕΝ ΘΑ ΚΑΤΕΛΗΓΕ ΣΕ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Ο Τρότσκυ, όπως και όλοι οι επαναστάτες, σταθερά πίστευε ότι, ο πόλεμος θα προκαλούσε την επανάσταση και ότι η νικηφόρα επανάσταση αναπόφευκτα θα οδηγούσε στην ανατροπή της γραφειοκρατίας της ΕΣΣΔ και στην αναγέννηση της σοβιετικής δημοκρατίας σε μια νέα πολύ υψηλότερη οικονομική και εκπολιτιστική βάση απ' αυτήν του 1918. Εάν όμως η επανάσταση δεν επενέβαινε και αν δημιουργούνταν μια κατάσταση, όμοια μ' αυτήν που εμείς ζούμε σήμερα, τότες δεν έμενε τίποτε άλλο παρά να βάλουμε σταυρό στην υπόθεση του σοσιαλισμού. Σ' αυτό κατέληγε σε ένα άρθρο πού έγραψε λίγο πριν τη δολοφονία του.
«Αν όμως παραδεχτούμε» έγραφε «ότι ο σημερινός πόλεμος δεν θα προκαλέση μια επανάσταση, αλλά την παρακμή τον προλεταριάτου, τότε μένει μια άλλη παραλλαγή. Ο παραπέρα μαρασμός του μονοπωλιακού καπιταλισμού, η παραπέρα συγχώνευση τον με το κράτος και η αντικατάσταση της δημοκρατίας όπου αυτή ακόμα παραμένη από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Η ανικανότητα του προλεταριάτου να πάρει στα χέρια του την ηγεσία της κοινωνίας, θα μπορούσε πραγματικά να οδηγήσει κάτω απ' αυτές τις συνθήκες στη δημιουργία μιας νέας εκμεταλλεύτριας τάξης από τη βοναπαρτιστική φασιστική γραφειοκρατία. Αυτό θα ήταν σύμφωνα με όλες τις ενδείξεις ένα καθεστώς παρακμής πού θα επεσήμαινε την έκλειψη του πολιτισμού.
Ένα ανάλογο αποτέλεσμα μπορεί να συμβεί και στην περίπτωση που το προλεταριάτο των προχωρημένων χωρών, αφού έπαιρνε την εξουσία θα αποδεικνύονταν ανίκανο να την κρατήσει και θα την παρέδιδε όπως στην ΕΣΣΔ σε μια νέα προνομιούχα γραφειοκρατία. Τότε θα είμαστε υποχρεωμένοι να αναγνωρίσουμε ότι η αιτία της γραφειοκρατικής υποτροπής δεν βρίσκεται στην καθυστέρηση της χώρας και την ιμπεριαλιστική περικύκλωση αλλά στην ενδογενή ανικανότητα του προλεταριάτου να γίνει κυρίαρχη τάξη. Τότε θα ήταν αναγκαίο να παραδεχτούμε ότι στα θεμελιακά της χαρακτηριστικά η ΕΣΣΔ ήταν ο πρόδρομος ενός νέου εκμεταλλευτικού καθεστώτος σε παγκόσμια κλίμακα...
...Ο δεύτερος ιμπεριαλιστικός πόλεμος... δοκιμάζει εκ νέου όχι μόνον τη σταθερότητα των υπαρχόντων καθεστώτων, άλλα επίσης και την ικανότητα του προλεταριάτου να τα αντικαταστήσει. Τα αποτελέσματα αυτής της δοκιμασίας θα έχουν αναμφίβολα αποφασιστική σημασία για την εκτίμηση μας της σύγχρονης εποχής σαν εποχής της προλεταριακής επανάστασης. Αν αντίθετα από όλες τις πιθανότητες η οκτωβριανή επανάσταση δεν βρει κατά τη διάρκεια αυτού του πολέμου ή αμέσως υστέρα απ' αυτόν τη συνέχεια της σε μια από τις προχωρημένες χώρες και αν τουναντίον το προλεταριάτο οπισθοδρομήσει παντού και σε όλα τα μέτωπα - τότε αναμφίβολα θα έχουμε να θέσουμε το ζήτημα της αναθεώρησης της άποψης μας για την παρούσα εποχή και τις κινητήριες δυνάμεις της. Σ' αυτήν την περίπτωση δεν θα ήταν το ζήτημα να κολλήσουμε μια ετικέτα στην ΕΣΣΔ και στην σταλινική συμμορία, αλλά να επανεκτιμήσουμε την παγκόσμια ιστορική προοπτική για τις επόμενες δεκαετίες εάν όχι εκατονταετίες...» («In defence of marxisme: σελ 14 - 15, Pioneer Publishers).
Ο Τρότσκυ είναι εδώ πολύ σαφής. Και γίνεται, ακόμα πιο σαφής με την ακόλουθη παράγραφο από το ίδιο το άρθρο του «Το διπλό λάθος των σχηματικών σαν τον Ούγκο Ούρμπανς και τον Μπρούνο Ρ. συνίσταται, πρώτον: στο ότι παίρνουν αυτό το τελευταίο καθεστώς που να έχει τελικά εγκατασταθεί, δεύτερο: ότι παρουσιάζουν αυτό σαν μια παρατεινόμενη μεταβατική κατάσταση της κοινωνίας, ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό. Είναι απόλυτα αυτονόητο ότι αν το παγκόσμιο προλεταριάτο, παρά την πείρα ολόκληρης της εποχής μας και του σημερινού πολέμου, αποδειχτεί ανίκανο να γίνει ο κύριος της κοινωνίας αυτό θα εσήμαινε τον καταποντισμό όλων μας των ελπίδων για τη σοσιαλιστική επανάσταση, γιατί είναι αδύνατο να περιμένουμε, άλλες ευνοϊκότερες συνθήκες απ' αυτές. Εν πάση περιπτώσει κανείς δεν βλέπει αυτές τώρα ή είναι ικανός να τις χαρακτηρίσει».
Το λάθος των «σχηματικών» λοιπόν είναι ότι αυτοί παίρνουν το γραφειοκρατικό καθεστώς σαν να έχει ήδη τελικά εγκατασταθεί, ενώ για τον Τρότσκυ, το πρόβλημα οριστικά θα λυθεί μέσα στον πόλεμο ή αμέσως υστέρα απ' αυτόν. Δεύτερο λάθος τους είναι ότι αυτοί παρουσιάζουν την γραφειοκρατικοποίηση της κοινωνίας σαν μια παρατεινομένη μεταβατική κατάσταση, ανάμεσα στον καπιταλισμό και τον σοσιαλισμό, ενώ για τον Τρότσκυ αυτό θα εσήμαινε τον καταποντισμό όλων μας των ελπίδων για τη σοσιαλιστική επανάσταση.
Ό, τι για τον Τρότσκυ το 1940 ήταν πιθανότητα, υπόθεση και εάν, έγινε πριν από ένα τέταρτο του αιώνα πραγματικότης. Η προλεταριακή επανάσταση δεν έκανε την εμφάνιση της ούτε κατά τη διάρκεια του πολέμου ούτε αμέσως ύστερα απ' αυτόν. Η εργατική τάξη πουθενά στον κόσμο δεν πήρε την εξουσία. Τα αμιγή γραφειοκρατικά καθεστώτα, τα καθεστώτα «παρακμής και έκλειψης του πολιτισμού», σύμφωνα με τον Τρότσκυ καλύπτουν σήμερα ένα τεράστιο μέρος της γήινης σφαίρας. Κι ακόμα η γραφειοκρατοποίηση της κοινωνίας πραγματοποιείται αλλού με βραδείς ρυθμούς άλλου με ταχύτερους ή απότομα σ' όλη την έκταση του πλανήτη.
Δεν ξαίρουμε αν υπάρχουν ομάδες ή άτομα που έκαναν ό, τι θα έκανε ο Τρότσκυ αν ζούσε και αν ήταν συνεπής με αυτά που έγραφε το 1940. Καθαρά δηλαδή και ανοιχτά να διακηρύξουν ότι έχουν καταποντισθεί όλες μας οι ελπίδες για τον σοσιαλισμό. Εκείνο όμως που ξέρουμε και που βλέπουμε είναι ότι όλα τα «εργατικά» κόμματα και όλες οι «εργατικές» ομάδες και τάσεις και πρώτοι και καλύτεροι οι τροτσκιστές έχουν μια χαρά προσαρμοστεί με τη νέα πραγματικότητα, με ότι «μας έδωσε η ιστορία».
Η ΕΣΣΔ παραμένει εργατικό κράτος, αφού εξακολουθεί να διατηρείται εκεί η κρατική μορφή ιδιοκτησίας και το σχέδιο. Η Κίνα, η Γιουγκοσλαβία κλπ. είναι εργατικά κράτη, ίσως παραμορφωμένα στο «εποικοδόμημα» αλλά πάντως εργατικά και σοσιαλιστικά στη «βάση» τους αφού σ' αυτά η οικονομία είναι κρατικοποιημένη. Η Οκτωβριανή επανάσταση βρήκε τη συνέχεια της αλλά με μια ιδιομορφία που δεν την είχαμε προβλέψει. Με τον στρατό του Μάο στην Κίνα, με τους αντάρτες του Τίτο στην Γιουγκοσλαβία, με τους παρτιζάνους του Κάστρο στην Κούβα κλπ. Η ιστορική διαλεκτική έχει κάτι τέτοιες ιδιοτροπίες, να κατασκευάζει δηλ. προλεταριακές επαναστάσεις δίχως το προλεταριάτο και εναντίον του.
Και τί σημασία μπορούν να έχουν αυτές οι λεπτομέρειες μπροστά στα σπούτνικ και στους όγκους του ατσαλιού που παράγονται σ' αυτές τις χώρες. Αυτός είναι ο σοσιαλισμός. Ο άλλος σοσιαλισμός, η χειραφέτηση του ανθρώπινου γένους, θα πραγματοποιηθεί στο μέλλον, όταν αναπτυχθούν οι παραγωγικές δυνάμεις και όταν ο όγκος του κοινωνικού πλούτου θα επαρκεί για να ικανοποιηθούν οι ανάγκες όλων των ανθρώπων. Το πότε, θα το αποφασίσουν αυτοί που διευθύνουν.
Η επανάσταση με την έννοια της αυθόρμητης βίαιης εισβολής των μαζών στο χώρο που κρίνονται τα πεπρωμένα τους και ο σοσιαλισμός που οικοδομείται από τις ίδιες τις εργαζόμενες μάζες είναι η ρομαντική και ξεπερασμένη πλέον άποψη του προβλήματος. Και το πρόβλημα είναι η κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής και το σχέδιο η επιστημονική οργάνωση της οικονομίας και η απ' αυτό ικανότης της κοινωνίας να αναπτύσσει τις παραγωγικές δυνάμεις. Όλα αυτά τα κόμματα και ομάδες άλλα περισσότερο και άλλα λιγότερο μιλούν με περιφρόνηση για τις μάζες και τις ικανότητες τους. Το επαναστατικό προλεταριάτο, αυτό, που τράνταξε τον κόσμο τον Μάρτη του 1871 στο Παρίσι, το 1917 στη Ρωσσία, το 1919 στη Γερμανία, το 1936 στην Ισπανία, το 1956 στην Ουγγαρία, έχει μεταμορφωθεί απ' αυτά σε «απλούς ανθρώπους» που είναι άξιοι βέβαια στοργής και προστασίας από το μέρος των καλών κηδεμόνων τους. Το παν εξαρτάται από το κόμμα. Αυτό ξαίρει τί πρέπει και τί δεν πρέπει να γίνει και πότε και πώς αυτό πρέπει, να γίνει. Αυτό κατέχει τους νόμους της ιστορίας και αυτό μόνον ξαίρει σωστά να ερμηνεύει τις Γραφές και τους Προφήτες.
Η θεωρία της διαρκούς επανάστασης έχει κι αυτή προσαρμοστεί στη νέα κατάσταση και στις ανάγκες της γραφειοκρατίας. Δεν είναι αυτά που ήταν για τον Μαρξ, την Λούξεμπουργκ, τον Τρότσκυ, η θεωρητική διατύπωση της αντικειμενικής διαδικασίας της πάλης των τάξεων στην οξύτερη φάση της. Οι αλλαγές στις συνειδήσεις των ανθρώπων και στις σχέσεις των τάξεων μέσα στη θυελλώδη ορμή των επαναστατημένων μαζών όταν αυτές ακάθεκτα προχωρούν για την τελική τους χειραφέτηση. Η «διαρκής επανάσταση» αποφασίζεται και πραγματοποιείται, από τον Μάο, τον Κάστρο τον Τίτο, τον Μπεν Μπέλλα, τον Νκρούμα. Αυτοί αποφασίζουν και αυτοί λένε «τώρα κάνουμε αστικοδημοκρατική επανάσταση» κατόπι «προχωρούμε σε άλλο σταθμό» και τέλος «τώρα κάνουμε σοσιαλιστική επανάσταση». Και το έργο αποπερατώνεται όταν αφού λυθούν τα «αστικοδημοκρατικά προβλήματα» κρατικοποιηθούν τα μέσα παραγωγής και μαζί δεθούν φιμωθούν και απαλλοτριωθούν εντελώς οι μάζες.
Εκείνο που αποδέχονται οι τροτσκιστές όπως και όλη η παληά «προλεταριακή πρωτοπορεία», είναι ακριβώς εκείνο που κατηγορηματικά απέκλεισε ο Τρότσκυ: «ο ιστορικός ρόλος» της γραφειοκρατίας, με την έννοια που η υλιστική αντίληψη της ιστορίας δίνει σ' αυτό τον όρο. Ποια η διαφορά τους από τον Ρίτζι ή απ' τον Μπάρναμ, τον Κερ και τους άλλους θεωρητικούς του καθεστώτος των μάνατζερς; Απλώς αυτοί καλύπτουν το γραφειοκρατικό καθεστώς με τον μανδύα του σοσιαλισμού. Δηλαδή εξαπατούν τους εργάτες.
Εκείνοι όμως που δεν είναι ικανοί να προσαρμοστούνε σ' ο, τι «μας δίνει η ιστορία», εκείνοι για τους οποίους ο σοσιαλισμός είναι η απελευθέρωση του ανθρώπινου γένους, πρέπει να καταλήξουν στα απογοητευτικά συμπεράσματα που κατέληξε ο Τρότσκυ, αφού η εργατική τάξη δεν στάθηκε ικανή να μετατρέψει τον πόλεμο σε επανάσταση; Πρέπει να το πάρουμε απόφαση ότι η μοίρα του ανθρώπου είναι να είναι δούλος; Θα έχει και η προλεταριακή επανάσταση την ίδια τύχη που είχαν και όλες οι προηγούμενες επαναστάσεις; Θα δώσουν κι' αυτή τη φορά οι απόκληροι του κόσμου το αίμα τους για να αλλάξουν απλώς αλυσίδες; Δεν είναι ακόμα ικανή η Κοινωνία να αυτοδιοικηθεί; Εάν ζούσε ο Τρότσκυ, θα έβλεπε πόσο έξω έχει πέσει και σ' αυτό, όπως και σε τόσα άλλα. Η εργατική τάξη έχει κάνει ξανά την εμφάνισή της στη σκηνή. Κι αύτη τη φορά δίχως τους «αρχηγούς» της και εναντίον των «αρχηγών» της. Και όσο πιο καθαρός και πιο οξύς, γίνεται αυτός ο διαχωρισμός ανάμεσα στις μαχόμενες μάζες και τις κατά παράδοση οργανώσεις τους τόσο και πιο γρήγορα αυτές ξαναβρίσκουν τον εαυτό τους, τις ταξικές τους σημαίες, τα ιδεώδη τους. Η εργατική τάξη βρίσκεται με τους «αρχηγούς» της από την άλλη μεριά του οδοφράγματος πιο κοντά στο σοσιαλισμό από κάθε άλλη περίοδο της ιστορίας της.
Πώς όμως ο Τρότσκυ, ένας από τους αναμφισβήτητα μεγαλύτερους μαρξιστές της εποχής μας έφτασε σ' αυτά τα καταπληκτικά συμπεράσματα; Δεν ήξερε ο ίδιος να χρησιμοποίηση τη μέθοδο και τα όργανα διάγνωσης για να αποφανθεί τόσο κατηγορηματικά για τον θάνατο του πιο υγιούς, του πιο ρωμαλέου και του πιο φοβερού κινήματος της ιστορίας; Ή το λάθος βρίσκεται στη μέθοδο και στα όργανα διάγνωσης;
Την ενσωμάτωση των πολιτικών και συνδικαλιστικών οργανώσεων στο σύστημα της εκμετάλλευσης με τη σημερινή γραφειοκρατική του μορφή, την προετοίμασε βέβαια η ιστορία, η εξέλιξις δηλαδή της κοινωνίας και η πάλη στο εσωτερικό της. Αλλά τον σοσιαλιστικό μανδύα με τον οποίον καλύπτουν αυτό το εκμεταλλευτικό καθεστώς, οι νέοι κύριοι και οι λακέδες τους, τον κατασκεύασαν αυτοί οι ίδιοι ή τον βρήκαν έτοιμο στην παληά ιδεολογική ιματιοθήκη του εργατικού κινήματος; Σ' αυτά τα ερωτήματα είναι απαραίτητη μία απάντηση.
Η εργατική τάξη κάθε μέρα και περισσότερο με την ίδια της την πείρα θα βλέπει το πραγματικά πρόσωπο και τις πραγματικές προθέσεις όλων αυτών των προσώπων και οργανώσεων πού προβάλλουν τον εαυτό τους για κηδεμόνα και κάθε μέρα και περισσότερο θα αποδεσμεύεται από την κηδεμονία τους. Όμως θα αποκτήσει πλήρη συνείδηση της ιστορικής της αποστολής και θα εξασφαλιστεί οριστικά από τον κίνδυνο της ξανά υποδούλωσης της σε παλιούς ή νέους κηδεμόνες μόνον όταν αποδεσμευθεί και από την μυθολογία των κηδεμόνων της. Το καθήκον εκείνων που πραγματικά ενδιαφέρονται για την απελευθέρωση του ανθρώπου είναι να βοηθήσουν σ' αυτό την εργατική τάξη.
Μία αρχή και μία μικρή συμβολή αποτελεί η παρούσα μελέτη.
5. Η ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΟΝ ΠΡΩΤΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΠΟΥ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΕ
Πριν από τον πρώτον παγκόσμιο πόλεμο, το οργανωμένο εργατικό κίνημα της Ευρώπης αποτελούσε μία σοβαρή και υπολογίσιμη δύναμη. Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα συγκεντρώνανε στις γραμμές τους εκατοντάδες χιλιάδες εργάτες και διανοουμένους. Ο όγκος των ψηφοφόρων τους αυξάνονταν από τη μία εκλογή στην άλλη. Εκατοντάδες αντιπρόσωποι στο Κοινοβούλιο και χιλιάδες στους Δήμους και στις Κοινότητες. Τα συνδικάτα ήταν επίσης πανίσχυρα με εκατομμύρια μέλη. Οι εφημερίδες, τα περιοδικά, τα βιβλία κυκλοφορούσαν ευρύτατα μέσα στην εργατική τάξη και γενικά στα λαϊκά στρώματα.
Ο χαρακτήρας του πολέμου, στον οποίον κάθε μέρα και περισσότερο γίνονταν φανερό ότι κατρακυλούσε ο κόσμος, όπως και η στάση της εργατικής τάξης απέναντι του, είχαν γίνει αντικείμενο ευρύτατων συζητήσεων στον τύπο και σε εθνικά και διεθνή συνέδρια. Ο επερχόμενος πόλεμος χαρακτηρίστηκε ιμπεριαλιστικός και για τα δύο αντίπαλα ιμπεριαλιστικά συγκροτήματα και το καθήκον της εργατικής τάξης καθορίστηκε με πολλή σαφήνεια από το παγκόσμιο συνέδριο της Βασιλεία το 1912: Η εργατική τάξη έπρεπε να κάνει ό, τι απ' αυτήν εξαρτιόνταν για να αποφευχθεί ο πόλεμος. Στην περίπτωση όμως που παρά τις προσπάθειες της δεν θα γίνονταν δυνατόν να αποφευχθεί, έπρεπε να επωφεληθεί από την οικονομική και πολιτική κρίση πού θα προκαλούσε ο πόλεμος «για να επισπεύσει την πτώση της καπιταλιστικής κυριαρχίας». Αυτά λέγονταν και γράφονταν μέχρι της παραμονής του πολέμου. Με την έκρηξή του όμως γίνεται το εντελώς αντίθετο. Όλα τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα και όλες οι συνδικαλιστικές οργανώσεις με τον τύπο τους και με όλα τα μέσα πού διέθεταν μπαίνουν στην υπηρεσία των κυβερνήσεων τους. Ψηφίζουν στα κοινοβούλια τις πολεμικές πιστώσεις, αναλαμβάνουν υπεύθυνες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό και καλούν τους εργάτες να υπερασπίσουν την πατρίδα, δηλαδή να σφαγούν μεταξύ τους για τα συμφέροντα του δικού τους εκμεταλλευτή. Εκείνοι από το παλιό εργατικό κίνημα που έμειναν πιστοί στον προλεταριακό διεθνισμό που οργανώθηκαν παράνομα και που αγωνίστηκαν για τη μετατροπή του πολέμου σε επανάσταση ήταν μεμονωμένα άτομα και ασήμαντες στην αρχή αριθμητικά ομάδες: Ο Λένιν και οι μπολσεβίκοι, ο Τρότσκυ και οι γάλλοι αναρχοσυνδικαλιστές Ροσμέρ και Μονάτ, οι ιταλοί μπορντεκιστές, οι Ολλανδοί τριμπουνιστές, οι γερμανοί σπαρτακιστές με επικεφαλής την Λούξεμπουργκ και τον Λήμπκνεχτ που ήταν και η σοβαρότερη αντιπολεμική διεθνιστική κίνηση και από την άποψη του αριθμού των αγωνιστών της και από την άποψη της καθαρότητας των ιδεών της και από την άποψη της δραστηριότητος πού ανέπτυξε κατά τη διάρκεια του πολέμου.
Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος μετατρέπεται στον τρίτο χρόνο από την έκρηξη του σε πόλεμο των λαών εναντίον των κυβερνήσεων τους. Η πρώτη νικηφόρα προλεταριακή επανάσταση ακολουθείται από ισχυρούς επαναστατικούς σεισμούς σ' όλο τον κόσμο. Στην Γερμανία και στην Αυστρία, ύστερα από τη Ρωσσία, αιωνόβιοι θρόνοι γκρεμίζονται σαν χάρτινοι πύργοι. Στην Ουγγαρία στην Φιλανδία, στην Βαυαρία η εργατική τάξη ακολουθώντας το παράδειγμα του ρωσικού προλεταριάτου παίρνει στα χέρια της την πολιτική εξουσία. Στην Ιταλία, στην Γιουγκοσλαβία, στην Αγγλία, στην Γαλλία, σ' όλη την Ευρώπη, στην Αμερική, σ' όλο τον κόσμο, οι μαζικές οικονομικές και πολιτικές απεργίες και οι μαχητικές διαδηλώσεις διαδέχονταν η μια την άλλη. Το καπιταλιστικό καθεστώς συγκλονίζεται ολόκληρο από τα θεμέλια του. Παντού οι μάζες κυριαρχούν στη σκηνή, υπερήφανες και γενναίες. Τα πάντα δίνουν την εντύπωση ότι το τέλος του παλιού κόσμου έφτασε και ότι η ιστορία οριστικά πλέον καταγράφει στα ληξιαρχικά βιβλία τη γέννηση μιας νέας κοινωνίας.
Από τα τέλη όμως του 1920 η καμπύλη σημειώνει μια σοβαρή κάμψη. Μία επαναστατική εξέγερση στη Γερμανία το φθινόπωρο του 1923 καταλήγει σε ήττα που στάθηκε αποφασιστική για το παγκόσμιο εργατικό κίνημα. Η περίοδος των πρώτων μεταπολεμικών επαναστατικών εξορμήσεων της εργατικής τάξης κλείνει. Ο καπιταλισμός σώθηκε.
Εκείνος όμως που έσωσε τον καπιταλισμό δεν ήταν η πανικόβλητη αστική τάξη που είχε απότομα στερηθεί από κάθε πραγματική δύναμη, αλλά η σοσιαλδημοκρατία, το κόμμα δηλ. που είχε κάνει την εμφάνιση του στην πολιτική σκηνή με τη σημαία του Σοσιαλισμού. Ενώ χρόνια ολόκληρα αυτό το κόμμα διεκήρυσσε ότι σκοπός της δημιουργίας του, της ύπαρξης του και της δράσης του ήταν η ανατροπή του καπιταλισμού και η εγκαθίδρυσης του σοσιαλισμού, όταν η ιστορία δημιούργησε συνθήκες πού έκαναν δυνατή αυτή την ανατροπή, η σοσιαλδημοκρατία χρησιμοποιεί όλες της τις δυνάμεις και όλα τα μέσα για να την εμποδίσει και να σώσει το καθεστώς.
Στη Γερμανία τον Νοέμβρη του 1918, οι εργάτες, οι ναύτες και οι στρατιώτες, ανατρέπουνε το παλιό καθεστώς, δημιουργούνε συμβούλια και ουσιαστικά παίρνουν στα χέρια τους την εξουσία δίχως όμως να έχουν απαλλαγεί εντελώς από τις δημοκρατικές αυταπάτες τους και από την εμπιστοσύνη τους στη σοσιαλδημοκρατία. Εδώ η σοσιαλδημοκρατία από το ένα μέρος συνωμοτεί στα σκοτεινά με τους αιμοσταγείς καϊζερικούς αξιωματικούς και εν ψυχρώ προετοιμάζει τη συντριβή του Σπάρτακου δηλ. του εκλεκτότερου μέρους του γερμανικού προλεταριάτου και τη δολοφονία των αρχηγών του, της Λούξεμπουργκ, του Λήμπκνεχτ, του Γκιόγκισες και από το άλλο χρησιμοποιεί δημοκρατική και σοσιαλιστική φλυαρία, αναγνωρίζει τα εργατικά συμβούλια και τα εντάσσει στον κρατικό μηχανισμό για να τα εκφυλίσει και τα αχρηστεύσει σαν αυτόνομα όργανα της τάξης και με το Σύνταγμα της Βεϊμάρης υπόσχεται ειρηνικά και βαθμιαία να σοσιαλιστικοποιήσει τη χώρα. Σήμερα ξέρουμε πού κατέληξε αυτή η ειρηνική και βαθμιαία σοσιαλιστικοποίηση. Στον Χίτλερ και στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Τον ίδιο ρόλο παίξανε τα σοσιαλιστικά κόμματα και σ' όλες τις άλλες εμπόλεμες χώρες και κατά τη διάρκεια του πολέμου και κατά τις μεταπολεμικές επαναστατικές εξορμήσεις.
6. ΤΑ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΚΑΙ Η ΕΣΣΔ ΣΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Ό, τι έκανε η σοσιαλδημοκρατία στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, το έκαναν τα κομμουνιστικά κόμματα στον δεύτερο με πολύ μεγαλύτερη σταθερότητα, υπολογισμό και κτηνωδία. Αυτά τα κόμματα που είχαν δημιουργηθεί μέσα στον σίφουνα, της επανάστασης, που από την πρώτη μέρα της ίδρυσης τους διακηρύξανε ότι οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα και ότι στην περίπτωση πολέμου αυτοί θα αγωνιστούν μόνον εναντίον της δικής τους αστικής τάξης και για τη μετατροπή του πολέμου σε επανάσταση, αυτά τα ίδια κόμματα, είκοσι μόλις χρόνια από την ίδρυση τους, μεταμορφώνονται στα πιο λυσσαλέα σωβινιστικά κόμματα. Μ' αυτη τους την ιδιότητα δρουν σ' όλη τη διάρκεια του πόλεμου και της κατοχής, ποτίζουν τις μάζες με το πιο δυσώδες εθνικιστικό δηλητήριο, οργανώνουν προβοκάτσιες και δολοφονίες, διεκδικούν τη μονοπώληση του εθνικισμού και εξοντώνουν καθέναν που δεν υποτάσσεται σ' αυτούς. Η μανία τους στρέφεται προ παντός εναντίον των διεθνιστών εργατών και εναντίον κάθε στοιχείου με κριτική σκέψη. Ο κύριος σκοπός τους είναι να εμποδίσουν κάθε ανεξάρτητη κίνηση των λαϊκών μαζών. Τα σώματα των ανταρτών, διαπαιδαγωγημένα με το σωβινιστικό δηλητήριο και αυστηρά πειθαρχημένα γι' αυτό το σκοπό προορίζονταν.
Η δράση του σταλινισμού στην κατοχή, τουλάχιστον εδώ στην Ελλάδα δεν έχει το προηγούμενο της. Έχουν ξεπεράσει και τον ίδιο τον εαυτό τους των αιματηρών εκκαθαρίσεων και των βρωμερών σκηνοθετημένων δικών του 1936 -37. Έχουν ξεπεράσει ό,τι βρώμικο και κτηνώδες μας έχει γνωρίσει η ιστορία. Και τους εκατομαυρίτες του τσάρου, και τους φασίστες του Μουσολίνι και τα S. S. και τους γκάγκστερς και ρατσιστές της Αμερικής και τους προβοκάτορες όλων των χωρών και όλων των εποχών και τους δήμιους της Ιεράς Εξέτασης,
Εάν δεν υπήρχε ο σταλινισμός, εκείνο που θα βλέπαμε στην Ευρώπη μετά την κατάρρευση του γερμανικού ιμπεριαλισμού και τη φυσιολογική αποτοξίνωση των μαζών από το αντιγερμανικό μίσος που τόσο ανασταλτική επίδραση ασκούσε κατά τη διάρκεια της κατοχής στον ταξικά τους προσανατολισμό, θα ήταν η συναδέλφωση των λαϊκών μαζών με τα διαλυμένα γερμανικά στρατεύματα και η πιο ανώδυνη εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού σ' όλο το έδαφος της Ευρώπης. Τα αγγλικά και αμερικανικά στρατεύματα αναμφισβήτητα θα επηρεάζονταν από τη μεγαλειώδη ακτινοβολία του Σοσιαλισμού που έπαιρνε σάρκα, και οστά στην πιο πολιτισμένη περιοχή του πλανήτη. Αλλά ο σταλινισμός ενήργησε με κεραυνοβόλα ταχύτητα. Πρέπει να προλάβει την προλεταριακή επανάσταση και να την πνίξει στη γέννηση της. Τα ρωσικά στρατεύματα κατακλύζουν την Γερμανία, την Αυστρία, την Ουγγαρία, την Πολωνία, τη Ρουμανία, τη Βουλγαρία. Η βαρβαρότητα τους εμπνευσμένη από τους αρχηγούς τους και την κυβέρνηση τους, προκαλεί τον πανικό, τον τρόμο και την κατάπληξη στους πληθυσμούς και προ παντός στα φτωχά λαϊκά στρώματα και πνίγει στη γέννηση της κάθε τάση για ανεξάρτητη ταξική δράση.
Ο αρχιδήμιος του Κρεμλίνου, αυτός που πριν πέντε χρόνια είχε υπογράψει σύμφωνο φιλίας με τον Χίτλερ, αυτός που εφοδίαζε τα αεροπλάνα του Γκαίριγκ με βενζίνα για να πολτοποιούν τα γυναικόπαιδα στη Βαρσοβία, στο Βελιγράδι, στο Λονδίνο, αυτός που αναίσχυντα μιλούσε δημόσια για το δίκαιο των φτωχών εθνών, εννοώντας την φασιστική Ιταλία και την ναζιστική Γερμανία, αυτός που βρήκε ευκαιρία να κάνει επίδειξη των επιστημονικών του γνώσεων χαρακτηρίζοντας αντιϊστορική την ύπαρξη των μικρών εθνών, όταν ο Χίτλερ έσβηνε από τον χάρτη τη Δανία και τη Νορβηγία, αυτός ο ίδιος ορύεται τώρα με όλη του τη δύναμη: δεν θα μας εξαπατήσει ξανά η Γερμανία με τον μανδύα του σοσιαλισμού, τσακίστε την. Και οι στρατιές που εξαπέλυσε στην Ευρώπη την τσάκισαν. Τα ρωσικά στρατεύματα στην Ευρώπη δεν ήταν ούτε τα στρατεύματα του Ροβεσπιέρου, ούτε τα στρατεύματα του Βοναπάρτη, αλλά οι ορδές της Ιεράς Συμμαχίας του Καβαινίακ και του Θιέρσου. Ο «ερυθρός» στρατός δεν παρεκίνησε την επανάσταση, όπως περίμενε ο Τρότσκυ αλλά την στραγγάλισε και την έπνιξε παντού αμέσως μόλις πήγαινε να κάνει την εμφάνιση της. Όπου τους ήταν δυνατόν οι σταλινικοί, είτε με τα ρωσικά στρατεύματα, είτε με τα σώματα των ανταρτών κατασκευάζουν κυβερνήσεις και εγκαθιστούν σταλινικά καθεστώτα με τη βοήθεια και τη συμμαχία των πιο αντιδραστικών στοιχείων από το παλιό καθεστώς. Εκεί όμως όπου αυτό δεν ήταν δυνατόν, είτε γιατί φοβούνταν μια ανεξάρτητη δράση της εργατικής τάξης, είτε γιατί είχαν αναλάβει υποχρεώσεις απέναντι των συμμάχων τους με την κυνική διανομή του κόσμου σε ζώνες επιρροής, θέτουν όλες τους τις δυνάμεις στην υπηρεσία του παλιού καθεστώτος. Στη Γαλλία, στην Ιταλία, στην Ελλάδα συμμετέχουν στις κυβερνήσεις «εθνικής ενότητος» και κυρίως χάρις σ' αυτούς αφοπλίζονται οι μάζες και αποκαθίσταται η «τάξη». Οι απεργίες χαρακτηρίζονται απ' αυτούς αντιδραστικές και η στερεότυπη απάντηση τους στις διεκδικήσεις των εργατών ήταν ότι πρέπει πρώτα, να ανοικοδομηθεί η «εθνική οικονομία» δηλαδή η οικονομία και το καθεστώς των αφεντάδων μας. Οι παλιοί εργάτες θα θυμούνται αυτού του είδους τις συμβουλές που τους έδινε εδώ ο Πορφυρογένης «κομμουνιστής» υπουργός της εργασίας στην πρώτη κυβέρνηση της «απελευθέρωσης». Ήταν ένας υπουργός εργασίας ΟΜΟΙΟΣ και απαράλλακτος με τον Δημητράτο, τον Γονή, τον Μπακατσέλο.
Ο Μπαρζώτας με κυνισμό ομολογεί στη 3η συνδιάσκεψη του ΚΚΕ τον Οκτώβρη του 1950 ότι αυτός και το κόμμα του στάθηκαν οι φρουροί και οι σωτήρες του καθεστώτος στην Ελλάδα. Και ένα από τα μέσα πού χρησιμοποίησε για να εκπληρώσει αυτό το υψηλό πατριωτικό του καθήκον αυτό το κόμμα ήταν και τα κτηνώδες πογκρόμ που στις μέρες της «απελευθέρωσης» εξαπέλυσε εναντίον των επαναστατών. Εκατοντάδες εργάτες και διανοούμενοι, αφοσιωμένοι με όλη τους την ψυχή στην υπόθεση του σοσιαλισμού, έπεσαν κάτω από το μαχαίρι, το πιστόλι ή το ρόπαλο καθαρμάτων που βρίσκονταν στην υπηρεσία του σταλινισμού.
Εκτός από την αντιεπαναστατική δραστηριότητα των σταλινικών, των ρωσικών στρατευμάτων και των οργανωμένων ανταρτών, ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος είχε και άλλες δυσμενείς για την επανάσταση ιδιομορφίες. Η στρατιωτική κατοχή ολόκληρης σχεδόν της Ευρώπης από τον γερμανικό ιμπεριαλισμό είχε δημιουργήσει ανυπέρβλητες δυσκολίες για την ανασυγκρότηση του κινήματος και την αφύπνιση της ταξικής συνείδησης των μαζών. Μέσα στις συνθήκες της κατοχής οι μάζες δεν μπορούσαν να δουν άλλον υπεύθυνο της φρικτής τους κατάστασης από τους γερμανούς και εναντίον αυτών διοχετεύονταν όλη τους η αγανάκτηση και όλη τους η δυσαρέσκεια. Τα βάρβαρα μέτρα των άρχων κατοχής έδιναν τροφή στο εθνικιστικό μίσος και δύναμη στην εθνικιστική προπαγάνδα.
Φυσικά οι σοσιαλιστές όλων των χωρών, απροκάλυπτα και δίχως προσχήματα συνέχισαν την πολιτική τους του 1914. Παντού πήραν μέρος στις εθνικές κυβερνήσεις ή στο «κίνημα αντίστασης» και παντού με λύσσα υπεστήριξαν τα συμφέροντα της χώρας τους, δηλαδή του εκμεταλλευτικού καθεστώτος της χώρας τους, που κι' αυτοί αποτελούν μέρος.
7. ΠΩΣ Η ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΑΠΟΡΡΟΦΗΘΗΚΕ ΑΠΟ ΤΟ ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΤΙΚΟ ΚΑΘΕΣΤΩΣ
Το κόμμα της εργατικής τάξης αποτελείται, γράφουν τα μαρξιστικά εγχειρίδια από τα πιο συνειδητά, τα πιο προχωρημένα, τα πιο αφοσιωμένα στο σοσιαλισμό στοιχεία της τάξης. Αυτό συμπυκνώνει την επαναστατική ενεργητικότητα του προλεταριάτου και αυτό εκφράζει τα ιστορικά του συμφέροντα: Αυτά μας λένε τα μαρξιστικά εγχειρίδια και πάνω σ' αυτά περισσότερο από όλους τους μαρξιστές επέμεινε ο Λένιν. Η ιστορία όμως όπως και η άμεση δική μας εμπειρία κάθε άλλο παρά επαληθεύουν αυτό τον ορισμό. Τα δύο κόμματα που η εργατική τάξη δημιούργησε από τότες πού έκανε την εμφάνιση της στην ιστορία με δική της Σημαία, τα Σοσιαλδημοκρατικά και τα κομμουνιστικά πολύ γρήγορα μεταμορφώθηκαν στους πιο λυσσαλέους εχθρούς του σκοπού για την πραγματοποίηση του οποίου ιδρυθήκανε.
Το φαινόμενο είναι δίχως προηγούμενο στην ιστορία, της πάλης των τάξεων. Δεν πρόκειται για διαφθορά ηγετικών στελεχών και εξαγορά τους από τον εχθρό ή για τις τόσο συνήθεις αυτομολήσεις ατόμων από το ένα στρατόπεδο στο άλλο. Στην περίπτωση μας ολόκληρο το διευθυντικό στρώμα της τάξης, το κόμμα της, αυτό που αποτελούνταν από τα πιο εκλεκτά, τα πιο συνειδητά, τα πιο αφοσιωμένα κλπ. στοιχεία περνάει με το μέρος του εχθρού ή εχθρός γίνεται αυτό το ίδιο. Είναι ένα φαινόμενο που εξηγείται μόνον από την ειδική φύση του εργατικού κινήματος και από τους μεγάλους σκοπούς της προλεταριακής επανάστασης.
Τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα αποτελούνταν πράγματι στις αρχές από τα πιο προχωρημένα στοιχεία της τάξης. Η Σημαία τους και το πρόγραμμα τους ήταν η Σημαία και του πρόγραμμα του Μαρξ και του Έγκελς. Ο σκοπός τους ήταν η ανατροπή του καπιταλισμού και η εγκαθίδρυση του σοσιαλισμού.
Κάτω από τη δική τους διεύθυνση η εργατική τάξη των βιομηχανικά ανεπτυγμένων χωρών, πραγματοποιεί μία σειρά σημαντικών κατακτήσεων και στο οικονομικό και στο πολιτικό πεδίο. Αυτές οι κατακτήσεις επιφέρουν αλλαγές στη διάρθρωση της καπιταλιστικής κοινωνίας, δημιουργούν νέους θεσμούς και νέα όργανα, που επανδρώνονταν από αντιπροσώπους των εργατών, από τους πιο προχωρημένους κλπ. Έτσι τώρα, οι χτεσινοί εκλεκτοί και πρωτοπόροι αγωνιστές, γίνονται βουλευτές, δήμαρχοι, πρόεδροι και γραμματείς πολιτικών, συνδικαλιστικών και συνεταιρικών οργανώσεων, διευθυντές εφημερίδων αντιπρόσωποι σε ασφαλιστικά ιδρύματα, μέλη διαιτητικών επιτροπών κλπ. Δηλαδή αυτό που χτες ήταν η επαναστατική πρωτοπορία της εργατικής τάξης, υψώνεται σήμερα πάνω από την τάξη, αποκτάει μια προνομιούχα θέση στην καπιταλιστική κοινωνία, απορροφάται από το καθεστώς, γίνεται μέρος αναπόσπαστο αυτού του καθεστώτος και ακόμα απαραίτητο για την ύπαρξη του και τη λειτουργία του.
Οι μάζες είχαν κι αυτές επηρεαστεί από τις οικονομικές και πολιτικές κατακτήσεις τους και από την κοινοβουλευτική μορφή της πάλης και η θεωρία που κατασκεύασε η ηγεσία τους για την βαθμιαία και ειρηνική μετατροπή της καπιταλιστικής κοινωνίας σε σοσιαλιστική εύρισκε πρόσφορο έδαφος. Αυτές οι κοινοβουλευτικές και ρεφορμιστικές αυταπάτες των μαζών, που η σοσιαλδημοκρατία με σύστημα καλλιεργούσε από χρόνια σ' ένα ευνοϊκό γι' αυτήν κλίμα, της έδωσαν τη δύναμη να σώσει το καθεστώς, όταν τα ασφαλιστικά του φράγματα κατέρρευσαν και οι μάζες κυριαρχούσαν στους δρόμους.
Σήμερα τα σοσιαλιστικά κόμματα είναι παντού δίχως εξαίρεση σ' όλες τις χώρες αστικά «δημοκρατικά» κόμματα. Δημοκρατικά φυσικά όσο η δημοκρατική απάτη μπορεί να συγκρατεί τις μάζες. Και έτοιμα αδίστακτα να τις αιματοκυλίσουν όταν αυτές αποτινάξουν τις αυταπάτες τους και μπουν στο δρόμο της απελευθέρωσης τους.
Στη Γαλλία η πιο αδίστακτη και η πιο κτηνώδης κυβέρνηση, στον βρώμικο πόλεμο εναντίον του αλγερινού λαού ήταν η κυβέρνηση του Γκύ Μολλέ, του Γραμματέα του Σοσιαλιστικού Κόμματος. Η ίδια Κυβέρνηση ήταν αυτή που από κοινού με τον Ήντεν είχε απρόκλητα και δολοφονικά βομβαρδίσει τα γυναικόπαιδα του Σουέζ το 1956. Η γερμανική σοσιαλδημοκρατία, συναγωνίζεται και ξεπερνάει τους χριστιανοδημοκράτες στον εθνικισμό και στην ιδεολογική και πρακτική προετοιμασία της ρεβάνς. Το αγγλικό Εργατικό Κόμμα όπως και τα Τρέϊντ Γιούνιους είναι κέρβερος ακόμα πιο φοβερός από τους συντηρητικούς των συμφερόντων του αγγλικού ιμπεριαλισμού.
Στην Ελλάδα τα κατά καιρούς Σοσιαλιστικά Κόμματα και Ενώσεις δεν ήταν και δεν είναι παρά επεισοδιακά κατασκευάσματα, που στεγάζουν προσωρινά «αριστερούς» εθνικιστές, εργατοκάπηλους και ερασιτέχνες σοσιαλιστές του περιθωρίου και του σαλονιού. Η γεμάτη εθνικιστικό δηλητήριο επίθεση τους εναντίον των γειτονικών χωρών και η διεκδίκηση των εθνικών δικαίων αυτή είναι που καθορίζει την πολιτική τους φυσιογνωμία όσο αυτά φυτοζωούν στο περιθώριο της πολιτικής ζωής και όχι οι ακαδημαϊκές διατριβές περί «σοσιαλισμού» κλπ.
8. ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ ΠΡΙΝ ΝΑ ΓΙΝΗ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
Θα σταθούμε περισσότερο στον εκφυλισμό της δικτατορίας του προλεταριάτου στην ΕΣΣΔ και στον εκφυλισμό συνεπώς του Κόμματος των μπολσεβίκων πού θεωρούνταν όπως και ήταν, ο αντίποδας της σοσιαλδημοκρατίας.
Τον Μάρτη του 1917 ξεσπάει στην Πετρούπολη και από εκεί επεκτείνεται σε όλη τη χώρα η μεγαλύτερη επανάσταση του αιώνα μας. Αυτή την επανάσταση, όπως και κάθε πραγματικά λαϊκή επανάσταση δεν την προετοίμασε και δεν την διηύθυνε κανένας, ούτε Κόμμα ούτε άτομο. Ήταν εντελώς αυθόρμητη, ένα ώριμο φυσιολογικό προϊόν της Ιστορίας. Το παλιό καθεστώς ανατρέπεται. Από τα αστικά δημοκρατικά και σοσιαλιστικά κόμματα σχηματίζεται μία κυβέρνηση με κύρια εντολή να προετοιμάσει τη χώρα για εκλογές Συντακτικής. Αλλά αυτή η Κυβέρνηση δεν ήταν παρά ένας διακοσμητικός τύπος. Η πραγματική εξουσία βρίσκεται στα χέρια των σοβιέτ, συμβουλίων δηλαδή πού είχαν εκλεγεί από τους εργάτες, τους στρατιώτες τους ναύτες, τους χωρικούς στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στις συνοικίες, στις στρατιωτικές μονάδες, στα πλοία, στα χωριά.
Σε όλη τη χώρα, στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στους δρόμους, στις συνοικίες, στις πλατείες, στους στρατώνες, στα χαρακώματα, στα πλοία, στα χωριά, παντού οι επαναστατημένες μάζες συζητούν με πάθος για τα πάντα. Διαρκώς κάθε μέρα συγκεντρώσεις, συνελεύσεις, συνέδρια. Το κριτικό πνεύμα και οι δημιουργικές ικανότητες των μαζών αφήνουν με το στόμα ανοιχτό τους σοφούς, τους πολιτικούς και τους ειδικούς.
Το κόμμα των μπολσεβίκων με το σύνθημα: «Όλη η εξουσία στα σοβιέτ. Όλη η εξουσία στους εργάτες και τους χωρικούς, άμεση ειρήνη, άμεση διανομή της γης δίχως αποζημίωση» μπαίνει επικεφαλής των επαναστατημένων μαζών και συγκεντρώνει στις γραμμές του χιλιάδες εργάτες, στρατιώτες και ναύτες.
Στις 7 Νοεμβρίου το δεύτερο πανρωσσικό Συνέδριο των σοβιέτ, καταργεί την Κυβέρνηση του Κερένσκυ και παίρνει στα χέρια του και τυπικά την εξουσία. Η ανατροπή της Προσωρινής Κυβέρνησης έγινε σχεδόν αναίμακτα. Δεν χρειάστηκε παρά μία επίθεση στα χειμερινά Ανάκτορα και μερικές κανονιές από τα θωρηκτά της Κρονστάνδης. Η πρώτη σοβιετική Κυβέρνηση (ή το Συμβούλιο των Επιτρόπων του λαού όπως την λέγανε τότε) αποτελούνταν στη μεγάλη της πλειοψηφία από μπολσεβίκους με επικεφαλής τον Λένιν και από μερικούς σοσιαλεπαναστάτες της αριστεράς με επικεφαλής τη Μαρία Σπυριντόβνα.
Τον Αύγουστο, δύο μήνες δηλαδή πριν από την ανατροπή της Προσωρινής Κυβέρνησης και εν όψει της κατάληψης της εξουσίας από τους εργάτες ο Λένιν γράφει το «Κράτος και η Επανάσταση» ένα βιβλίο που θέτει το πρόβλημα της μορφής της κρατικής εξουσίας στην περίοδο της δικτατορίας του προλεταριάτου. Εκεί γράφει: «Το προλεταριάτο έχει ανάγκη ενός κράτους λένε και ξαναλένε όλοι οι οπορτουνιστές, σοσιαλπατριώτες και οπαδοί του Κάουτσκυ, που μας βεβαιώνουν ότι αυτή ήταν και η σκέψη του Μαρξ. Ξεχνάν όμως να προσθέσουν πρώτα - πρώτα ότι το προλεταριάτο σύμφωνα με τον Μαρξ έχει ανάγκη μόνον από ένα κράτος εξαφανιζόμενο - ένα κράτος με τέτοιο τρόπο διαμορφωμένο που ν' αρχίζει αμέσως να εξαφανίζεται και να μην μπορεί παρά να εξαφανιστεί... Αντίς των ειδικών θεσμών μιας προνομιούχου μειοψηφίας... η πλειοψηφία μπορεί μόνη της να εκπληρώσει αμέσως όλες αυτές τις λειτουργίες. Κι όσο περισσότερο οι κρατικές λειτουργίες αναθέτονται στη μάζα του λαού, τόσο λιγότερο είναι αναγκαία η ύπαρξη του κράτους... Ο λαός μπορεί να περιορίσει τους εκμεταλλευτές ακόμα και με μια απλούστατη «μηχανή», μάλιστα και χωρίς καμιά «μηχανή» χωρίς κανένα ειδικό οργανισμό - με την απλή οργάνωση των ενόπλων μαζών... Όσο πιο δημοκρατικό είναι το κράτος, αποτελούμενο από τους ενόπλους εργάτες που «Δεν είναι κράτος με την κοινή σημασία της λέξης» τόσο γρηγορότερα αρχίζει να ξεπέφτει κάθε μορφή κράτος... Η κομμούνα μπόρεσε σε μερικές βδομάδες να αρχίσει την ανοικοδόμηση μιας νέας προλεταριακής μηχανής, για να εξασφαλίσει την επέκταση της δημοκρατίας στην οποία ή γραφειοκρατία δεν θα υπάρχει...».
Σ' αυτό το βιβλίο του ο Λένιν πολύ καθαρά και πολύ απλά μας λέει ότι η σοσιαλιστική μεταμόρφωση της κοινωνίας δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνον από ένα «κράτος» όπου οι ένοπλοι εργάτες ασκούν άμεσα την εξουσία.
9. ΤΟ ΚΟΜΜΑ ΤΩΝ ΜΠΟΛΣΕΒΙΚΩΝ ΟΤΑΝ ΕΓΙΝΕ ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ
Στην αρχή η Κυβέρνηση του Λένιν αποφεύγει να καταργήσει την ατομική ιδιοκτησία και περιορίζεται μόνον στον έλεγχο των εργατών στην παραγωγή. Οι εργάτες όμως προχωρούν μόνοι τους και παρά τις αποφάσεις της Κυβέρνησης διώχνουν τους εργοδότες και καταλαμβάνουν και διευθύνουν οι ίδιοι τα εργοστάσια. Το διάταγμα για την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, απλώς νομιμοποιεί μία ντε φάκτο κατάσταση. Πολύ γρήγορα η Κυβέρνηση του Λένιν έρχεται σε οξεία αντίθεση με τους εργάτες πάνω στο πιο ουσιώδες γι' αυτούς και για την υπόθεση του ζήτημα. Για το ποιος θα διευθύνει τα εργοστάσια, δηλ. την παραγωγή. Η Κυβέρνηση επιμένει ότι αυτή πρέπει να διορίζει τους διευθυντές και οι εργάτες πρέπει δίχως συζήτηση να πειθαρχούν σ' αυτόν τον διευθυντή που αυτή διόρισε. Οι εργάτες ανθίστανται και επιμένουν ότι αυτοί μέσω των εργοστασιακών επιτροπών πρέπει να διευθύνουν τα εργοστάσια. Πρέπει να σημειωθεί ότι οι πιο πολλοί μπολσεβίκοι εργάτες βρέθηκαν στο πλευρό των εργατών και εναντίον του Λένιν. Είναι πολύ χαρακτηριστική και για τη σημασία της πάλης τότε και για την εξέλιξη που είχε η κατάσταση η ακόλουθη περικοπή από ένα άρθρο του Οζίνσκυ, ενός από τους εκλεκτότερους μπολσεβίκους εργάτες: «Είμαστε υπέρ της οικοδόμησης μιας προλεταριακής κοινωνίας από τη δημιουργικότητα των ίδίων των εργατών και όχι από τα ουκάζια των καπετανέων της βιομηχανίας... Έχουμε σαν σημείο ξεκινήματος την εμπιστοσύνη μας στο ταξικό ένστικτο και στην ταξική πρωτοβουλία και δραστηριότητα του προλεταριάτου. Δεν μπορεί να γίνει διαφορετικά. Εάν το προλεταριάτο το ίδιο δεν ξέρει να δημιουργήσει τους αναγκαίους όρους μιας σοσιαλιστικής οργάνωσης της εργασίας κανείς δεν μπορεί να το κάνει για λογαριασμό του. Κανείς δεν μπορεί να το αναγκάσει να το κάνει. Εάν το μαστίγιο σηκωθεί εναντίον της εργατιάς, θα βρεθεί είτε στα χέρια μιας άλλης κοινωνικής δύναμης... είτε στα χέρια της σοβιετικής εξουσίας. Αλλά τότες η σοβιετική εξουσία θα αναγκαστεί να ζητήσει στήριγμα σε μια άλλη τάξη (στην αγροτιά επί παραδείγματι) εναντίον τον προλεταριάτου και απ' αυτό θα καταστραφεί η ίδια σαν δικτατορία του προλεταριάτου, ο σοσιαλισμός και η σοσιαλιστική οργάνωση ή πρέπει να πραγματοποιηθούν από το προλεταριάτο ή δεν θα πραγματοποιηθούν από κανέναν. Στη θέση τους θα εμφανιστεί ένα άλλο πράγμα: ο κρατικός καπιταλισμός... » («Κομμουνιστής» Νο 2 Απρίλης 1918).
Η διαμάχη σταματάει και η λύση του προβλήματος αναβάλλεται με την εισβολή στο έδαφος της επαναστατημένης Ρωσίας λευκών ρωσικών στρατιών και ξένων ιμπεριαλιστικών στρατευμάτων. Κατά τη διάρκεια του πολέμου εκείνος που διευθύνει τη χώρα δεν είναι πλέον οι μάζες αλλά μόνον το Κομμουνιστικό Κόμμα. Στο στρατό καταργούνται και τυπικά τα συμβούλια των στρατιωτών και σε κάθε μονάδα διορίζονται από το Κόμμα, κομισάριοι με δρακόντεια δικτατορική εξουσία. Οι μάζες τα ανέχονται σαν αναγκαίο αλλά προσωρινό κακό για την αποτελεσματικότερη, όπως τους βεβαίωναν, διεξαγωγή του πολέμου. Το κόμμα είχε επίσημα κατηγορηματικά υποσχεθεί ότι αμέσως μετά την νικηφόρο λήξη του εμφυλίου πολέμου, θα αποκαθίστανταν η δημοκρατία στη χώρα.
Όμως σ' αυτά τα τρία χρόνια του εμφυλίου πολέμου, ενώ οι εργάτες και οι χωρικοί γράφουν με το αίμα τους τις επικότερες σελίδες της ιστορίας, συναρμολογείται πίσω απ' αυτούς με πολλή τέχνη ο μηχανισμός που σύντομα θα τους ξανάδινε και θα τους ξανάβαζε στο ζυγό. Κάθε μέρα και περισσότερο γίνονταν φανερό, σ' αυτά τα κρίσιμα χρόνια, ότι η κυβέρνηση δεν ήταν πλέον το εκτελεστικό όργανο των επαναστατημένων μαζών, αλλά μία δύναμη πάνω απ' αυτές. Στις αρχές του 1921, ο εμφύλιος πόλεμος είχε λήξει. Δεν υπάρχουν πλέον στο έδαφος της χώρας, ούτε λευκοί ούτε ξένοι ιμπεριαλιστικοί στρατοί. Αλλά οι εργαζόμενες μάζες μάταια περίμεναν την πραγματοποίηση των υποσχέσεων του Κόμματος και την αξιοποίηση των θυσιών τους.
Τα τέλη Φεβρουαρίου και αρχές Μαρτίου, ένα κύμα αγρίων απεργιών ξεσπάει στην Πετρούπολη και σε άλλα βιομηχανικά κέντρα. Η Κυβέρνηση, κηρύσσει τον στρατιωτικό νόμο, απαγορεύει τις συγκεντρώσεις και σε ανοιχτό και σε κλειστό χώρο, απαγορεύει τη κυκλοφορία στους δρόμους σε ορισμένες ώρες, αναζητεί όπως οι παλιές κυβερνήσεις του Τσάρου «υποκινητές» και «πρωταιτίους» και εναντίον των απεργών στέλνει αποσπάσματα ευελπίδων. Οι ναύτες της Κρονστάνδης, η πιο προχωρημένη και η πιο ένδοξη φάλαγγα της Επανάστασης, αμέσως όταν πληροφορήθηκαν για τις απεργίες και τη στάση της Κυβέρνησης απέναντι τους, καλούν σύμφωνα με τη δημοκρατική παράδοση του επαναστατημένου ναυτικού, γενική συνέλευση και παμψηφεί ανεπιφύλακτα τάσσονται στο πλευρό των απεργών. Καταγγέλλουν την Κυβέρνηση των Μπολσεβίκων ότι έχει σφετεριστεί την εξουσία των μαζών και ζητάν ανάμεσα, σε άλλα και πρώτα απ' όλα άμεσες εκλογές για ανανέωση των σοβιέτ. Δηλ. ζητούν εκείνο που ήταν το κύριο σύνθημα των μπολσεβίκων και που για την πραγματοποίηση του έγινε η εξέγερση του Οκτώβρη: Όλη η εξουσία στους εργάτες και τους χωρικούς.
Η απάντηση της Κυβέρνησης του Λένιν και του Τρότσκυ στους ναύτες και στους εργάτες ήταν καταπληκτική και απίστευτη ακόμα και γι' αυτούς που δεν έτρεφαν πλέον αυταπάτες για τους σκοπούς της. Δημόσια και επίσημα καταγγέλλει ότι στην Κρονστάνδη εξερράγη στάση από λευκοφρουρούς με επικεφαλής τσαρικούς στρατηγούς και γάλλους κατασκόπους. Συγκεντρώνει πιστά σ' αυτήν στρατεύματα από όλη τη Ρωσία και υστέρα από άγριες και σκληρές μάχες πνίγει στο αίμα την εξέγερση. Δίκες ακολουθούν και ηρωϊκοί ναύτες με κόσκινο τα στήθη τους από τις σφαίρες των λευκών δικάζονται «κεκλεισμένων των θυρών» και στέλνονται στα εκτελεστικά αποσπάσματα. Κατόπιν αρχίζουν οι κατά μάζες συλλήψεις, εξορίες, φυλακίσεις, εκτελέσεις, όχι πλέον γαιοκτημόνων, αστών, αξιωματικών ή κληρικών, αλλά επαναστατών εργατών και χωρικών, αναρχικών, σοσιαλεπαναστατών της αριστεράς και οπαδών της Εργατικής Αντιπολίτευσης. Ο αντάρτικος στρατός του Μαχνό αυτός που είχε κρατήσει στους ώμους του όλο το βάρος του πολέμου εναντίον των λευκών και των ξένων εισβολέων στη Νότιο Ουκρανία, αφοπλίζεται διαλύεται με τη βία και τα στελέχη του εκτελούνται δίχως δίκη. Όλα τα κόμματα τίθενται εκτός νόμου και η συγκρότηση νέων απαγορεύεται. Το μόνο νόμιμο Κόμμα είναι το Κόμμα των Μπολσεβίκων και στο εσωτερικό αυτού του Κόμματος απαγορεύονται οι φράξιες και επιβάλλεται ένα μονολιθικό καθεστώς.
Έτσι η «τάξη πού ασκεί τη δικτατορία» στερείται και από τα πιο στοιχειώδη πολιτικά δικαιώματα. Η «δικτατορία του προλεταριάτου» ασκείται μόνον από το Κόμμα. Αυτό έχει αναλάβει να «οικοδομήσει τον σοσιαλισμό». Οι μάζες πρέπει με δεμένα τα μάτια και με φίμωτρο στο στόμα να ακολουθούν.
Η ρωσσική επανάσταση είχε την ίδια κατάληξη που είχαν και όλες οι προηγούμενες επαναστάσεις. Μία μειοψηφία σφετερίζεται την εξουσία και ξαναβάζει τις μάζες στο ζυγό. Από εδώ και πέρα ό,τι λένε και όσα λένε αυτοί που ξανάδεσαν τις μάζες για σοσιαλισμό, κομμουνισμό, εργατικό κράτος κλπ. δεν είναι παρά απάτη και μόνον απάτη. Το κύρος και η ακτινοβολία της μεγάλης επανάστασης, θα γίνουν τώρα στα χέρια των νέων κυρίων της μετεπαναστατικής κοινωνίας, όπλα και μέσα, εναντίον της πάλης των λαών για την απελευθέρωση τους και εναντίον της παγκόσμιας επανάστασης. Όλα όσα μας έδωσαν γραφτά ή προφορικά οι πρωτεργάτες και οι επίγονοι υπό την μορφή θεωριών, αναλύσεων, οδηγιών κλπ. φέρνουν όλα τη σφραγίδα του Θερμιδόρ και της αντεπανάστασης. Αυτό ζούμε και αυτό βλέπουμε από εδώ και πενήντα χρόνια.
10. Η ΕΙΔΙΚΗ ΜΟΡΦΗ ΤΟΥ ΕΚΦΥΛΙΣΜΟΥ. Ο ΣΦΕΤΕΡΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟ ΚΟΜΜΑ
Ο Τρότσκυ αποδίδει τον εκφυλισμό της ρωσικής επανάστασης, στην απομόνωση της και στον καθυστερημένο οικονομικά και εκπολιτιστικά χαρακτήρα της χώρας. Αναμφισβήτητα αυτά συνετέλεσαν στην ήττα, αλλά αυτό μόνο του δεν εξηγεί την ειδική μορφή του εκφυλισμού.
Εκείνο που έχει αποφασιστική σημασία για το απελευθερωτικό κίνημα των μαζών και που πρέπει να γίνει κτήμα τους για να προφυλάξουν τον εαυτό τους απ' αυτόν τον κίνδυνο, είναι ότι η μονοπώληση της εξουσίας μετά τη νίκη της επανάστασης από το κόμμα, ακόμα και από το πιο γνήσιο προλεταριακό κόμμα, αυτόματα αναπαράγει τις παλιές καπιταλιστικές σχέσεις, τις σχέσεις ανάμεσα σε μία μειοψηφία που κατέχει τα μέσα παραγωγής και διευθύνει και αποφασίζει και στην πλειοψηφία των αμέσων παραγωγών που εκτελούν απλώς ό, τι αποφασίσουν οι πρώτοι. Αναπαράγει δηλαδή και με οξύτερη ακόμα μορφή εκείνο ακριβώς που η επανάσταση ήθελε να κατάργηση, τη διαίρεση των ανθρωπιών σε διευθύνοντες και διευθυνόμενους, αυτό το θεμέλιο κάθε εκμεταλλευτικής κοινωνίας.
Όταν ένα κοινωνικό στρώμα, εξασφαλίσει μία δεσπόζουσα θέση στην κοινωνία, οπωσδήποτε θα χρησιμοποιήσει αυτή τη θέση για να δημιουργήσει προνόμια για τον εαυτό του. Με τη δύναμη φυσικού νόμου, μία νέα διαίρεση της κοινωνίας σε τάξεις, σε εκμεταλλευτές και εκμεταλλευόμενους είναι αναπόφευκτος.
Ο Τρότσκυ μιλάει για τη «μεταβίβαση της εξουσίας από την εργατική τάξη στη γραφειοκρατία» και χρονολογικά τοποθετεί αυτή τη «μεταβίβαση» στα 1923 - 24, όταν δηλαδή αρχίζει από τον Στάλιν ο διωγμός εναντίον του ίδιου του Τρότσκυ και των οπαδών του. Συστηματικά αποφεύγει να πει καθαρά ότι η γραφειοκρατία δεν είναι τίποτε άλλο από το κόμμα των Μπολσεβίκων, αυτό το ίδιο το Κόμμα για το όποιον ο Τρότσκυ είχε πει ότι δεν μπορεί παρά να έχει πάντα δίκιο. Κι' αυτό το κόμμα σφετερίστηκε την εξουσία των μαζών πολύ πριν από το 1923 - 24, όταν επικεφαλής του βρίσκονταν ο Λένιν και ο Τρότσκυ.
Τον κίνδυνο του σφετερισμού της εξουσίας στην μετεπαναστατική κοινωνία, από τους αντιπροσώπους των εργατών, τον είχαν προβλέψει και τον είχαν επισημάνει από πολύ ενωρίς ο Μαρξ και ο Έγκελς και δεν είναι καθόλου αλήθεια, αυτό που ισχυρίζεται ο Τρότσκυ ότι ο Μαρξ και ο Έγκελς δεν μπορούσαν να είχαν προβλέψει τον γραφειοκρατικό εκφυλισμό της δικτατορίας του προλεταριάτου και ότι σ' αυτόν έλαχε το καθήκον να αναλύσει κλπ αυτόν τον εκφυλισμό.
Ο Έγκελς, στον πρόλογο του, στον «Εμφύλιο πόλεμο στη Γαλλία» του Μαρξ γράφει: «Η κομμούνα ήταν υποχρεωμένη να αναγνωρίση αμέσως, ότι η εργατική τάξη δεν μπορούσε να εξακολουθήσει τις κυβερνητικές λειτουργίες με τον παλιό κρατικό μηχανισμό. Ότι για να μην χάσει πάλι τη νεοαποκτημένη κυριαρχία της, έπρεπε από το ένα μέρος να σαρώσει ολόκληρη την παλιά κατασταλτική μηχανή, που έως τότε είχε χρησιμοποιηθεί εναντίον της και από το άλλο να εξασφαλιστεί απέναντι των δικών της αντιπροσώπων και υπαλλήλων, καθιερώνοντας την αρχή ότι όλοι χωρίς εξαίρεση μπορούσαν σε κάθε στιγμή να ανακληθούν... Κατά της μοιραίας αυτής μεταμόρφωσης όλων των κυβερνητικών συστημάτων που είχαν υπάρξει, δηλαδή της μεταμόρφωσης του κράτους και των οργάνων του από υπηρέτες σε κυβερνήτες της κοινωνίας, η κομμούνα χρησιμοποίησε δύο αποτελεσματικά μέσα: Πρώτον διόριζε σ' όλες τις θέσεις... πρόσωπα εκλεγόμενα με καθολική ψηφοφορία, καθιερώνοντας συγχρόνως το δικαίωμα ανάκλησης σε κάθε στιγμή για τους εκλεγόμενους από τους εκλογείς τους. Δεύτερο πλήρωνε όλους τους υπαλλήλους ανώτερους και κατώτερους με το ίδιο ημερομίσθιο που έπαιρναν και οι εργάτες...».
11. Η ΜΟΡΦΗ ΤΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ ΤΗΣ ΕΡΓΑΤΙΚΗΣ ΤΑΞΗΣ
Η μορφή της πολιτικής εξουσίας της εργατικής τάξης στο στάδιο της επαναστατικής μεταμόρφωσης της καπιταλιστικής κοινωνίας σε σοσιαλιστική, είχε απασχολήσει από πολύ παλιά τους επαναστάτες. Και η πρακτική ουσία αυτού του προβλήματος βρίσκονταν ακριβώς σ' αυτό στο πώς θα προφυλάξει τον εαυτό της η εργατική τάξη μετά την ανατροπή του καπιταλισμού από τον κίνδυνο να υποδουλωθεί ξανά στους αντιπροσώπους της.
Στο «Κομμουνιστικό Μανιφέστο» γίνεται γενικά λόγος για την ανύψωση του προλεταριάτου σε κυρίαρχη τάξη. Τον συγκεκριμένο τύπο της πολιτικής εξουσίας έπρεπε να τον δώσει η ζωντανή πείρα του κινήματος. Κι' αυτόν τον τύπο τον έδωσαν για πρώτη φορά οι επαναστατημένοι προλετάριοι του Παρισιού τον Μάρτη του 1871. Ο Μαρξ στο έργο του «Ο εμφύλιος πόλεμος στη Γαλλία» γράφει: «Το πρώτο διάταγμα της κομμούνας ήταν η κατάργηση ιου μονίμου στρατού και η αντικατάσταση του από το ένοπλο έθνος... Το συμβούλιο της κομμούνας απαρτίζονταν από δημοτικούς αντιπροσώπους εκλεγόμενους με καθολική ψηφοφορία στα διάφορα διαμερίσματα του Παρισιού. Αυτοί ήταν υπεύθυνοι και ανακλητοί σε κάθε στιγμή... Από τα μέλη του συμβουλίου της κομμούνας ως τον τελευταίο εργάτη, όλοι στις δημόσιες υπηρεσίες πληρώνονται με τον ίδιο μισθό σαν απλοί εργάτες. Όλα τα προνόμια και οι ιδιαίτερες επιχορηγήσεις που προσφέρονταν στις υψηλές θέσεις του κράτους εξαφανίστηκαν μαζί με τις ίδιες τις θέσεις... » και αλλού το ίδιο έργο: «Τίποτε δεν ήταν πιο ξένο στο πνεύμα της κομμούνας, από το να ζητήσει να αντικαταστήσει την καθολική ψήφο με ένα καθεστώς ιεραρχικών διορισμών».Το ρωσικό προλεταριάτο δίνει μία ακόμα πιο τέλεια μορφή εξουσίας. Τα σοβιέτ, συμβούλια δηλαδή που εκλέγονται στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στα πλοία, στα γραφεία, στις συνοικίες, στους στρατιωτικούς σχηματισμούς, υπεύθυνα απέναντι των εκλογέων τους, που εξαρτώνται άμεσα απ' αυτούς που λογοδοτούν σ' αυτούς και που ανακαλούνται οποτεδήποτε. Αυτός είναι ο τύπος του εργατικού «Κράτους». Και δεν είναι ο καλύτερος ανάμεσα από μία ποικιλία τύπων, αλλά ο μόνος τύπος. Δεν πρόκειται γι' αυτές ή εκείνες τις λεπτομέρειες, αλλά για το σύστημα, τον μηχανισμό, μέσω του οποίου η ένοπλος εργατική τάξη ασκεί η ίδια την εξουσία της. Εκείνο που πρέπει να καταλάβουν όσοι πραγματικά ενδιαφέρονται για την οικοδόμηση μιας σοσιαλιστικής κοινωνίας είναι αυτό: δεν υπάρχει καμία «μορφή ιδιοκτησίας» ή «αυτόματη λειτουργία οικονομικών νόμων», που να εξασφαλίζει αυτή καθ' εαυτή τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα του καθεστώτος και την μετάβαση στην αταξική κοινωνία. Δεν υπάρχει τίποτε άλλο έξω από την εξουσία της εργατικής τάξης. Μόνον η πλήρης, η απόλυτη, η ουσιαστική κυριαρχία των εργαζομένων μαζών, δίνει σοσιαλιστικό χαρακτήρα στην κρατικοποιημένη οικονομία και μόνον αυτή αποτελεί εγγύηση για τη σοσιαλιστική μεταμόρφωση της κοινωνίας.
Ενώ η αστική επανάσταση δεν είχε παρά να καταργήσει τα εμπόδια και να επιτρέψει την πλήρη ανάπτυξη μιας καπιταλιστικής παραγωγής ήδη ανεπτυγμένης μέσα στους κόλπους της παλιάς κοινωνίας, η σοσιαλιστική επανάσταση πρέπει να μεταμορφώσει συνειδητά την κοινωνία. Και το ουσιαστικό περιεχόμενο αυτής της μεταμόρφωσης είναι η κατάργηση της διαίρεσης της κοινωνίας σε διευθύνοντες και διευθυνόμενους. Αυτή η μεταμόρφωση δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί παρά μόνον από τις ίδιες τις μάζες. Γι' αυτό αρχή του εργατικού κινήματος και προϋπόθεση της επιτυχίας του είναι να ξέρει η ίδια η μάζα τους σκοπούς του και τα μέσα του. Γι' αυτό αυτό το κίνημα δεν συμβιβάζεται με καμιά μορφή κρατικής εξουσίας με την κοινή τη γνωστή μέχρι σήμερα έννοια και με καμιά μορφή διεύθυνσης και ηγεσίας. «Το μόνο "υποκείμενο" που το βαρύνει σήμερα ο ρόλος τον ηγέτη είναι το συλλογικό "εγώ" της εργατικής τάξης». (Ρ. Λούξεμπουργκ).
Η ανάληψη της εξουσίας από το Κόμμα σημαίνει αφαίρεση της ουσίας, διατήρηση και ανάπτυξη της βασικής αντίφασης, αυτού που επιδιώκαμε να καταργήσουμε.
Στον γραφειοκρατικό εκφυλισμό της ρωσικής επανάστασης, αναμφισβήτητα έπαιξε ρόλο και η ιδεολογία του μπολσεβικισμού. Το κόμμα των μπολσεβίκων περιέκλειε στους κόλπους του, πριν πάρει την εξουσία, τα σπέρματα που θα το οδηγούσαν σε μία πλήρη αντίθεση με τις μάζες. Ο Λένιν από το 1903 εκθειάζει τις «βαθιά αληθινές και βαρυσήμαντες σκέψεις» του Κάουτσκυ, ότι «η σύγχρονη σοσιαλιστική συνείδηση δεν μπορεί να θεμελιωθεί παρά μόνον στη βάση μιας βαθιάς επιστημονικής γνώσης» ότι οι φορείς αυτής της γνώσης, δεν είναι οι προλετάριοι αλλά οι αστοί διανοούμενοι. «Η εργατική τάξη αφημένη στον εαυτό της» εγκαταλειμμένη στις δικές της δυνάμεις δεν μπορεί να φτάσει παρά μόνον σε μια στενή σωματειακή συνείδηση. Την σοσιαλιστική συνείδηση δεν μπορούν να τη δώσουν στο προλεταριάτο, παρά ξένα προς αυτό στοιχεία, οι «αστοί διανοούμενοι». Όλο το βάρος κατά τον Λένιν πέφτει στο Κόμμα γιατί μόνον αυτό μπορεί να κατέχει αυτή τη συνείδηση.
12. ΤΑ ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΑ ΚΟΜΜΑΤΑ ΣΤΙΣ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ
Στις χώρες που τα Κομμουνιστικά κόμματα είναι στην εξουσία, οι εργάτες εκεί βλέπουν σ' αυτά, απλά και καθαρά τους εκμεταλλευτές τους. Εκεί οι μάζες δεν έχουν αυταπάτες και πολύ λίγο τις ενδιαφέρει αν οι εκμεταλλευτές τους είναι τάξη, ή κάστα ή στρώμα κλπ. Ακόμα θα είναι πολύ δύσκολο να τις πείσει κανείς οσοδήποτε καλά και αν χειρίζεται τη «διαλεκτική» ότι αυτοί είναι με την «επιστημονική έννοια του όρου» κύριοι της παραγωγής. Οι εργάτες με μόνο το ταξικό τους ένστικτο ξέρουν ότι όποιος είναι κύριος στην παραγωγή είναι και κύριος στην κοινωνία. Αυτοί είναι καταπιεζόμενοι και μισθωτοί δούλοι ακριβώς γιατί άλλος είναι ο κύριος στην παραγωγή. Το κύριο σύνθημα του ουγγρικού προλεταριάτου στην ηρωική του εξέγερση τον Οκτώβρη του 1956 ήταν: η διεύθυνση της παραγωγής στους εργάτες. Πάνω σ' αυτό, στο ποιος δηλαδή θα είναι ο κύριος στην παραγωγή, δόθηκε η μάχη ανάμεσα στους επαναστατημένους εργάτες και στη γραφειοκρατία.
Εκεί που τα κομμουνιστικά κόμματα δεν είναι στην εξουσία, επιδιώκουν και αγωνίζονται να την πάρουν. Και το καθεστώς που θα επιβάλλουν όταν και όπου πάρουν την εξουσία είναι αυτό το ίδιο το καθεστώς που επέβαλαν παντού όπου την πήραν. Ο σταλινισμός ούτε άλλαξε, ούτε είναι δυνατόν να αλλάξει. Ούτε με την έννοια ότι έχει γίνει ρεφορμισμός, ούτε με την έννοια ότι αποσταλινοποιείται και εκδημοκρατίζεται.
Υπό μία γενικότερη έννοια τα σταλινικά κόμματα είναι τα πιο προσαρμοσμένα στις ανάγκες της εκμεταλλευτικής κοινωνίας κόμματα. Με αυτή την έννοια εκφράζουν τα συμφέροντα των μάνατζερς, των τεχνικών, της γραφειοκρατίας του στρώματος δηλ. εκείνου που διεκδικεί την διεύθυνση της κοινωνίας, στην σημερινή ιστορική της φάση, όταν αυτή παραδίνεται στο κράτος της. Και αυτού του κοινωνικού στρώματος είναι η πιο αποφασιστική, η πιο αδιάλλακτη και η πιο αδίστακτη «πρωτοπορία». Απ' αυτό εξηγείται και η αντίθεση τους με τα κατά παράδοση αστικά κόμματα και η ακόμα οξύτερη αντίθεση τους με το αυτόνομο κίνημα των μαζών.
Όσοι με τον όρο «σοσιαλισμός» εννοούν μόνον την κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας, την κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής και την ανάπτυξη της οικονομίας επί τη βάσει σχεδίου, μπορούν να είναι βέβαιοι ότι οι πιο κατάλληλοι γι' αυτή τη δουλειά είναι οι σταλινικοί. Τα μέσα και οι μέθοδες μπορούν να αλλάζουν κατά τις περιστάσεις αλλά ο σκοπός μένει πάντα ο ίδιος. Εάν ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να εννοηθεί δίχως την ελεύθερη, ενεργό συνειδητή συμμετοχή των μαζών, τα σταλινικά κράτη δεν μπορούν επίσης να εννοηθούν δίχως την αχρήστευση των μαζών σαν αυτόνομης συνειδητής δύναμης. Είναι δύο πράγματα που το ένα αποτελεί άρνηση του άλλου.
Εάν το έργο των επαναστατών είναι να βοηθήσουν την τάξη να αποκτήσει συνείδηση της αποστολής της, να αναπτύξει το κριτικό της πνεύμα, την πρωτοβουλία της κλπ, το έργο των σταλινικών είναι ακριβώς το αντίθετο: να ευνουχίσουν πνευματικά τις μάζες, να τις μεταβάλλουν σε μια αγέλη που υπάκουα και τυφλά θα ακολουθεί και να περιμένει τη σωτηρία της από μία «φωτισμένη ηγεσία».
Εάν το κριτήριο για τον προοδευτικό ή αντιδραστικό χαρακτήρα ενός κόμματος είναι η συμβολή του ή η μη συμβολή του στην πολιτική μόρφωση των μαζών, τα κομμουνιστικά κόμματα είναι από τα αντιδραστικότερα κόμματα της συγχρόνου κοινωνίας.
13. Ο ΤΡΟΤΣΚΥ ΚΑΙ Η ΘΕΩΡΗΤΙΚΗ ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΟΥ
ΣΤΟΝ ΜΥΘΟ ΤΩΝ «ΕΡΓΑΤΙΚΩΝ» ΚΡΑΤΩΝ ΜΕ ΔΕΜΕΝΟΥΣ ΤΟΥΣ ΕΡΓΑΤΕΣ
Η σύγχυσις στις μάζες για τον δήθεν σοσιαλιστικό χαρακτήρα των σταλινικών κρατών εξηγείται και από την προέλευση της ΕΣΣΔ από την προλεταριακή επανάσταση και από την αντίθεση της με τους δυτικούς ιμπεριαλιστές όπως και από την αντίθετη των Κομμουνιστικών Κομμάτων με τα κατά παράδοση αστικά κόμματα σε κάθε χώρα και με την προπαγάνδα που με τόσα άφθονα, ποικίλα και τεράστια μέσα από χρόνια κάθε ώρα και κάθε στιγμή ασκείται από την ΕΣΣΔ και τα Κομμουνιστικά Κόμματα.
Αλλά για τη σύγχυση στους επαναστάτες που απομακρύνονταν από τα Κομμουνιστικά Κόμματα, την ευθύνη την πιο βαριά την έχει ο Τρότσκυ. Για χρόνια ολόκληρα μέχρι λίγο πριν από τη δολοφονία του, υπερασπίζει με μανία ιδέες που ο μαρξισμός από τη γέννηση του με την πένα του Μαρξ και του Έγκελς έχει γελοιοποιήσει και κονιορτοποιήσει. Περιγράφει με τα μελανότερα χρώματα, καταγγέλλει και στιγματίζει το σταλινικό καθεστώς, την βάρβαρη καταπίεση των μαζών, τον εξευτελισμό του ανθρώπου, το ψέμα, την υποκρισία, τους διωγμούς κλπ., αλλά παρ' όλα αυτά μας λέει, το καθεστώς στα θεμέλια του, στη βάση, στις σχέσεις παραγωγής είναι σοσιαλιστικά. Ο Μαρξ όμως στο «Κεφάλαιο» γράφει: «Το βαθύτερο μυστήριο, το κρυμμένο θεμέλιο, του όλου κοινωνικού συγκροτήματος άρα και της πολιτικής μορφής των σχέσεων κυριαρχίας και εξάρτησης με ένα λόγο της ιδιαίτερης κάθε φορά μορφής του κράτους, πρέπει πάντοτε να το αναζητήσουμε στην άμεση σχέση που συνδέει τους κατόχους των μέσων παραγωγής με τους αμέσους παραγωγούς».
Δηλ. αν είναι αυτό και όχι άλλο το εποικοδόμημα είναι γιατί αυτή και όχι άλλη είναι η υποδομή, η θεμέλια βάση της κοινωνίας. Την εξήγηση για ό, τι γίνεται στην επιφάνεια της κοινωνίας πρέπει πάντα να την αναζητήσουμε στα βάθη, στις σχέσεις παραγωγής. Το σταλινικό καθεστώς δεν μπορεί να αποτελεί εξαίρεση. Πρέπει συνεπώς και αυτό να το εξηγήσουμε από τις σχέσεις που υπάρχουν στην παραγωγή. Και ο Τρότσκυ με όλο του το κύρος κατηγορηματικά μας βεβαιώνει ότι οι σχέσεις αυτές είναι σοσιαλιστικές. Έτσι πρέπει να καταλήξουμε στο εξωφρενικό συμπέρασμα ότι το σταλινικό καθεστώς, αυτό το καθεστώς που καταγγέλλει, στιγματίζει και καταριέται ο Τρότσκυ είναι τέτοιο επειδή η βάση του είναι σοσιαλιστική.
Ο Τρότσκυ μας λέει ότι στη διανομή στην ΕΣΣΔ υπάρχουν σχέσεις αστικές και μάλιστα τερατωδώς αστικές, άλλα στην παραγωγή οι σχέσεις είναι σοσιαλιστικές. Οι μεταβολές βεβαιώνει και επαναλαμβάνει δεν έχουν επεκταθεί στην οικονομία και στην παραγωγή. Σύμφωνα όμως με τον Μαρξ, ο τρόπος της διανομής δεν είναι παρά συνέπεια, που με φυσική νομοτέλεια, προκύπτει από τον εκάστοτε τρόπο παραγωγής. Παραγωγή, διανομή, ανταλλαγή, κατανάλωση είναι μέρη αναπόσπαστα ενός ενιαίου προτσές που δεν μπορεί τεχνικά να ξεχωρίσεις ούτε στην πραγματικότητα, ούτε στη θεωρία. Στην «Αθλιότητα της Φιλοσοφίας» διαβάζουμε: «Βασικά δεν υπάρχει ανταλλαγή προϊόντων, αλλά ανταλλαγή εργασιών που συμμετέχουνε στην παραγωγή. Ο τρόπος ανταλλαγής στα προϊόντα εξαρτάται από τον τρόπο ανταλλαγής στις παραγωγικές δυνάμεις. Γενικά η μορφή ανταλλαγής στα προϊόντα αντιστοιχεί με τη μορφή που έχει η παραγωγή. Αλλάξετε την τελευταία και σαν συνέπεια θα βρεθεί αλλαγμένη και η πρώτη. Βλέπομε έτσι μέσα στην ιστορία της κοινωνίας, να κανονίζεται ο τρόπος πού ανταλλάσσονται τα προϊόντα σύμφωνα με τον τρόπο που παράγονται» και στην κριτική του προγράμματος του Γκότα, ο Μαρξ γράφει: «Ο αγοραίος σοσιαλισμός... έμαθε από τους αστούς οικονομολόγους να θεωρεί και να εξετάζει τη διανομή σαν κάτι ανεξάρτητο από τον τρόπο παραγωγής». Και ο Έγκελς στο Αντιντύριγκ: «Όλη η οικονομική θεωρία του Ντύριγκ στηρίζεται πάνω στην πρόταση: ο καπιταλιστικός τρόπος παραγωγής είναι καλός και πρέπει να διατηρηθεί, αλλά ο καπιταλιστικός τρόπος διανομής είναι κακός και πρέπει να εξαφανιστεί. Σε τέτοιους παραλογισμούς πέφτει κανείς, όταν δεν καταλαβαίνει την αναγκαία σχέση που συνδέει την παραγωγή και τη διανομή». Εάν λοιπόν στην ΕΣΣΔ και στις λαϊκές Δημοκρατίες οι σχέσεις διανομής δεν είναι σοσιαλιστικές είναι γιατί και οι σχέσεις παραγωγής δεν είναι σοσιαλιστικές.
Ο Τρότσκυ συγχέει τη μορφή ιδιοκτησίας με τις παραγωγικές σχέσεις. Ο Μαρξ στην «Αθλιότητα της φιλοσοφίας» απαντώντας στο ερώτημα που θέτει στο έργο του ο Προυντόν: Τί είναι ιδιοκτησία, γράφει, ότι είναι αδύνατο να απαντήσουμε σ' αυτό, δίχως μία ανάλυση του συνόλου των πραγματικών οικονομικών σχέσεων. Και σ' αυτό του το έργο εξηγεί και αποδεικνύει ότι η μορφή ιδιοκτησίας ανάγεται στο έποικοδόμημα και ότι αυτή αποτελεί παραμορφωμένη έκφραση των παραγωγικών σχέσεων.
Ο Τρότσκυ το 1930 διετύπωσε αυτή την τόσο κατάφωρα αντίθετη με την αντικειμενική εξέλιξη της καπιταλιστικής κοινωνίας άποψη: «Ο κρατικός καπιταλισμός δεν υπήρξε ποτέ και ούτε θα υπάρξει ποτέ γιατί είναι βαθιές οι αντιθέσεις που χωρίζουν τους κατέχοντες».
Ο Έγκελς όμως στο Αντιντύρινγκ γράφει: «Είτε λοιπόν έτσι, είτε αλλιώς, είτε με τραστ είτε χωρίς τραστ, πρέπει (τελικά) ο επίσημος εκπρόσωπος της καπιταλιστικής κοινωνίας, δηλαδή το κράτος, να αναλάβει αναγκαστικά τη διεύθυνση των παραγωγικών δυνάμεων... ... Αλλά είτε σε μετοχικές εταιρείες (και τραστ) είτε στο κράτος ανήκουν οι παραγωγικές δυνάμεις, διατηρούν πάντα τον χαρακτήρα και τη μορφή του κεφαλαίου, και προκειμένου για τις μετοχικές εταιρείες (και τα τραστ) αυτό είναι ολοφάνερο σε όλους. Αλλά και το σύγχρονο κράτος, δεν είναι επίσης τίποτε άλλο παρά η οργάνωση με την οποία εφοδιάζει τον εαυτό της η αστική κοινωνία, για να διαιωνίσει τις βασικές συνθήκες του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής γενικά και να τις υπερασπίσει από τις επιθέσεις τόσο των εργατών όσο και των καπιταλιστών ως ατόμων...
Όσο μεγαλύτερες παραγωγικές δυνάμεις παίρνει κάτω από την ιδιοκτησία του (το κράτος), τόσο περισσότερο γίνεται συλλογικός καπιταλιστής και τόσο περισσότερο εκμεταλλεύεται τους πολίτες. Οι εργάτες παραμένουν όπως και πριν μισθωτοί εργάτες δηλ. προλετάριοι. Οι καπιταλιστικές σχέσεις δεν καταργούνται, αντίθετα φτάνουν στο αποκορύφωμα τους. Από εδώ όμως, από το αποκορύφωμα αρχίζει η μεταβολή. Γιατί η κρατική ιδιοκτησία πάνω στις παραγωγικές δυνάμεις ενώ δεν αποτελεί τη λύση της σύγκρουσης, περικλείει όλα ταύτα τα τυπικά μέσα, τον τρόπο χειρισμού για την οριστική λύση... κι αυτό μπορεί να συμβεί μόνον όταν η κοινωνία ανοιχτά και χωρίς περιστροφές, πάρει στην κατοχή της τις παραγωγικές δυνάμεις που έχουν τόσο μεγαλώσει ώστε να μην υπακούουν σε καμιά άλλη διεύθυνση έκτος από τη δική της...
... Ιδιοποίηση των μεγάλων οργανισμών παραγωγής και συγκοινωνίας πρώτα από μετοχικές εταιρείες, αργότερα από τραστ και τελευταία από το ίδιο το κράτος. Η αστική τάξη αποδείχνεται πια μια περιττή τάξη. Όλες τις κοινωνικές της λειτουργίες τις εκτελούν τώρα πληρωμένοι υπάλληλοι... » («Αντιντύρινγκ» σελ. 412 κλπ. ελληνική μετάφραση).
Και ο Λένιν από το 1915 έγραφε ότι έχουμε μπει στην εποχή του κρατικού καπιταλισμού ότι είναι αδύνατο να ξαναγυρίσουμε όχι μόνον στη μορφή της ατομικής ιδιοκτησίας, αλλά και της κυριαρχίας των τραστ. Το ζήτημα είναι να ξέρουμε ποιος είναι εκείνος που θα αναλάβει την κρατικοποιημένη παραγωγή. Το ιμπεριαλιστικό κράτος ή το κράτος του νικηφόρου προλεταριάτου.
Και σχετικά με τη σχεδιοποίηση που ο Τρότσκυ τη συγχέει κι' αυτην με τον σοσιαλισμό, ο Έγκελς, στην κριτική του στην παράγραφο 4 του προγράμματος της Ερφούρτης γράφει: «Η φράση «η έλλειψη σχεδίου που έχει την αιτία της στην φύση της καπιταλιστικής ιδιωτικής παραγωγής» χρειάζεται πολύ διόρθωση. Εγώ ξέρω μια καπιταλιστική παραγωγή σαν κοινωνική μορφή, σαν οικονομική φάση, μία ιδιωτική καπιταλιστική παραγωγή σαν ένα φαινόμενο που συμβαίνει έτσι ή αλλιώς μέσα στη φάση αυτή. Γιατί τί θα πει καπιταλιστική ιδιωτική παραγωγή; Παραγωγή από έναν και μόνον επιχειρηματία που όμως τείνει να γίνει εξαίρεση. Καπιταλιστική παραγωγή από ανώνυμες εταιρείες δεν είναι πια ιδιωτική παραγωγή, αλλά παραγωγή για τον συνεταιρικό λογαριασμό πολλών. Και όταν από τις ανώνυμες εταιρείες περάσουμε στα τραστ που εξουσιάζουν και μόνο πωλούν ολόκληρους βιομηχανικούς κλάδους, βλέπουμε ότι εκεί παύει όχι μόνον η ιδιωτική παραγωγή αλλά και η έλλειψη σχεδίου».
Όλοι οι μαρξιστές, τουλάχιστο παλιά, θεωρούσαν αναπόφευκτη την παράδοση της καπιταλιστικής κοινωνίας στο κράτος της, εάν φυσικά δεν ανέτρεπε το καπιταλιστικό καθεστώς η εργατική τάξη πριν αυτό φτάσει σ' αυτή του την φάση. Και για όλους, όχι μόνον ή κρατικοποίηση της παραγωγής και το σχέδιο, δίχως την εξουσία των μαζών, δεν ήταν απόδειξη και εγγύησης του σοσιαλιστικού χαρακτήρα της οικονομίας, αλλά αντίθετα εσήμαινε μία ριζική επιδείνωση των ταξικών ανταγωνισμών και μια μορφή πιο βαριά και πιο πλήρη της εκμετάλλευσης. Ο Τρότσκυ είναι ο μόνος θεωρητικός μαρξιστής που συγχέει τη μορφή ιδιοκτησίας με τις παραγωγικές σχέσεις και ο μόνος πού υποστηρίζει ότι η κρατικοποίηση των μέσων παραγωγής και το σχέδιο, αποτελούν αυτά καθ' εαυτά τα σοσιαλιστικά θεμέλια της κοινωνίας.*
Το περίεργο είναι ότι ο Τρότσκυ, διετύπωσε αυτήν την εξωφρενική και βαθύτατα αντιδραστική θεωρία, μόνον από το 1932, ενώ μέχρι τότε υπεστήριζε εντελώς αντίθετες αντιλήψεις. Στην κριτική του στο «σχέδιο προγράμματος της Κομμουνιστικής Διεθνούς» που είχε υποβληθεί από τον Μπουχάριν στο 6ο Συνέδριο της Κ.Δ. γραμμένη στην Άλμα Άτα τον Ιούλιο του 1928 όπου είχε εξοριστεί από τον Στάλιν γράφει: «Ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της βιομηχανία; καθορίζεται και εξασφαλίζεται σ' ένα αποφασιστικό μέτρο από τον ρόλο του Κόμματος, από την εσωτερική θεληματική συνοχή της προλεταριακής πρωτοπορίας και τη συνειδητή πειθαρχία των διοικητικών οργάνων, των μελών των πυρήνων των εργοστασίων κλπ. Εάν παραδεχτούμε ότι αυτός ο ιστός πάει να αδυνατίσει, να διαλύεται και να σχίζεται, τότες είναι απολύτως προφανές ότι σε μία βραχεία περίοδο, δεν θα μείνει τίποτε από τον σοσιαλιστικό χαρακτήρα της κρατικής βιομηχανίας». (L'Internatiοnale Communiste apres Lenin σελ., 360). Και σ' ένα γράμμα του στον Μποροντάι, που δημοσιεύτηκε στο «New International» 1943 σελ. 124 γράφει: «Είναι ικανός ο προλεταριακός πυρήνας του κόμματος, βοηθούμενος από την εργατική τάξη να θριαμβεύσει πάνω στην αυταρχικότητα τον κομματικού μηχανισμού που πάει να συγχωνευτεί με τον κρατικό μηχανισμό; Εκείνοι που εκ των προτέρων απαντάνε ότι αυτό είναι αδύνατο, μιλάνε όχι μόνον για την ανάγκη ενός νέου κόμματος σε νέες βάσεις, άλλα ακόμα και για την ανάγκη μιας δεύτερης και νέας προλεταριακής επανάστασης». Και στο The Problems of the development of the USSR σελ. 36 γράφει: «Η αναγνώριση του σημερινού σοβιετικού κράτους, σαν εργατικού κράτους, δεν σημαίνει μόνον ότι η μπουρζουαζία δεν μπορεί να καταλάβει την εξουσία, αλλιώς παρά με μια ένοπλη εξέγερση, αλλά επίσης και ότι το προλεταριάτο της ΕΣΣΔ, δεν έχει χάσει τη δυνατότητα, να υποτάξει τη γραφειοκρατία, να αναγεννήσει, το κόμμα με τις μέθοδες και τους τρόπους της μεταρρύθμισης...».
Δηλαδή ο Τρότσκυ παραδέχονταν και υπεστήριζε μέχρι τότες ότι ο σοσιαλιστικός χαρακτήρας της κρατικοποιημένης οικονομίας εξαρτάται και καθορίζεται από τον χαρακτήρα της πολιτικής εξουσίας και μόνον από το 1932 κατέληξε στη θεωρία του «σοσιαλιστικού» χαρακτήρα της κρατικοποιουμένης οικονομίας αυτής καθ' εαυτήν για να την αναιρέσει και αυτήν το 1940.
14. Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΦΥΣΗ ΤΗΣ ΕΣΣΔ. Ο ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΚΟΣ ΚΑΠ1ΤΑΛΙΣΜΟΣ
Ο τύπος του κοινωνικού καθεστώτος της ΕΣΣΔ και των «λαϊκών δημοκρατιών» είναι χημικά καθαρός, πιο καθαρός από οποιουδήποτε άλλου καθεστώτος. Μία μειοψηφία έχει μονοπωλήσει την πολιτική και οικονομική εξουσία, ελέγχει και διευθύνει τα πάντα, ενώ η απέραντη πλειοψηφία, το σύνολο των άμεσων παραγωγών, εκτελεί απλώς ότι αποφασίσουν οι πρώτοι.
Το καθοριστικό στοιχείο της τάξης, προκύπτει, από το αν οι σχέσεις που έχει μία κοινωνική ομάδα με τα μέσα παραγωγής κάνουν δυνατή την εκμετάλλευση απ' αυτήν των εργαζομένων. Δεν έχει καμμίαν εντελώς σημασία αν οι εκμεταλλευτές έχουν ή δεν έχουν συμβόλαια και τίτλους κυριότητος στα μέσα παραγωγής. Με αυτή την έννοια (και δεν υπάρχει άλλη απ' αυτήν) η γραφειοκρατία είναι τάξη με την πλήρη επιστημονική σημασία του όρου.
Τί λένε αυτοί που, διευθύνουν για το καθεστώς τους, για τις προθέσεις τους, για τα σχέδια τους, αυτή είναι μία εντελώς άλλη υπόθεση.
Ο ορθός ορισμός του κοινωνικού καθεστώτος της ΕΣΣΔ και των «λαϊκών δημοκρατιών» από την άποψη των παραγωγικών σχέσεων που υπάρχουν σ' αυτές με την πιο ακριβή έννοια πού δίνει ο μαρξισμός σ' αυτόν τον όρο είναι: γραφειοκρατικός ή κρατικός καπιταλισμός.
Ο τύπος αυτός του καθεστώτος, δεν περιορίζεται μόνον στην ΕΣΣΔ και στις «λαϊκές δημοκρατίες».
Η εποχή μας είναι η εποχή της παράδοσης της καπιταλιστικής κοινωνίας στο κράτος της. Οι κρατικοποιήσεις, η αύξηση του όγκου των κρατικών επενδύσεων, η επέκτασις του κρατικού ελέγχου στην οικονομία, το σχέδιο είναι ένα φαινόμενο που παίρνει όλο και μεγαλύτερες διαστάσεις σ' όλες γενικά τις χώρες με μια διαφορά μόνον στους ρυθμούς και στα μέσα. Το Κράτος μετατρέπεται παντού και στην Ανατολή και στη Δύση και στον «Τρίτο κόσμο» σε συντονιστή και διευθυντή της οικονομίας. Αυτή η γραφειοκρατικοποίηση, προϊόν της συγκέντρωσης του κεφαλαίου, επιφέρει βαθιές τροποποιήσεις στη διάρθρωση και στη λειτουργία της κοινωνίας. Η κοινωνία κυριαρχείται από μία γραφειοκρατική ιεραρχική διάρθρωση και μεταμορφώνεται σε ένα πολύπλοκο σύστημα πυραμίδων.
Οι σχέσεις εκμετάλλευσης στη σύγχρονη κοινωνία, παίρνουν όλο και περισσότερο τη μορφή ιεραρχικών σχέσεων και ο σεβασμός στις αρχές της ιεραρχικότητος γίνεται το τελευταίο ιδεολογικό στήριγμα του συστήματος της εκμετάλλευσης. Η αυστηρή πειθαρχία σε κάθε ιεραρχικά ανώτερο γίνεται η κύρια και ανώτερη αρχή και το έμβλημα της συγχρόνου κοινωνίας και στον «ελεύθερο» και στον «σοσιαλιστικό» και στον «αδέσμευτο» κόσμο. Και σ' αυτό το πεδίο, εκτός από τη μορφή η ΕΣΣΔ γίνεται το πρότυπο και το παράδειγμα για τους άλλους.
15. Η ΚΡΙΣΗ ΤΗΣ ΣΥΓΧΡΟΝΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΑΣ
Εάν η προλεταριακή επανάσταση μπαίνει άμεσα στην ημερησία διάταξη, εάν η καπιταλιστική κοινωνία βρίσκεται στην επιθανάτια αγωνία της, αυτό γίνεται γιατί ο καπιταλισμός δεν είναι ικανός να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις της κοινωνίας. Αυτή είναι η βασική θέση όλων των επαναστατών μαρξιστών. Ο Τρότσκυ ιδιαιτέρως σ' όλα του τα έργα και τα άρθρα όπως και στο μεταβατικό πρόγραμμα, στο πρόγραμμα δηλ. της 4ης Διεθνούς γράφει ότι ο καπιταλισμός δεν είναι ικανός να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις, δεν είναι ικανός να εκμεταλλευτεί τις επιστημονικές και τεχνολογικές κατακτήσεις, δεν είναι ικανός να αυξήσει τον όγκο του κοινωνικού πλούτου, δεν είναι ικανός να προβεί σε νέες παραχωρήσεις στις μάζες. Ακόμα προσθέτει ότι εάν είναι δυνατόν να γνωρίσουμε μία νέα, περίοδο ευημερίας στο καπιταλιστικό καθεστώς αυτό θα σημαίνει ότι βιαστήκαμε να του ψάλλουμε τον επικήδειο. Αυτή η θέση, ότι η επαναστατική κρίση της κοινωνίας προκαλείται, από την αδυναμία του καθεστώτος να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις, επειδή οι υπάρχουσες σχέσεις παραγωγήςγίνονται εμπόδιο και φραγμός, είναι η πιο θεμελιώδης θέση του μαρξισμού. Ένα κοινωνικό σύστημα, γράφει ο Μαρξ, δεν αντικαθίσταται από ένα άλλο, εάν προηγούμενα αυτό δεν εξαντλήσει όλες του τις δυνατότητες για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Εάν είναι αλήθεια αυτό τότε είναι φανερό ότι πράγματι βιαστήκαμε να ψάλλουμε τον επικήδειο στον καπιταλισμό και η Επανάσταση θα πρέπει να αποσυρθεί από την ημερησία διάταξη. Ο καπιταλισμός, προ παντός στην τελευταία δεκαετία, έχει αποκαλύψει απίστευτα τεράστιες δυνατότητες για την ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Το εθνικό εισόδημα όλων των χωρών έχει πολλαπλασιαστεί. Το επίπεδο ζωής των μαζών έχει ανέβει και στις πιο προχωρημένες χώρες το μίνιμουμ πρόγραμμα των παλιών σοσιαλιστικών κομμάτων και των συνδικαλιστικών οργανώσεων έχει πραγματοποιηθεί και σε ορισμένες έχει ξεπεραστεί. Ευρύτατα γίνεται λόγος για μια νέα κοσμογονία στο πεδίο της τεχνικής, της οικονομίας και της επιστήμης.
Και όμως παρ' όλα αυτά, η ανθρώπινη κοινωνία συγκλονίζεται και σφαδάζει από μια διαρκή κρίση. Το τέρμα του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου γίνεται η αφετηρία για την άμεση προετοιμασία του τρίτου. Πριν ακόμα διαλυθούν οι καπνοί από τον πυρπολούμενο πλανήτη, πριν σταματήσει το αίμα από τις αιμορροούσες πληγές της φρικτά παραμορφωμένης ανθρωπότητας, το φάσμα ενός νέου πολέμου μεταξύ των νικητών συμμάχων αυτή τη φορά, προβάλλει απειλητικό στον ορίζοντα μέσα από τα ερείπια και από τους απέραντους σωρούς των πτωμάτων και των σκελετών. Από τότε η ανθρωπότητα, παρά τις αλματώδεις προόδους πού πραγματοποιεί στην τεχνική και στην επιστήμη, ζει με τη διαρκή απειλή να δει τον εαυτό της και τον υλικό και πνευματικό της πολιτισμό, να ρίχνεται στις φλόγες μιας κόλασης που ο ανθρώπινος νους τρομάζει να συλλάβει τη φρίκη της. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι όλα αυτά που διαδραματίζονται στον πλανήτης μας, οι διαρκείς αναφλέξεις στα σημεία τριβής των αντιπάλων δυνάμεων, οι εξεγέρσεις των λαών και οι κυνικές επεμβάσεις των δύο μεγάλων ιμπεριαλιστικών δυνάμεων, οι δικτατορίες, τα αστυνομικά καθεστώτα, η βαρβαρότητα που ξεπερνάει κάθε τι που γνωρίσαμε μέχρι σήμερα, δεν εξηγούνται από μια κακή πολιτική, ορισμένων καταστάσεων και κομμάτων, αλλά έχουν βαθύτερα τις ρίζες τους και τις αίτιες τους σ' αυτό το ίδιο καθεστώς. Είναι πράγματι εκδηλώσεις και συμπτώματα της επιθανάτιας αγωνίας της καπιταλιστικής κοινωνίας, μόνον που οι αίτιες πρέπει να αναζητηθούν αλλού και όχι στην ανικανότητα της να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις.
Η καπιταλιστική κοινωνία είναι η πρώτη ιστορική κοινωνία, της οποίας η οργάνωση περιέχει μία ανυπέρβλητη εσωτερική αντίφαση. Το καπιταλιστικό σύστημα δεν μπορεί να ζήσει παρά προσπαθώντας διαρκώς να, μετατρέψει τους μισθωτούς σε καθαρούς εκτελεστές και δεν μπορεί να λειτουργήσει παρά στο μέτρο που αυτή η μετατροπή δεν πραγματοποιείται Μ' άλλα λόγια αυτοί που διευθύνουν προσπαθούν να μονοπωλήσουν όλο και περισσότερο τη διεύθυνση και να μεταβάλλουν τις μάζες σε απλά πιόνια, σε γρανάζια της μηχανής δίχως σκέψη και δίχως βούληση, ενώ η κοινωνία δεν μπορεί να λειτουργήσει δίχως τη συνειδητή συμμετοχή των αμέσων παραγωγών και δίχως συνεπώς την γνώση των προβλημάτων απ' αυτούς.
Κάθε προσπάθεια από τους διευθύνοντες για τη λύση αυτής της αντίφασης δεν μπορεί παρά να καταλήγει σε αποτυχία. Η «λύση» ενός προβλήματος μεταμορφώνεται σε πηγή νέων αντιθέσεων, πολλαπλασιάζει και οξύνει αυτή την βασική αντίφαση. Αυτή η αντίφαση δεν μπορεί να λυθεί παρά μόνον με την κατάργηση του καπιταλισμού, γιατί αυτή βρίσκεται στις βασικές σχέσεις που συνιστούν την καπιταλιστική οργάνωση της παραγωγής και της εργασίας. Η διεύθυνση της συγχρόνου κοινωνίας είναι έργο που διαφεύγει της εξουσίας, των δυνατοτήτων και των ικανοτήτων οποιουδήποτε ιδιαιτέρου κοινωνικού στρώματος. Τα καθήκοντα της διεύθυνσης ανάγονται στο σύνολο των αμέσων παραγωγών.
Γι' αυτό ο γραφειοκρατικός καπιταλισμός είναι ένας παραλογισμός και απειλεί ή να βυθίσει την ανθρωπότητα μέσα στον εφιαλτικό λαβύρινθο της βαρβαρότητος ή να την κονιορτοποιήσει σ' έναν πυρηνικό πόλεμο. Γι' αυτό ο σοσιαλισμός αποτελεί την μόνη διέξοδο από την κρίση και τη μόνη σωτηρία του ανθρωπίνου γένους και του πολιτισμού του. Αλλά και γι' αυτό ο σοσιαλισμός δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από τη διεύθυνση της κοινωνίας από τους ίδιους τους εργάτες.
Αυτή την ανακάλυψη της πηγής της μόνιμης κρίσης της σύγχρονης κοινωνίας που αποτελεί και την θεμελιώδη βάση για τον θεωρητικό επανεξοπλισμό του εργατικού κινήματος την οφείλουμε στο σ. Καρντάν και τους συνεργάτες του, του Socialisme ou Barbarie.
16. Η ΕΡΓΑΤΙΚΗ ΤΑΞΗ Ο ΜΟΝΟΣ ΦΟΡΕΑΣ ΤΟΥ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ
Η ανατροπή του καπιταλισμού και η οικοδόμηση της σοσιαλιστικής κοινωνίας, είναι έργο της αυτόνομης συνειδητής δράσης της εργατικής τάξης. Δεν μπορεί να γίνει και δεν μπορεί να εννοηθεί διαφορετικά. Είναι όμως προικισμένη η εργατική τάξη με αυτή την ικανότητα και του νεκροθάφτη του παλιού κόσμου και του οικοδόμου του νέους; Την απάντηση την έχει δώσει και την δίνει κάθε μέρα η ίδια η εργατική τάξη.
Σ' όλα τα μεγάλα λαϊκά κινήματα από τα μέσα του παρελθόντος αιώνος είναι καταφανείς οι αυθόρμητες σοσιαλιστικές τάσεις του συγχρόνου προλεταριάτου. Οι επαναστατημένες προλεταριακές μάζες δεν εξεγείρονται απλώς εναντίον της αθλιότητος, αλλά θέτουν το πρόβλημα μιας νέας οργάνωσης της κοινωνίας. Η παρισινή κομμούνα του 1871, τα σοβιέτ στη Ρωσία το 1905 και το 1917, τα εργατικά συμβούλια ατή Γερμανία το 1919-20, οι εργοστασιακές επιτροπές στην Ισπανία το 1936, τα εργατικά συμβούλια στην Ουγγαρία το 1956, ήταν ταυτόχρονα όργανα πάλης εναντίον των εκμεταλλευτών και του κράτους τους και νέες μορφές οργάνωσης των ανθρώπων στηριζόμενες σε αρχές ριζικά αντίθετες απ' αυτές της καπιταλιστικής κοινωνίας. Αυτά τα δημιουργήματα του προλεταριάτου έχουν αναιρέσει στην πράξη τις ιδέες που από αιώνες δεσπόζουν στην πολιτική οργάνωση των ανθρώπων. Έχουν αποδείξει ότι είναι δυνατή μία συγκεντρωτική κοινωνική οργάνωση, η οποία υποτάσσει τους αντιπροσώπους της στον διαρκή έλεγχο των εντολοδοτών τους και πραγματοποιεί για πρώτη φορά στη σύγχρονη ιστορία, την πραγματική δημοκρατία στην κλίμακα ολοκλήρου της κοινωνίας. Οι συνθήκες της ύπαρξης του συγχρόνου προλεταριάτου και η πάλη του το οδηγούν να αναπτύξει μία συνείδηση που το περιεχόμενο της τείνει προς το σοσιαλισμό. Αλλά η εργατική τάξη, δεν μπορεί, δεν υπάρχει τρόπος, να περιχαρακώσει τον εαυτό της και να προφυλαχτεί από την ιδεολογική πίεση και την επίδραση των εχθρικών της τάξεων. Είναι προϊόν της ίδιας της κοινωνίας, σ' αυτή την ατμόσφαιρα ζει, τον αέρα της και τα δηλητήρια της αναπνέει.
Δουλικές συνήθειες, αδράνεια, αδιαφορία για τα γενικότερα προβλήματα που θεωρούνται έργα των ειδικών, προλήψεις θρησκευτικές και εθνικές, αυταπάτες κλπ., από αιώνες δεσπόζουν και συστηματικά καλλιεργούνται από το κράτος, το σχολείο, την εκκλησία, τα κόμματα, μ' όλα τα τεράστια μέσα πού διαθέτουν, τύπο, ραδιόφωνο κλπ. Οι δυσκολίες που εμποδίζουν την εργατική τάξη να αποκτήσει καθαρή συνείδηση των ιστορικών καθηκόντων της είναι τεράστιες. Απ' αυτές τις δυσκολίες και όχι από την ανωριμότητα των αντικειμενικών συνθηκών εξηγούνται οι άνοδοι στα επουράνια και οι πτώσεις στην άβυσσο, η θυελλώδης δραστηριότητα και η πτωματική απάθεια.
Η πάλη του προλεταριάτου είναι υπό μία έννοια, πάλη εναντίον του εαυτού του, πάλη για την απαλλαγή του από τον βόρβορο που έχουν συσσωρεύσει οι αιώνες επάνω του.
Υπάρχει ένα προτσές διακοπτόμενο και αντιφατικό αλλά με σταθερά ανερχομένη κατεύθυνση.
Με την προηγούμενη επαναστατική του δράση το προλεταριάτο μεταμορφώνει την κοινωνία και συνεπώς και τους όρους του προβλήματος. Σε κάθε στιγμή η πείρα του προλεταριάτου σχηματίζεται από την παρούσα πραγματικότητα, αλλά αυτή η παρούσα πραγματικότητα περιέχει μέσα της τα αποτελέσματα της προηγούμενης δράσης, γιατί δεν είναι τίποτε άλλο παρά το προϊόν του προηγούμενου σταθμού της πάλης των τάξεων. Μεταμορφώνοντας την κοινωνική πραγματικότητα με την αδιάκοπη σαφή ή ασαφή δράση του, το προλεταριάτο μεταμορφώνει συγχρόνως και τους όρους για την μεταγενέστερη συνειδητοποίηση του και υποχρεώνεται να φέρει την πάλη του σε πιο υψηλό επίπεδο στον επόμενο σταθμό. Η ωρίμανση των όρων για τον σοσιαλισμό, είναι η συσσώρευση των αντικειμενικών όρων μιας πλήρους συνείδησης, συσσώρευση που η ίδια είναι προϊόν της δράσης του προλεταριάτου. Κι αυτό το προτσές δεν είναι ούτε «αντικειμενικό» ούτε «υποκειμενικό» αλλά ιστορικό.
Η συνείδηση των εργατικών μαζών διαμορφώνεται λοιπόν και αναπτύσσεται μέσα στη δράση και με τη δράση. Και υπάρχει σ' αυτή τη συνειδητοποίηση μία σταθερά ανερχόμενη καμπύλη. Εκείνο που στο Παρίσι το 1848 δεν ήταν παρά μια διεκδίκηση μιας οικονομικής και κοινωνικής ισότητας, έγινε το 1917 στη Ρωσία η απαλλοτρίωσις των καπιταλιστών. Κι' αυτό το αρνητικό αντικείμενο συμπληρώνεται από την ουγγρική επανάσταση του 1956 στη θετική απαίτηση της κυριαρχίας των εργατών στην παραγωγή, στη διεύθυνση της κοινωνίας από τους εργάτες.
Η μορφή της προλεταριακής εξουσίας της κομμούνας του 1871, τελειοποιείται με τη μορφή των σοβιέτ το 1917 και απ' εκεί στο πλήρες δίκτυο των εργατικών συμβουλίων της Ουγγαρίας το 1956.
Αυτή η πρόοδος αναμφισβήτητα συνεχίζεται στην παρούσα περίοδο.
Η γραφειοκρατικοποίηση της κοινωνίας θα επιταχύνει τη συνειδητοποίηση της εργατικής τάξης και την αποδέσμευση της από την κηδεμονία των ρεφορμιστών και των σταλινικών. Όσο θα μπαίνει το προλεταριάτο στη μάχη τόσο και πιο κοντά θα βρίσκεται στα αντικείμενα και στα μέσα του σοσιαλισμού. Στο εχθρικό του μέτωπο θα συναντά τις πολιτικές και συνδικαλιστικές οργανώσεις του, όχι γραφειοκράτες άτομα, αλλά τη γραφειοκρατία σαν σύστημα, σαν τύπο κοινωνικών σχέσεων, σαν ιδεολογία. Από τις πρώτες στιγμές της μάχης θα αισθανθεί την ανάγκη να αναλάβει η ίδια τη διεύθυνση των αγώνων της και να βρει νέες μορφές οργάνωσης της πάλης της. Ο διαχωρισμός της εργατικής τάξης από τη ρεφορμιστική και σταλινική γραφειοκρατία εκδηλώνεται σήμερα με την πολιτική απάθεια, με την απομάκρυνση από τις οργανώσεις, με τη δυσπιστία στους «αρχηγούς», στις οργανώσεις και γενικά στην πολιτική και προ παντός με τις άγριες και παρά και εναντίον της θέλησης των διευθυνόντων γραφειοκρατών απεργίες. Το μέτωπο της τάξης είναι ακόμα αδιαμόρφωτο. Μέσα στην πάλη που όλο και σε μεγαλύτερη έκταση θα ξεσπάει αυθόρμητο, σύντομα θα συγκροτηθεί, θα πάρει μορφή και συνείδηση.
17. Ο ΜΑΡΞΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΡΓΑΤΙΚΟ ΚΙΝΗΜΑ
Ο μαρξισμός αναμφισβήτητα αντιπροσωπεύει μια ουσιώδη στροφή στην ιστορία της ανθρωπότητος. Είναι αυτός πού θέλει να εκθρονίσει την αφηρημένη φιλοσοφία διακηρύσσοντας ότι δεν πρόκειται πλέον να ερμηνεύσουμε αλλά να μεταμορφώσουμε τον κόσμο. Είναι αυτός που τονίζει ότι οι άνθρωποι κάνουν την ιστορία τους, μέσα σε συνθήκες βέβαια, που κληρονόμησαν από προηγούμενα, αλλά που και αυτές είναι δημιούργημα της δράσης των γενεών που προηγήθηκαν. Ότι όλη η ιστορία. της ανθρωπότητος είναι η ιστορία της πάλης των τάξεων.
Είναι αυτός που βεβαιώνει ότι ο κομμουνισμός δεν είναι ιδεώδες προς το οποίον κατευθύνεται η κοινωνία σε ένα απροσδιόριστο μέλλον αλλά το άμεσο αποτέλεσμα της νικηφόρου έκβασης της πάλης του συγχρόνου προλεταριάτου, μιας τάξης που για πρώτη φορά στην ιστορία δεν μπορεί να απελευθερώσει τον εαυτό της εάν ταυτοχρόνως δεν απελευθερώσει και ολόκληρη την ανθρώπινη κοινωνία από κάθε είδους και κάθε μορφής εκμετάλλευση και καταπίεση.
Είναι αυτός που θα αναγράψει στη σημαία του ότι η απελευθέρωση των εργαζομένων είναι έργο αυτών των ιδίων των εργαζομένων και που θα καλέσει τους εργάτες όλου του κόσμου να δώσουν τα χέρια και να ενωθούν πάνω από τα έθνη τους και τις πατρίδες τους.
Υπάρχει στον μαρξισμό η γεμάτη αισιοδοξία αγγελία ενός νέου κόσμου, η ριζική μεταμόρφωση της κοινωνίας, η αναζήτηση των όρων στην πραγματική ιστορία και της δύναμης που θα τον πραγματοποιήσει στη δραστηριότητα και την ικανότητα των μαζών.
Αλλά αυτές οι θεμελιώδεις και βαθύτατα επαναστατικές ιδέες, πολύ γρήγορα θα παραμερισθούν, θα επισκιασθούν και θα καταχωθούν με την ανάπτυξη ενός άλλου στοιχείου υπό τη μορφή επιστημονικού συστήματος και αυτό θα δεσπόζει στο εξής στο εργατικό κίνημα: Η εξέλιξη της ανθρώπινης κοινωνίας αποτελεί νομοτελειακό προτσές. Υπάρχουν δηλ. νόμοι ανεξάρτητοι από τη θέληση και τη συνείδηση των ανθρώπων που καθορίζουν την εξέλιξη, την αντικατάσταση και τη διαδοχή ενός οικονομικού συστήματος από ένα άλλο. Ο σκοπός της εξέλιξης, σκοπός ανεξάρτητος κι' αυτός από τη θέληση και τη συνείδηση των ανθρώπων είναι η ανάπτυξη των παραγωγικών δυνάμεων. Οι άνθρωποι είναι αιχμάλωτοι μιας αδυσώπητης μοίρας. Εκείνο μόνον που μπορούν να κάνουν είναι να γνωρίσουν αυτούς τους νόμους και να επισπεύσουν τους ρυθμούς της αντικειμενικά καθορισμένης εξέλιξης ή να την κάνουν πιο ανώδυνη.
Όλη η υπόθεση για την εποχή μας είναι: Η κατάργηση της ατομικής ιδιοκτησίας και της κλασσικής αγοράς για την ανάπτυξη μέσω της κρατικοποίησης και του σχεδίου των παραγωγικών δυνάμεων.
Είναι φανερό ότι αν είναι έτσι, τότες, η εργατική τάξη δεν έχει να παίξει κανέναν αυτόνομο και δημιουργικό ρόλο. Είναι φανερό ότι αν υπάρχει αυτός ο ορθολογισμός στα πράγματα τότες η διεύθυνση της κοινωνίας πρέπει να εμπιστευθεί στους ειδικούς, σ' αυτούς που κατέχουν την επιστήμη των ιστορικών νόμων. Και είναι συνεπώς, φανερό ότι αυτή η θεωρία αποτελεί πλήρη άρνηση της αγγελίας ενός νέου κόσμου που ελεύθερα και συνειδητά οικοδομείται από τις ίδιες τις εργαζόμενες μάζες.
Έτσι μαρξιστικά δικαιολογείται η μονοπώληση της εξουσίας από το κόμμα, επειδή αυτό κατέχει τους ιστορικούς νόμους και αυτό ξέρει σωστά να ερμηνεύει τον μαρξισμό. Από εδώ η περιφρόνηση στις μάζες και στις «επικίνδυνες αυθόρμητες παρορμήσεις τους» που μπορούν να εμποδίσουν και να ανατρέψουν τα επιστημονικά σχέδια των «καθοδηγητών» που στηρίζονται πάνω στους νόμους της αντικειμενικής εξέλιξης.
Από εδώ πήρε η γραφειοκρατική αντίδραση τον «σοσιαλιστικό» μανδύα πού καλύπτει το εκμεταλλευτικό καθεστώς της και από εδώ πήρε και ο Τρότσκυ τα όργανα με τα οποία διέγνωσε τον θάνατο του σοσιαλιστικού κινήματος.
Η αντικειμενική άποψη της ιστορίας και της οικονομίας γίνεται η ιδεολογία και η μυθολογία της γραφειοκρατίας.
Ακόμα οι θεωρητικοί της κοινωνίας των μάνατζερς απ' αυτήν την θεωρία αντλούν την επιχειρηματολογία τους, για την ιστορική αναγκαιότητα αυτής της κοινωνίας, για την ικανότητα της να αναπτύσσει τις παραγωγικές δυνάμεις, για την ανάγκη του ελέγχου και της πειθαρχίας του εργατικού κινήματος, για την ουτοπία του σοσιαλισμού κλπ.
Αυτή την αποκάλυψη ότι στον μαρξισμό υπάρχουν δύο στοιχεία των οποίων η έννοια και η ιστορική μοίρα είναι ριζικά αντίθετες την οφείλουμε επίσης στον σ. Καρντάν και τους συνεργάτες του. Και δεν αποκαλύπτουν μόνον την αντίφαση, αλλά αποδεικνύουν ότι πρόκειται για ψευτοεπιστήμη, δηλ. αντίθετη με την πραγματική ιστορία της ανθρώπινης κοινωνίας, που είναι έργο της δραστηριότητος των ανθρώπων, δραστηριότητος που μεταμορφώνει και την κοινωνία και τους ίδιους τους ανθρώπους και τους όρους κάθε φορά του προβλήματος.
18. Η ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΙΣΤΩΝ ΕΡΓΑΤΩΝ
Η συγκέντρωση των διεθνιστών εργατών σε μια οργάνωση και η ανάληψη απ' αυτούς μιας υπεύθυνης και θαρραλέας πολιτικής δράσης, αποτελεί σήμερα την πιο επείγουσα ανάγκη του εργατικού κινήματος.
Άλλα αυτή η οργάνωση δεν θα προβάλλει τον εαυτό της για «ηγέτη» και «κηδεμόνα» πιο καλύτερον απ' αυτούς που έχει σήμερα η εργατική τάξη. Θα διακριθεί από όλες τις ομάδες τάσεις και κόμματα από την απεριόριστη εμπιστοσύνη της στη δύναμη και στη δημιουργική ικανότητα των μαζών. Το καθήκον που θα θέσει στον εαυτό της είναι να βοηθήσει την τάξη να πάρει συνείδηση των σκοπών του κινήματος της, να αποδεσμευθεί από την κηδεμονία της γραφειοκρατίας, της ιδεολογίας της και της μυθολογίας της και να ανασυγκροτήσει το δικό της αυτόνομο ταξικό μέτωπο.
Θα ανασύρει το σοσιαλιστικό ιδεώδες από το βούρκο που το έχουν καταποντίσει και θα το προβάλλει μπροστά στις μάζες με όλη την παλιά του ακτινοβολία, θα διακηρύσσει και θα αποδεικνύει ότι υπάρχουν σήμερα όλα τα υλικά για την οικοδόμηση μιας πραγματικά γνήσιας πανανθρώπινης σοσιαλιστικής κοινωνίας. Άλλα αυτή η κοινωνία δεν μπορεί παρά να είναι έργο αποκλειστικά και μόνον της ελεύθερης αυτόνομης συνειδητής δράσης των ιδίων των εργαζομένων μαζών.
Ότι δεν υπάρχει άλλο εργατικό «κράτος» έξω από το «κράτος» των ενόπλων μαζών, έξω από την εξουσία των εργατικών συμβουλίων.
Ότι κάθε τι άλλο πού παρουσιάζουν για σοσιαλισμό, είτε γιατί σ' αυτό είναι κρατικοποιημένη η ιδιοκτησία, είτε γιατί αναπτύσσονται οι παραγωγικές δυνάμεις, είτε γιατί αυτοί που έχουν μονοπωλήσει την εξουσία λέγονται σοσιαλιστές ή κομμουνιστές, είτε γιατί οι σημαίες τους και οι χωροφύλακές τους έχουν σφυροδρέπανα και αστέρια, δεν είναι τίποτε άλλο παρά απάτη και μόνον απάτη.
Θα διακηρύσσει ότι το έδαφος για την οικοδόμηση του σοσιαλισμού είναι όλη η έκταση της γήινης σφαίρας. Ότι η εργατική τάξη είναι τάξη παγκόσμια. Ότι δεν υπάρχουν γι' αυτήν εθνικά συμφέροντα και εθνικά ιδεώδη. Ότι ο άμεσος εχθρός της είναι οι «δικοί» της εκμεταλλευτές και ότι στη χώρα της αγωνίζεται με την ιδιότητα ενός αναπόσπαστου τμήματος του παγκόσμιου προλεταριάτου.
Θα διακηρύσσει ανοιχτά και διαρκώς ότι το αντικείμενο της πάλης δεν είναι να μετριάσει την εκμετάλλευση, αλλά να καταργήσει τον καπιταλισμό και με τη δυτική και με την ανατολική του μορφή.
Θα αποδεικνύει ότι όλες οι προσπάθειες για μεταρρυθμίσεις ακόμα και όταν εμπνέονται από ειλικρινείς διαθέσεις δεν έχουν άλλο αποτέλεσμα από το να οξύνουν την κρίση και την αγωνία της κοινωνίας.
Θα αποκαλύπτει την απάτη του σοσιαλιστικού δήθεν χαρακτήρα της κρατικοποίησης και σχεδιοποίησης δίχως την εξουσία των μαζών, αποδεικνύοντας ότι αυτή είναι ένα καθεστώς όπου κυριαρχεί η γραφειοκρατία και που δεν καταργεί ούτε την εκμετάλλευση, ούτε την αναρχία στην παραγωγή. Θα αποδεικνύει ότι η παραγωγή δεν μπορεί να προσανατολιστεί προς το συμφέρον της κοινωνίας παρά μόνον όταν οι εργάτες οι ίδιοι, την διαχειρίζονται και την διευθύνουν. Ότι δεν υπάρχει σοσιαλιστική σχεδιοποίηση, παρά μόνον όταν οι ίδιες οι μάζες αποφασίζουν τα αντικείμενα της και τα μέσα της.
Θα αποκαλύπτει το αντιδραστικό περιεχόμενα των δήθεν επιστημονικών θεωριών με τις οποίες η γραφειοκρατία προβάλλει τον εαυτό της για κηδεμόνα και εντολοδόχο και εσκεμμένα καλλιεργεί και διασπείρει στις μάζες την σύγχιση και την αμφιβολία για τις δημιουργικές τους ικανότητες. Η εργατική τάξη δεν θα αναθέσει την εξουσία της και το έργο του σοσιαλιστικού μετασχηματισμού σε κανέναν άλλο έξω από τον εαυτό της. Αυτή η ίδια πρέπει να οδηγήσει τον σοσιαλισμό βήμα προς βήμα στη ζωή.
Το μόνο κριτήριο για την ορθότητα και την αποτελεσματικότητα της πολιτικής μας πρέπει να είναι: αν αυτή αναπτύσσει την πρωτοβουλία, το κριτικό πνεύμα, την αυτενέργεια, την μαχητικότητα των μαζών. Αν τις βοηθάει να αποδεσμευτούν από την κηδεμονία της γραφειοκρατίας, να ενισχύσουν τις θέσεις τους, να δημιουργήσουν τα δικά τους όργανα, να απαλλαγούν από τις αυταπάτες τους, τις προλήψεις τους, τις δουλικές τους συνήθειες. Αν αποκτούν εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και στη δύναμη τους.
Δεν υπάρχει τίποτε που να μας κάνει να αναθεωρήσουμε τη βασική μας εκτίμηση για την εποχή μας και τις κινητήριες δυνάμεις της. Η αποχώρηση της εργατικής τάξης των προχωρημένων χωρών από τη σκηνή δεν ήταν παρά μια προσωρινή ανάπαυλα σ' αυτό το μεγάλο κίνημα για την οριστική και ολοκληρωτική χειραφέτηση της ανθρώπινης κοινωνίας. Το προλεταριάτο αυτών των χωρών έχει ήδη αρχίσει από καιρό να ξανασηκώνεται στα πόδια του. Οι δρόμοι έχουν αρχίσει να ξαναμιλούν τη γλώσσα του Οκτώβρη και κάθε φορά όλο και πιο καθαρά. Στην Ανατολική Γερμανία το 1953 οι επαναστατημένοι εργάτες ζητούν εργατική κυβέρνηση. Στην Ουγγαρία το 1956 σε ένα εικοσιτετράωρο καλύπτεται ολόκληρος η χώρα από τα εργατικά συμβούλια και ρίχνονται τα θεμέλια μιας πραγματικά ανθρώπινης κοινωνίας. Στο Βέλγιο το 1961, το σύνθημα που κυριαρχεί στους δρόμους που έχουν κατακλύσει οι μάζες των απεργών είναι: τα εργοστάσια στους εργάτες.
Το εργατικό κίνημα ξαναγεννιέται από τη στάχτη του, στα εργοστάσια, στα ορυχεία, στις συνοικίες. Οι άγριες απεργίες όπως και οι μικρές ομάδες που πληθαίνουν κάθε μέρα έξω και εναντίον των κατά παράδοση οργανώσεων και που από την πρώτη μέρα της συγκρότησης τους αναγράφουν στη σημαία τους το αθάνατο σύνθημα, της Πρώτης Διεθνούς ότι η απελευθέρωση των εργαζομένων είναι έργο αυτών των ιδίων των εργαζομένων, έχουν για το μέλλον της ανθρωπότητας απείρως μεγαλύτερη σημασία από τα σπούτνικ και τα ταξίδια στη σελήνη ή από τους αριθμούς των ψήφων και των βουλευτών των σοσιαλιστικών και κομμουνιστικών κομμάτων.
Τη θέση των κουρασμένων, γερασμένων και απογοητευμένων γενεών, καταλαμβάνουν νέες φάλαγγες από τη νέα γενεά γεμάτες, ορμή, πάθος και μαχητικότητα, αδιάφθορες και πνευματικά υγιείς. Παντού σ' όλες τις εξεγέρσεις, τις απεργίες, τις διαδηλώσεις, πάντα και παντού βρίσκονται οι νέοι. Αυτά τα παιδιά προτάξανε με θάρρος τα στήθη τους στις χιλιάδες των ρωσικών τανκς που για λογαριασμό όλων των δημίων του κόσμου ανατολικών και δυτικών κονιορτοποιούσαν την επαναστατημένη προλεταριακή Βουδαπέστη. Αυτά τα παιδιά διαδηλώνουν στην Αμερική εναντίον του «δικού» τους ιμπεριαλισμού, αυτά καταγγέλλουν δημόσια την κτηνωδία του και αυτά στέλνουν το αίμα τους στον αγωνιζόμενο λαό του Βιετνάμ. Αυτά τα παιδιά τα γνωρίσαμε και εδώ σ' όλο τους το μεγαλείο στις μέρες του Ιούλη και του Αυγούστου 1965.
Σ' αυτά τα παιδιά αφιερώνεται αυτή η μελέτη.
Ένα πολύ σύντομο ιστορικό σημείωμα
Είναι νομίζουμε απαραίτητες για τους νέους εργάτες, λίγες λέξεις για την ιστορία, τις ιδέες και τη δράση της ομάδας που εκδίδει αυτή τη μπροσούρα, θα σταθούμε μόνον πολύ σύντομα σ' ό, τι την διέκρινε από τις άλλες ομάδες και τάσεις και σ' ότι ειδικά την χαρακτηρίζει.
Η ομάδα υπάρχει σαν ανεξάρτητη πολιτική Ομάδα από το 1934. Πριν από το 1934 υπήρχε σαν τάση μέσα στο κομμουνιστικό κόμμα. Αυτή η τάση ήταν που αγωνίστηκε το 1920-21 για την προσχώρηση του κόμματος στην Κομμουνιστική Διεθνή και την εκκαθάριση του από τους οππορτουνιστές. Αυτή παρά την αντίδραση της ΚΕ οργάνωσε και διηύθυνε την αντιπολεμική πάλη στο εσωτερικό της χώρας και στο μέτωπο κατά τη διάρκεια του Μικρασιατικού πολέμου.
Όταν ο Χίτλερ, χάρις στην προδοτική πολιτική του σταλινισμού, επεκράτησε στη Γερμανία, η Ομάδα μας ήταν η πρώτη σ' όλο τον κόσμο, που δημόσια διεκήρυξε ότι είναι μάταιη κάθε προσπάθεια για τη μεταρρύθμιση της ΚΔ και ότι άμεσα παντού σ' όλες τις χώρες επιβάλλεται η συγκέντρωση των διεθνιστών σε ανεξάρτητα πολιτικά κόμματα.
Στο στρατιωτικό πραξικόπημα του 1935 η ομάδα μας ήταν η μόνη που είδε σ' αυτό ένα σύμπτωμα της γενικότερης κρίσης του καθεστώτος και ορθά προέβλεψε την επερχόμενη ορμητική επέμβαση των μαζών και τα τρομακτικά γεγονότα που συγκλονίσανε τη χώρα. Σ' όλες τις αποφάσεις, σ' όλες της τις προκηρύξεις, παντού γραφτά και προφορικά διεκήρυσσε ότι στη χώρα ανοίγεται μία περίοδος που το τέρμα της έπρεπε να είναι ή η κατάληψη της πολιτικής εξουσίας από την εργατική τάξη ή ο φασισμός. Και η ομάδα έκανε ότι απ' αυτήν έξηρτάτο για να ανοίξει το δρόμο στη μαχόμενη τάξη για την εξουσία.
Στη δικτατορία του Μεταξά, όταν τα πάντα, είχαν καταρρεύσει η ομάδα μας μένει ακλόνητη στη θέση της και συνεχίζει την πάλη της μέχρι που και το τελευταίο της στέλεχος συνελήφθη. Στα στρατόπεδα και στις φυλακές τα μέλη της και τα στελέχη της αποτελούν υπόδειγμα αφοσίωσης και υπομονής και είναι η μόνη πολιτική ομάδα που κανένα από τα στελέχη της δεν συνθηκολόγησε. Από το 1937 στα στρατόπεδα και στις φυλακές στη συζήτηση και στον έλεγχο της πολιτικής μας και των συνθημάτων μας εν όψει του επερχομένου πολέμου, ορθά εκτιμήσαμε την αντεπαναστατικότητα του συνθήματος της «υπεράσπισης της ΕΣΣΔ» και εγκαίρως το εγκαταλείψαμε και το απορρίψαμε. Η επιμονή μας τότε στις λεπτομέρειες και η αυστηρά μας αδιαλλαξία είχε αυτό τον σκοπό. Θέλαμε να φράξουμε όσα σημεία του προγράμματος μας θεωρούσαμε ασθενή και ευπρόσβλητα και από όπου θα μπορούσε να διεισδύσει ο σοσιαλπατριωτισμός με το κάλυμμα της «υπεράσπισης της ΕΣΣΔ» ή της συμμετοχής στο «μαζικό κίνημα αντίστασης».
Από την πρώτη στιγμή της έκρηξης του πολέμου με όλη μας τη δύναμη διακηρύξαμε ότι ήταν κι' αυτός ένας πόλεμος ιμπεριαλιστικός και από τα δύο μέρη, ένας πόλεμος ανάμεσα σε χορτάτους και σε πεινασμένους ληστές. Ότι ο αντιφασιστικός χαρακτήρας του πολέμου δεν ήταν παρά απάτη και ότι το καθήκον της εργατικής τάξης παντού σ' όλες τις χώρες ήταν η μετατροπή του πολέμου σ' επανάσταση, σε πόλεμο των λαών εναντίον των κυβερνήσεων τους.
Η θέση μας για το κίνημα αντίστασης ήταν αύτη: «Το κίνημα αντίστασης... δεν μπορεί να κριθεί έξω από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο του οποίου αποτελεί αναπόσπαστο μέρος. Ο αντιδραστικός ή προοδευτικός χαρακτήρας του δεν μπορεί να καθοριστεί ούτε από τη συμμετοχή των μαζών, ούτε από τα αντιφασιστικά τους αισθήματα, ούτε από την καταπίεση του γερμανικού ιμπεριαλισμού, αλλά από τον αντιδραστικό ή προοδευτικό χαρακτήρα του πολέμου. Ο ΕΛΑΣ όπως και το ΕΔΕΣ είναι στρατοί που συνέχιζαν στο εσωτερικό της χώρας τον πόλεμο εναντίον των Γερμανών και των Ιταλών. Αυτό και μόνον αυστηρά καθορίζει τη στάση μας απέναντι τους. Συμμετοχή στο κίνημα αντίστασης με οποιοδήποτε πρόσχημα και με οποιοδήποτε δικαιολογητικό σημαίνει συμμετοχή στον πόλεμο.
Όλη η δράση του ΕΑΜ στην Ελλάδα ήταν βαθιά αντιδραστική. Με όλη του την πολιτική και με όλες του τις ενέργειες κατέστρεφε την ταξική σκέψη και την ταξική συνείδηση των εργατών, εξαγρίωνε τις μάζες εναντίον των Γερμανών, εξαγρίωνε μαζί και τους Γερμανούς στρατιώτες και καθιστούσε αδύνατη τη συναδέλφωση τους με τους Έλληνες εργάτες.
... Οι πολιτικές μεταρρυθμίσεις, οι δημοκρατικές ελευθερίες, η αυτοδιοίκηση, τα λαϊκά δικαστήρια, οι εκλογές της ΠΕΕΑ κλπ. δεν ήταν παρά ισάριθμες απάτες και φάρσες». (Από τις εισηγήσεις της ομάδας στο ενοποιητικό Συνέδριο των τροτσκιστών. «Εργατικό Μέτωπο» Ιούνιος 1946).
Και στον πρόλογο του «Οι σοσιαλιστές και ο Πόλεμος» του Λένιν, υπάρχει αυτή η παράγραφος: «Οι εργάτες θα πείθονται κάθε μέρα... ότι όλα όσα λέγονται και γράφονται για τη μεταπολεμική ασφάλεια του κόσμου, για τη δημοκρατία, για τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, για την ειρηνική εισαγωγή με δόσεις του σοσιαλισμού δεν είναι παρά απάτη και μόνον απάτη». (Απρίλιος 1945).
Μέσα στον κατακλυσμό του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου με όλες του τις δυσμενείς για την επανάσταση ιδιομορφίες, με όλες του τις εκπλήξεις, με όλη τη φοβερή υλική και ιδεολογική πίεση των εχθρικών τάξεων, με όλη την πατριωτική υστερία των μαζών, ιδιαίτερα μέσα στις συνθήκες της κατοχής, μόνον η ομάδα μας μπόρεσε να σταθεί άκαμπτα, αυστηρά, πεισματικά προσηλωμένη στις αρχές του προλεταριακού διεθνισμού και εναντίον του ρεύματος. Η θεωρητική, πολιτική και πρακτική της δραστηριότητα μέσα σ' αυτές τις συνθήκες, όπου ο θάνατος ενήδρευε σε κάθε βήμα, θα μείνει για πάντα στην ιστορία των ιδεών και στην ιστορία του εργατικού κινήματος σαν ένα από τα λαμπρότερα παραδείγματα συνέπειας και προσήλωσης στις αρχές, ηρωισμού, τόλμης και ιδεαλισμού. Η ομάδα μας έδωσε μέσα σ' αυτές τις φοβερές συνθήκες τα πάντα. Δύο στελέχη μας αυτοκτόνησαν. Δύο πέθαναν στο στρατόπεδο. Τέσσερα ντουφεκίστηκαν από τους Γερμανούς. Τέσσερα σφάγησαν από τους σταλινικούς. Ένα δολοφονήθηκε από τους Χίτες.
Η ομάδα μας από το 1934 αποτελούσε το μοναδικό τμήμα της διεθνούς τροτσκιστικής αντιπολίτευσης στην Ελλάδα. Σ' όλα τα χρόνια του πολέμου και της κατοχής, απομονωμένοι από τους αδελφούς μας των άλλων χωρών, είμαστε πεπεισμένοι ότι κι' αυτοί αγωνίζονταν για τις ίδιες όπως και εμείς ιδέες και εναντίον του ρεύματος. Δεν μπορούσαμε να πιστέψουμε τα μάτια μας όταν για πρώτη φορά τον Δεκέμβρη του1944 διαβάσαμε μία μπροσούρα των Γάλλων τροτσκιστών με τον πολύ αποκαλυπτικό τίτλο «Οι τροτσκιστές στην πάλη εναντίον των ναζί» δηλαδή εναντίον των Γερμανών. Οι άνθρωποι απεδείκνυαν εκεί με στοιχεία ότι κι αυτοί όπως και όλοι οι καλοί Γάλλοι πατριώτες αγωνίστηκαν εναντίον των Γερμανών. Ύστερα μάθαμε για τους Άγγλους και την «ένδοξη 8η στρατιά» τους, για τους Γερμανούς και τις 3 θέσεις για το εθνικό, για την επαίσχυντη στάση του Κάνον και του ΣΕΚ στην Αμερική. Κατόπιν μας ήρθε η απόφαση της Ευρωπαϊκής Συνδιάσκεψης του Φλεβάρη του 1944. Και υστέρα πολλά άλλα έντυπα. Όλη η σοσιαλπατριωτική και οππορτουνιστική επιχειρηματολογία η πιο εμπειρική και η πιο ανόητη εμφανίζονταν υπό τη μορφή της πάλης εναντίον του «σεκταρισμού». Η 4η Διεθνής έβγαινε μέσα από τον κατακλυσμό του β' παγκοσμίου πολέμου με την σφραγίδα της προδοσίας στο μέτωπο της.
Στις αρχές θέλαμε να πιστέψουμε ότι τεχνικές δυσκολίες μέσα στις συνθήκες του πολέμου και της κατοχής φέρανε ανώμαλα στη διοίκηση της οππορτουνιστικά και κομφουζιονιστικά στοιχεία τα οποία όμως δεν εκπροσωπούσαν το διεθνές μας ρεύμα. Ήταν πολύ βαρύ για μας να βάλουμε σταυρό στην 4η Διεθνή.
Δεν χρειάστηκε όμως πολύς καιρός (με τις συζητήσεις που ακολουθήσανε και εδώ και έξω) για να καταλάβουμε ότι οι αίτιες αυτής της χρεοκοπίας δεν μπορούσε παρά να ήταν βαθύτερες και έπρεπε αυτές να αναζητηθούν στο πρόγραμμα και στις ιδέες και όχι σε πρόσωπα και σε συγκυριακές και τεχνικές δυσκολίες. Το συμπέρασμά μας ήταν ότι η 4η Διεθνής περιέκλειε από τη γέννηση της τα σπέρματα της επαίσχυντης χρεοκοπίας της. Αυτό καθόρισε οριστικά τη στάση μας απέναντι της. Διακόψαμε εντελώς κάθε σχέση μαζί της.
Η ανασυγκρότηση του διαλυμένου διεθνούς μετώπου της εργατικής τάξης είναι αναμφισβήτητα ένα από τα πιο άμεσα καθήκοντα. Αλλά αυτό θα πραγματοποιηθεί έξω από την 4η Διεθνή και έξω από όλες τις κατά παράδοση παλιές πολιτικές οργανώσεις και εναντίον τους.
|
(*) Στα τελευταία του άρθρα λίγο πριν από τον θάνατο του, που έχουν συγκεντρωθεί στη συλλογή Για την υπεράσπιση του Μαρξισμού, αναιρεί εντελώς αυτή την άποψη. Γράφει: «Οι παραγωγικές δυνάμεις πρέπει να οργανωθούν σύμφωνα με ένα σχέδιο. Αλλά ποιος θα εκπληρώσει αυτό το καθήκον. Το προλεταριάτο ή μια νέα κυρίαρχος τάξη από "κομισάριους", πολιτικούς, διοικητικούς, τεχνικούς». Και πιο κάτω στο ίδιο: «Τα χαρακτηριστικά της συγκεντροποίησης και της κολλεκτιβοποίησης, προσδιορίζουν και την πολιτική της Επανάστασης και την πολιτική της αντεπανάστασης». Ο Τρότσκυ όχι μόνον δεν κάνει μια αυτοκριτική για τις προηγούμενες ιδέες του, αλλά γράφει: «Κανένας ποτέ δεν αρνήθηκε τη δυνατότητα να ξαναγεννηθεί μια κατέχουσα τάξη, προερχόμενη από τη γραφειοκρατία». |