ΚΕΙΜΕΝΑ

ΒΙΒΛΙΑ

ΕΑΜ - ΕΛΑΣ - ΟΠΛΑ
Η "ειδική αποστολή" της εθνικής αντίστασης στο δεύτερο παγκόσμιο ιμπεριαλιστικό πόλεμο και η συμβολή της στη βιβλική καταστροφή που εν ψυχρώ προετοιμάζουν οι δήμιοι που κυβερνούν τους λαούς
εκδόσεις Διεθνής Βιβλιοθήκη

Ι:  Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ

Ο ΤΡΟΣΚΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

II:  Η «ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ»

Η ΚΑΤΟΧΗ, Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ, Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ

Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΕΑΜ

Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ

Ο «ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ» ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ ΕΑΜ

Ο «ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟΣ» ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ: ΑΛΛΗ ΑΠΑΤΗ

III: Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΠΑΝΩ ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΣΠΑΣΤΗΚΑΝ Η Β' ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ Η ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ Η Γ ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΚ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ ΤΟΥ '39 ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ '41

ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ '41

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

 ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΙΣ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ

Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΔΡΑΣΗ

IV:  Η ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΙΣΤΩΝ

Η ΣΕΙΡΑ ΕΚΕΙΝΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΦΩΝΗΣΑΝ ΜΕ ΤΟ ΚΚΕ

ΑΛΛΑ ΗΡΩΙΚΑ ΑΝΔΡΑΓΑΘΗΜΑΤΑ

V: ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΕΑΜ ΔΕΝ ΠΗΡΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΕΑΜ ΔΕΝ ΠΗΡΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΟΤΑΝ ΕΦΥΓΑΝ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΚΕ ΕΙΝΑΙ ΕΧΘΡΟΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

VI:  ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΚΚΕ

ΟΙ ΔΙΕΘΝΙΣΤΕΣ
 

«Οι μπολσεβίκοι όφειλαν να μάθουν, πληρώνοντας το ακριβά και με ζημιά της Επανάστασης, ότι ακριβώς κάτω από τη βασιλεία του καπιταλισμού δεν υπάρχει «ελεύθερη αυτοδιάθεση» του έθνους, ότι σε μια ταξική κοινωνία κάθε τάξη του έθνους ζητάει να «διαθέτει τον εαυτό της» κατά διαφορετικό τρόπο και ότι σχετικά με την αστική τάξη, η άποψη της εθνικής ελευθερίας δεν σημαίνει τίποτε άλλο παρά την επιβολή της ταξικής της κυριαρχίας».

«Το δικαίωμα της ελεύθερης αυτοδιάθεσης των εθνών» συνταιριασμένο με την κοινωνία των Εθνών και τον «χάριτι Ουΐλσων» αφοπλισμό, προσφέρει στον εχθρό το πολεμικό αίσθημα με το οποίο θα κατέλθει στον αγώνα, τον επικείμενο ανάμεσα στον διεθνή σοσιαλισμό και τον αστικό κόσμο. Είναι φανερό και στους τυφλούς ότι αυτή η διατύπωση της «ελεύθερης αυτοδιάθεσης» όπως και ολόκληρο το εθνικό κίνημα, που αποτελεί σήμερα τον μεγαλύτερο κίνδυνο για τον διεθνή Σοσιαλισμό, προσέλαβε ύστερα από τη Ρωσική Επανάσταση και τις διαπραγματεύσεις του Μπρέστ -Λιτόφσκ μια εξαιρετική ενίσχυση».

ΡΟΖΑ ΛΟΥΞΕΜΠΟΥΡΓΚ
Κριτική εκτίμηση της Ρωσικής Επανάστασης
Άνοιξη 1918

Ι
Ο ΠΡΩΤΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Ο πρώτος παγκόσμιος πόλεμος άρχισε σε χρόνο που κανείς δεν τον περίμενε. Οι επαναστάτες είχαν, βέβαια, από πολύ προηγούμενα προειδοποιήσει τους λαούς ότι οι λυσσώδεις, ανάμεσα στους ιμπεριαλιστες, ανταγωνισμοί, αναπόφευκτα οδηγούν, στην περίπτωση που η επανάσταση δεν επέμβει, σε μια παγκόσμια ανθρωποσφαγή. Δεν περίμεναν όμως ότι ο φόνος ενός αρχιδούκα θα μπορούσε να μετατρέψει σε λίγες μέρες την πιο πολιτισμένη περιοχή της γης σε ένα απέραντο σφαγείο ανθρωπίνων υπάρξεων. Και ακόμα κανείς δεν περίμενε μια τόσο επαίσχυντη κατάρρευση της Διεθνούς.

Τα μαρξιστικά κόμματα (εκτός από δυο-τρεις εξαιρέσεις) περνούν από τις πρώτες μέρες στην υπηρεσία των κυβερνήσεών τους και στην υπηρεσία του πολέμου και καλούν τους λαούς να σφαγούν μεταξύ τους για τα συμφέροντα των εκμεταλλευτών τους.

Όμως πολύ σύντομα μέσα κι έξω από αυτά, συγκροτούνται και οργανώνονται ισχυρές επαναστατικές διεθνιστικές αντιπολιτεύσεις και αναλαμβάνουν μία δραστήρια και θαρραλέα πάλη κατά του πολέμου και υπέρ της επανάστασης. Επικεφαλής τους ήταν αγωνιστές με μεγάλο κύρος σε όλο το κίνημα (Λουξεμπονργκ, Λήμπνεχτ στη Γερμανία, Λένιν, Τρότσκυ, Μαρτώφ στη Ρωσία, Μπόρντιγκα, Μπαλαμπάνοβα στην Ιταλία, Ροσμέρ, Μονάτ, Λοριό στη Γαλλία, Γκόρτερ,
Πάννεκουκ στην Ολλανδία, κ.λπ.). Διεθνείς συνδιασκέψεις συγκαλούνται (Τσίμερβαλντ, Κιένταλ) και η πάλη κατά του πολέμου οργανώνεται, συντονίζεται και παίρνει έκταση σε όλες τις χώρες.

Αλλά και οι ίδιες οι μάζες, παρά τη σύγχυση, την απογοήτευση και την πικρία που προκάλεσε σε αυτές η εθνικιστική στάση των κομμάτων τους, αντέδρασαν και κατά την κήρυξη και κατά την διάρκεια του πολέμου με συγκεντρώσεις, διαδηλώσεις, απεργίες, είτε αυθόρμητες, είτε οργανωμένες από τους διεθνιστές (Γερμανία, Ιταλία, Β. και Ν. Αμερική). Τη θέση των επαναστατών διεθνιστών στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο τη δίνουν δύο σύντομα αποσπάσματα από άρθρα της Ρόζας Λούξεμπουργκ:

«...Η παραφροσύνη θα σταματήσει, η αιμόφυρτη περιπέτεια θα τερματιστεί αν αφυπνιστεί η πολιτική συνείδηση των εργατών στη Γερμανία, στη Γαλλία, στη Ρωσία, στην Αγγλία, αν αυτοί δώσουν αδελφικά τα χέρια και στον βάρβαρο χορό των καπιταλιστικών υαινών αντιτάξουν την πανίσχυρη κραυγή του συνασπισμού των εργαζομένων: προλετάριοι όλου του κόσμου ενωθείτε...».

«...Να το δίλημμα που τίθεται: Οι αστικές κυβερνήσεις θα υπαγορεύσουν την ειρήνη, δηλαδή η μπουρζουαζία θα παραμείνει η κυρίαρχη τάξη και θα έχουμε πάλι τον ανταγωνισμό των εξοπλισμών, νέους πολέμους και βαρβαρότητα ή οι επαναστατικές εξεγέρσεις θα οδηγήσουν την εργατική τάξη στην κατάκτηση της πολιτικής εξουσίας και τότε θα έχουμε την αληθινή ειρήνη ανάμεσα στους λαούς. Με άλλα λόγια, ή ο ιμπεριαλισμός, δηλαδή η Παρακμή της κοινωνίας ή η πάλη για τον σοσιαλισμό, δηλαδή το μοναδικό μέσο σωτηρίας. Άλλη διέξοδος δεν υπάρχει...».

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ. ΑΝΟΔΟΣ ΚΑΙ ΠΤΩΣΗ

Τριάντα δύο μήνες μετά την έκρηξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, ξεσπάει η ρωσική επανάσταση. Το τσαρικό καθεστώς γίνεται σκόνη και η ουσιαστική εξουσία βρίσκεται στα χέρια των επαναστατημένων μαζών. Τη ρωσική επανάσταση ακολουθούν, με μικρή καθυστέρηση, ισχυροί επαναστατικοί σεισμοί σε όλο τον κόσμο. Ο αδελφοκτόνος ανάμεσα στους λαούς πόλεμος μετατρέπεται σε πόλεμο των λαών εναντίον των κυβερνήσεων τους και εναντίον του εκμεταλλευτικού καθεστώτος. Στη Γερμανία και στην Αυστροουγγαρία αιωνόβιοι θρόνοι γκρεμίζονται σαν χάρτινοι πύργοι. Παντού στην Ευρώπη, στην Αμερική, σε όλο τον κόσμο, επαναστατικές εξεγέρσεις, μαζικές οικονομικές και πολιτικές απεργίες, καταλήψεις εργοστασίων και γαιών. Οι μάζες κυριαρχούν στη σκηνή. Η εργαζόμενη ανθρωπότητα ζει τις πιο μεγάλες στιγμές της Ιστορίας της.

Ξέρουμε ότι η πορεία αυτή των μαζών για την κοινωνική τους χειραφέτηση ανακόπηκε σε πολύ λίγο χρόνο. Από τα τέλη του 1920 η καμπύλη σημειώνει μια σοβαρή κάμψη. Η επαναστατική εξέγερση στη Γερμανία το φθινόπωρο του 1923 καταλήγει σε ήττα που στάθηκε μοιραία για ολόκληρο το επαναστατικό κίνημα. Η περίοδος των πρώτων επαναστατικών εξορμήσεων των μαζών κλείνει.

Το βάρος ολοένα μετατοπίζεται τώρα προς τα δεξιά. Ο ενθουσιασμός εξατμίζεται, το επαναστατικό πνεύμα υποχωρεί, οι μάζες αποχωρούν από τη σκηνή. Όλες εκείνες οι απαράμιλλες πνευματικές και δημιουργικές ικανότητες που αποκάλυψαν όταν κυριαρχούσαν στους δρόμους, η πρωτοβουλία τους, η αυτόνομη δράση τους, βαθμιαίως υποχωρούν, εξασθενίζουν, εκφυλίζονται, παραποιούνται και τέλος εντελώς εξαφανίζονται. Μαζί εξαφανίζονται και οι μεγάλες ιδέες για την κοινωνική χειραφέτηση των εργαζομένων, από αυτούς τους ίδιους τους εργαζόμενους, για την κοινή τους πάλη πάνω από σύνορα και πατρίδες, για μια παγκόσμια αδελφική αυτόνομη κοινότητα, για εκείνο που ήταν το προαιώνιο όνειρο των απόκληρων και των καταπιεζόμενων του κόσμου, για μια κοινωνία δίχως αφέντες και δούλους. Το παγκόσμιο μέτωπο των εργαζόμενων διαλύεται και ο εθνικισμός δένει τις μάζες στο άρμα των εκμεταλλευτών τους.

Οι σκοτεινές δυνάμεις που η επαναστατική θύελλα τις είχε καταποντίσει στα βάθη της κοινωνίας, ξανανεβαίνουν στην επιφάνεια. Στη σκηνή που εγκαταλείπουν οι μάζες, προβάλλουν τώρα οι ισχυροί άνδρες. Δύο απ' αυτούς τους ισχυρούς άνδρες, οι πιο αιμοσταγείς δήμιοι της Ιστορίας, ο Χίτλερ και ο Στάλιν, γίνονται αντικείμενα θρησκευτικής λατρείας από εκατομμύρια προ παντός νέους. Και «ο πιο μεγάλος ποιητής της Γαλλίας», ο Λουΐ Αραγκόν αφιερώνει στον Στάλιν τον ακόλουθο Ύμνο:

«Ω μεγάλε Στάλιν, ω αρχηγέ των λαών
Συ, που έδωσες τη ζωή στον άνθρωπο
Συ, που γονιμοποίησες τη γη
Συ, που ξανάνιωσες τους αιώνες
Συ, που κάνεις να ανθίζουν οι ανοίξεις
Συ, που κάνεις να δονούνται οι μουσικές χορδές
Συ, λάμψη της ανοίξεως μου, Ω! Συ
Ήλιε, που αντανακλάται από εκατομμύρια καρδιές

Λ. Αραγκόν
Πράβδα, 28 Αυγούστου 1936».

Μεγαλύτερο πνευματικό και ηθικό ξεπεσμό δεν είχε ίσως γνωρίσει ποτέ σε όλη του την ιστορία το ανθρώπινο γένος. Ο κόσμος με τη δύναμη φυσικού νόμου, κατρακυλάει για τη δεύτερη παγκόσμια ανθρωποσφαγή.

Ο ΤΡΟΣΚΥ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

«Η δεύτερη γέννα είναι πάντα πιο εύκολη από την πρώτη». Αυτό είχε πει ο Τρότσκυ μόλις άρχισε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος. Εννοούσε μ' αυτό ότι η επανάσταση σ' αυτόν τον πόλεμο θα ήταν πιο εύκολη από την πρώτη, από την επανάσταση του 1917. Αυτή ήταν και η πεποίθηση όσων επαναστατών δεν άφησαν τον εαυτό τους να κονιορτοποιηθεί μέσα στην εφιαλτική κόλαση που για δεύτερη φορά βύθιζαν το ανθρώπινο γένος οι δήμιοι που κυβερνούσαν τους λαούς. Σταθερά πίστευαν ότι δεν μπορούσε παρά να αφυπνιστεί η συνείδηση των σφαζομένων μεταξύ τους μαζών για τα συμφέροντα των εκμεταλλευτών τους. Ότι κι αυτός ο αδελφοκτόνος ανάμεσα στους λαούς πόλεμος θα μετατρεπόταν σε πόλεμο των λαών εναντίον των κυβερνήσεων τους και της δικής τους άρχουσαν τάξης.

Όμως αυτή τη φορά, η μήτρα που κυοφορεί και γεννάει τις επαναστάσεις, στάθηκε στείρα. Η επανάσταση, η αυτόνομη εισβολή των μαζών στο χώρο που κρίνονται τα πεπρωμένα τους, δεν έκανε την εμφάνιση της, ούτε κατά την διάρκεια του πολέμου, ούτε μετά τη λήξη του ούτε και όταν γινόταν φανερή η απάτη του «αντιφασιστικού» πολέμου και του «εθνικοαπελευθερωτικού» κινήματος και ακόμα περισσότερο η απάτη των υποσχέσεων και των διακηρύξεων για την ειρήνη, την «αυτοδιάθεση» των λαών, τη δημοκρατία, την ελευθερία, την εξάλειψη της πείνας και του φόβου.
Γιατί; Την απάντηση σ' αυτό το γιατί θα τη βρούμε στην ιστορία γενικά του εργατικού κινήματος, στην ιστορία ειδικά του ενσωματωμένου στα μαρξιστικά κόμματα και στα συνδικάτα εργατικού κινήματος, στις εξελίξεις και στις βαθειές αλλαγές που πριν από πολλά χρόνια συντελούνταν στο εσωτερικό του και εντελώς ιδιαίτερα στο ρόλο του Ρωσικού κράτους. Θα αναφερθούμε σ' αυτές πολύ γενικά, όσο είναι απαραίτητο για να καταλάβουμε τί ήταν και τί έκανε το ΕΑΜ, ποιο το έργο του και ποιος ο ρόλος του στη δεύτερη παγκόσμια αδελφοκτόνο αλληλοσφαγή των λαών.

Ο ΔΕΥΤΕΡΟΣ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΙΜΠΕΡΙΑΛΙΣΤΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ

Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος άρχισε όταν όλοι από μέρα σε μέρα τον περίμεναν. Οι χασάπηδες, ανοιχτά και δίχως προσχήματα, είχαν ανασκουμπωθεί και ετοίμαζαν τα συνεργά τους για τη σφαγή. Και οι λαοί, τα σφάγια, δίχως αντίδραση πρόσφεραν τον εαυτό τους στους δημίους τους.

Για να ανάψει το πράσινο φως στις έτοιμες για εισβολή στην Ευρώπη στρατιές του, ο Χίτλερ έπρεπε να εξασφαλίσει τα νώτα του. Αυτό του ήταν απαραίτητο. Ανέλαβε να του τα εξασφαλίσει ο Στάλιν και για πρώτη φορά στη ζωή του, έμεινε συνεπής στο λόγο του. Σε μικρό διάστημα, η Ολλανδία, το Βέλγιο, το Λουξεμβούργο, η Γαλλία, η Δανία, η Νορβηγία, η Γιουγκοσλαβία, η Ελλάδα, περνάνε στη στρατιωτική κατοχή της χιτλερικής Γερμανίας. Η Τσεχοσλοβακία και η μισή Πολωνία είχαν καταληφθεί από προηγούμενα. Η Αυστρία, η Ουγγαρία, η Βουλγαρία, η Ρουμανία, είχαν προσχωρήσει στον άξονα Βερολίνου - Ρώμης. Η Τουρκία, η Ισπανία, η Πορτογαλία, κρατούσαν μια φιλική στη Γερμανία ουδετερότητα. Η Σουηδία της προμήθευε εκλεκτής ποιότητας μετάλλευμα. Και έμενε ελεύθερη η Ελβετία που δεν την χρειάζονταν. Ο άλλος συνεταίρος του Συμφώνου, είχε καταλάβει τη μισή Πολωνία, τα Βαλτικά κράτη, ένα μέρος της Ρουμανίας και υστέρα από σκληρές μάχες τη Φιλανδία.

Αφού ο Χίτλερ τακτοποίησε τις υποθέσεις του στην κατεχόμενη Ευρώπη, είτε με κυβερνήσεις Κουίσλιγκ είτε με Γκαουλάιτερ και πάντα με την ίδια την αστυνομία των κατεχομένων χωρών «όργανο υπερεθνικό για τη διατήρηση της τάξης και του νόμου οποιασδήποτε εξουσίας», συγκεντρώνει τις στρατιές του για εκείνο που ήταν ο βασικός στόχος του και ο τελικός στρατηγικός του σκοπός: η εισβολή στη Ρωσία. Το πολεμικό μέτωπο περιοριζόταν τώρα για τη Γερμανία στη Ρωσία, όπου υστέρα από τις εκπληκτικές του επιτυχίες στην αρχή της εισβολής, ο γερμανικός στρατός που είχε φθάσει να απειλεί τη Μόσχα και το Λένινγκραντ, συναντά μια αποφασιστική αντίσταση.

Ενώ τρομακτικές μάχες διεξάγονταν στις ρωσικές στέπες, στο έδαφος των κατεχομένων χωρών κάνει την εμφάνιση της η Εθνική Αντίσταση, φαινόμενο άγνωστο στον προηγούμενο πόλεμο. Και τότε υπήρχαν κατεχόμενες χώρες και κατεχόμενα εδάφη από τον γερμανικό στρατό: Βέλγιο, Σερβία, σημαντικό μέρος της Γαλλίας, της Ιταλίας, της Ρωσίας, της Ελλάδας. Οργανώθηκαν υπηρεσίες κατασκοπείας, γίνονταν σαμποτάζ αλλά πάντα πρόσεχαν να μην εκθέτουν τον άμαχο πληθυσμό στον κίνδυνο των αντιποίνων. Αλλά ποτέ δεν ακούστηκε ότι προτάθηκε, είτε από τους «θεωρητικούς» του πολέμου είτε από υπεύθυνα όργανα η ένοπλη πάλη του λαού μιας κατεχόμενης χώρας μέσα στις συνθήκες του παγκοσμίου πολέμου για το «διώξιμο του κατακτητή». Όταν δηλαδή ήταν φανερό ότι η τύχη της χώρας όπως και η τύχη όλου του κόσμου, εξαρτιόταν, εάν η επανάσταση δεν επενέβαινε, από την τελική έκβαση του πολέμου. Κι αυτό, όχι γιατί το θεωρούσαν ανορθόδοξο και αντίθετο με τους κανόνες διεξαγωγής του πολέμου («η ανάγκη δεν γνωρίζει νόμους» είχε πει ο γερμανός καγκελάριος όταν παραβίαζε την ουδετερότητα του Βελγίου), αλλά γιατί, ενώ σε τίποτε δε θα συνέβαλε στην τελική έκβαση του πολέμου, θα ήταν απλώς μια πρόκληση στους κατακτητές για τη σφαγή του άμαχου πληθυσμού. Ίσως και γιατί ως ένα βαθμό ακόμα τότε υπήρχε κάποιος σεβασμός στην ανθρώπινη ζωή.

II
Η «ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ»

Η «εθνική αντίσταση» και στην Ελλάδα και σε όλες τις κατεχόμενες από τον γερμανικό στρατό χώρες, δεν είχε τίποτε το αυθόρμητο, το τυχαίο και το ανεύθυνο.

Δημιουργήθηκε, οργανώθηκε και αυστηρά ελεγχόταν από τις κυβερνήσεις και τα στρατιωτικά επιτελεία και των δυτικών και των ανατολικών «Σνμμάχων», από κοινού για ό,τι ήταν κοινό και ο καθένας για λογαριασμό του για ό,τι δεν ήταν κοινό και για ότι θα είχε γι' αυτούς σημασία μετά το τέρμα του πολέμου. Όλα όσα έλεγαν και όσα κάνανε ήταν αυστηρά προγραμματισμένα και υπεύθυνα.

Σήμερα όλοι όσοι δεν θέλουν να κοροϊδεύουν τον εαυτό τους, τους άλλους και την ιστορία, ξέρουν ότι η «εθνική αντίσταση» σε τίποτε δεν συνετέλεσε ούτε στην απελευθέρωση της χώρας ούτε στην τελική νίκη των συμμάχων ούτε και μπόρεσε να επηρεάσει το ηθικό και την πολεμική ικανότητα του στρατού κατοχής.

Στην τελευταία αποχαιρετηστήρια ημερήσια διαταγή του Γερμανικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, μετά την Βάρκιζα διαβάζουμε:

«16 Φλεβάρη 1945

...Με την πίστη σας, τον ηρωισμό σας και την αυτοθυσία σας, δόσατε στον κατακτητή επανειλημμένα κτυπήματα και τέλος όταν ύστερα από την προέλαση τον Κόκκινου Στρατού στα Βαλκάνια αναγκάστηκε να εκκενώσει την πατρίδα μας, σχεδόν μόνοι σας με συνεχείς επιθέσεις τον αναγκάσατε να φύγει με μεγάλες απώλειες σε προσωπικό και υλικό και ελευθερώσατε τη χώρα μας. Ζήτω το αδάμαστο έθνος μας. Ζήτω το πιο τρανό δημιούργημα του, ο ΕΛΑΣ μας.

Στέφανος Σαράφης - Άρης Βελουχιώτης».

Είναι ιδιαίτερα σαφής αυτή η ημερήσια διαταγή του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ και συγκινητικά υποδειγματική η μετριοφροσύνη και η διαλεκτική ικανότης των συντακτών της: ο ΕΛΑΣ, αυτός «μόνος» απελευθέρωσε τη χώρα που εκκένωσαν τα γερμανικά στρατεύματα, αναγκασμένα από την προέλαση του Κόκκινου Στρατού στα Βαλκάνια.

Στην πραγματικότητα, ο ΕΛΑΣ εγκαθιστούσε με την άνεση του την εξουσία του στις περιοχές που εκκένωσαν τα γερμανικά στρατεύματα. Η άλλη, αρκετά όπως λένε σημαντική συμβολή της «Εθνικής Αντίστασης» στο συμμαχικό αγώνα είναι το ότι: με την πολεμική της δράση η «Εθνική Αντίσταση» ανάγκασε τη Γερμανία να διατηρεί στη χώρα περισσότερο στρατό, από όσο απαιτούσαν οι ανάγκες της κατοχής. Αυτόν τον παραπανίσιο στρατό, εάν δεν υπήρχε η «Εθνική Αντίσταση» θα τον έστελναν στα πολεμικά μέτωπα.

Αλλά, σημειώνει ο ίδιος ο στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ, αυτό δεν θα επηρέαζε και δεν θα άλλαζε την κατάσταση και το τελικό αποτέλεσμα του πολέμου. Θα παρέτεινε μόνον, μας λέει ο ίδιος, για ένα διάστημα τη διάρκεια του πολέμου. Έτσι, μας λέει πάλι ο ίδιος, η «Αντίσταση» έσωσε πολλές ανθρώπινες ζωές στη Ρωσία, την Αφρική, τη Νορμανδία.

Αυτή η συμβολή της «Εθνικής Αντίστασης» στο συμμαχικό αγώνα, εφευρέθηκε πολύ κατόπι από το τέρμα του πολέμου. Ποτέ και πουθενά δεν είπαν και δεν έγραψαν, ότι αυτό το μακελειό στην Ελλάδα γινόταν για να συντομευτεί η διάρκεια του πολέμου και να σωθούν έτσι ανθρώπινες ζωές στη Ρωσία, κ.λπ.

Αυτά που σήμερα είναι ή πρέπει να είναι φανερά σε όλους, σ' αυτούς που δημιούργησαν την «Εθνική Αντίσταση» ήταν γνωστά απ' αρχής. Δηλαδή, αυτοί ήξεραν ότι η οποιαδήποτε πολιτική και πολεμική δράση της εθνικής αντίστασης σε τίποτε δεν θα συνέβαλε στην «απελευθέρωση» της χώρας και στην τελική νίκη των Συμμάχων, και πολύ περισσότερο, δεν πίστευαν ότι θα μπορούσε αυτή να επηρεάσει το ηθικό και τη μαχητική ικανότητα του γερμανικού στρατού. Με άλλα λόγια η Εθνική Αντίσταση δεν έγινε για εκείνο που διακήρυσσε, για την «απελευθέρωση» της χώρας κ.λπ. Άλλη ήταν η αποστολή της. Και σ' αυτή την αποστολή είχε πλήρη επιτυχία. Μπόρεσε να προφυλάξει το «Συμμαχικό ιμπεριαλισμό» από έναν κίνδυνο που ήταν γι' αυτόν απείρως σοβαρότερος από τον γερμανικό ιμπεριαλισμό.

Ας πάρουμε με τη σειρά τα γεγονότα.

Η ΚΑΤΟΧΗ, Ο ΒΑΣΙΛΙΑΣ, Η ΚΥΒΕΡΝΗΣΗ, ΚΑΙ ΤΑ ΚΟΜΜΑΤΑ

Τον Απρίλη του 1941, ο Χίτλερ αποφασίζει να κάνει εκείνο που δεν μπόρεσε να κάνει ο Μουσολίνι. Να θέσει κάτω από τον έλεγχο του γερμανοϊταλικού στρατού τη χώρα. Από την πρώτη μέρα της εισβολής γίνεται φανερό εκείνο που ήταν από πολύ πριν γνωστό: ότι κάθε αντίσταση στον εισβολέα ήταν μάταιη. Ο Βασιλιάς, η οικογένεια του, οι υπουργοί, οι ανώτεροι δημόσιοι υπάλληλοι και πολλοί άλλοι μπαίνουν στα αεροπλάνα και στα καράβια και εγκαταλείπουν τη χώρα, δίνοντας όμως εντολή στο στρατό να υπερασπίσει μέχρι τελευταίας ρανίδος του αίματος του το πάτριον έδαφος. Δηλαδή να σκοτωθούν. Εκείνοι που πρέπει να ζήσουν είναι τα «σύμβολα» του έθνους και οι «αρχηγοί». Η ηγεσία όμως του στρατού, παρά την εντολή του βασιλιά και της κυβέρνησης, συνθηκολογεί. Ο στρατός αφοπλίζεται και απολύεται και οι Νεοζηλανδοί αφήνονται να τα βγάλουν πέρα μόνοι τους.

Σχηματίζεται η κυβέρνηση Τσολάκογλου. Οι πολιτικοί αρχηγοί Κ. Τσαλδάρης, Π. Κανελόπουλος, Γ. Μερκούρης, Γ. Πεσμαζόγλου, Π. Ράλλης, ο τραπεζίτης Μάξιμος και οι στρατηγοί Πάγκαλος και Γονατάς σε σύσκεψη τους «αναγνωρίζουν την Κυβέρνηση Τσολάκογλου σαν Κυβέρνηση ανάγκης και δηλώνουν ότι είναι επιβεβλημένη η υποστήριξη της εκ μέρους όλων των Ελλήνων δίχως επιφυλάξεις και με ειλικρίνεια». Η Σύγκλητος του Πανεπιστημίου Αθηνών στέλνει συγχαρητήριο τηλεγράφημα στην Κυβέρνηση και δηλώνει ότι θα την βοηθήσει «εις το εξόχως μέγα πατριωτικόν αυτής έργον». Ο Δήμαρχος Αθηνών Πλυτάς, εκφράζει την ευγνωμοσύνη του στην Κυβέρνηση. Οι υπηρεσίες Ασφαλείας συνεχίζουν τη δουλειά τους όπως και προηγούμενα και με ακόμα περισσότερο ζήλο, στην υπηρεσία τώρα της Κυβέρνησης Τσολάκογλου, δηλαδή των αρχών κατοχής. Τα μέλη του ΚΚΕ, δέχονται τη γερμανική κατοχή με χαρά και αγαλλίαση. Η Γερμανία είναι σύμμαχος της Ρωσίας, συνεπώς και δική τους. Πίστευαν ότι μία από τις πρώτες πράξεις των αρχών κατοχής έπρεπε να ήταν η απελευθέρωση των χιλιάδων πολιτικών κρατουμένων που η δικτατορία του Μεταξά κρατούσε στα στρατόπεδα, στις φυλακές και στα νησιά.

Αυτή η πίστη τους ήταν και ο κύριος λόγος που εμπόδισαν μια ομαδική απόδραση από την Ακροναυπλία, όταν αυτή ήταν δυνατή στις ώρες του βομβαρδισμού. Βέβαιοι για τη νίκη των Γερμανών, περίμεναν να αφεθούν επίσημα ελεύθεροι. Η απελευθέρωση τον Μάη, λίγες μέρες δηλαδή μετά την κατοχή, με υπόδειξη της βουλγαρικής μυστικής υπηρεσίας, των σλαυομακεδόνων κομμουνιστών, τους έκανε να είναι εντελώς πλέον βέβαιοι για την απελευθέρωση όλων των κρατουμένων κομμουνιστών και για τη σταθερότητα και ισχύ του συμφώνου φιλίας Χίτλερ - Στάλιν.

Η άμεση συνέχεια και συνέπεια της κατοχής ήταν οι χιλιάδες νεκροί από την πείνα και το κρύο, το χειμώνα του 1941-1942. Την κύρια ευθύνη γι' αυτό έχει η Αστυνομία και οι έμποροι τροφίμων. Η Αστυνομία εμποδίζει με τη βία πλήθη λαού να καταλάβουν τις στρατιωτικές αποθήκες τροφίμων καθώς και τα ευρισκόμενα στο Τελωνείο του Πειραιά εφόδια, που προορίζονταν για τον αγγλικό και νεοζηλανδικό στρατό που πολεμούσε στην Ελλάδα, πριν από την κατοχή της Αθήνας. Οι έμποροι κρύβουν τα τρόφιμα που είχαν. Τα πρώτα παραδόθηκαν στους Γερμανούς και τα δεύτερα μοσχοπουλήθηκαν στη μαύρη αγορά.*

Η ΙΔΡΥΣΗ ΤΟΥ ΕΑΜ

Τον Ιούνιο του 1941, ο Χίτλερ αφού με τη βοήθεια του Στάλιν έθεσε υπό τον έλεγχό του ολόκληρη την Ευρώπη, εξαπολύει τις στρατιές του εναντίον του χτεσινού συνεταίρου του. Τότε, στις 28 Σεπτεμβρίου, έξι μήνες δηλαδή μετά την κατοχή, ιδρύεται με πρωτοβουλία του ΚΚΕ το ΕΑΜ και καλεί το λαό σε αγώνα για το «Διώξιμο τον κατακτητή, μέχρι να μη μείνει κανένας Γερμανός, Ιταλός, Βούλγαρος, στο έδαφος της πατρίδας».

Το Γενάρη του 1942 η 9η Ολομέλεια του ΚΚΕ αποφασίζει να «προωθήσει τον αγώνα σε ανώτερες μορφές πάλης, στον ένοπλο αγώνα». Ο πόλεμος που είχε σταματήσει με τη συνθηκολόγηση, επανέρχεται στη χώρα, πιο φονικός, πιο καταστρεπτικός, πιο κτηνώδης και πιο ηλίθιος. Στο διάγγελμα του ΕΑΜ τον Οκτώβρη του 1941 διαβάζουμε ανάμεσα σε πολλά άλλα: «Από τις 24 Απριλίου η χώρα μας, ο ένδοξος και ηρωικός λαός μας ζουν σκλάβοι.** Βιάζουν τις γυναίκες μας και τα κορίτσια μας... η φυλή μας απειλείται με εξόντωση...». Αυτά τα ανακάλυψαν υστέρα από έξη μήνες από την κατοχή. Ξέρουμε ότι όλα αυτά ήταν ψέματα. Και πιο καλά ήξεραν ότι ήταν ψέματα, εκείνοι που τα έγραψαν. Και είναι αυτοί οι ίδιοι που λίγους μήνες πιο πριν και από το Σεπτέμβρη του 1939 συνέχεια καταγγέλλαν την Αγγλία και τη Γαλλία για ληστρικές ιμπεριαλιστικές χώρες και μιλούσαν με συμπάθεια για την Ιταλία και τη Γερμανία, χώρες «αδικημένες» από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο.

Οι Γερμανοί ούτε τις «γυναίκες μας και τα κορίτσια μας βίασαν», ούτε την «εξόντωση της φυλής μας απειλούσαν». Κατέλαβαν την Ελλάδα για να μην χρησιμοποιηθεί από τους Άγγλους, όταν μάλιστα ήδη προετοίμαζαν την εισβολή στη Ρωσία.

Η ΠΟΛΕΜΙΚΗ ΔΡΑΣΗ ΤΟΥ ΕΑΜ - ΕΛΑΣ

Το ΕΑΜ αρχίζει να γίνεται πλατειά μαζική οργάνωση από τα μέσα του 1943. Αυτόν τον χρόνο προσχωρούν στον ΕΛΑΣ πολλοί νέοι και πολλοί αξιωματικοί μόνιμοι και έφεδροι που δεν μπόρεσαν ή δεν ήθελαν να πάνε στη Μ. Ανατολή. Τον ίδιο χρόνο αποσπάται από την Γερμανία η Ιταλία, συνθηκολογεί πρώτα με τους «συμμάχους», και ύστερα προσχωρεί σ' αυτούς. Είναι ο χρόνος που η επικείμενη κατάρρευση της χιτλερικής Γερμανίας είναι σ' όλους πλέον φανερή.

Δεν πρόκειται πλέον για μικρές ομάδες ανταρτών που φέρνουν βόλτα τα χωριά και καλούν το λαό της υπαίθρου στον αγώνα για την «απελευθέρωση». Τότε οι μικρές ομάδες και τα κηρύγματα τους γινόταν δεκτά από τον πληθυσμό με δυσφορία, φόβο και αγανάκτηση. Τώρα ο φόβος είχε υποχωρήσει και οι λαοί και εδώ και σε όλο τον κόσμο βρίσκονταν σε πατριωτική έξαρση. Από την εκμετάλλευση και καταπίεση από τους ξένους, θα περάσουν στην εκμετάλλευση και καταπίεση των «δικών» τους. Ο ΕΛΑΣ είναι τώρα στρατός με χιλιάδες οπλίτες και αξιωματικούς. Στρατός με αυστηρά μιλιταριστική δομή: Ιεραρχία, πειθαρχία, σεβασμό στους ανωτέρους, χαιρετισμοί, ποινές, στρατοδικεία, ομοιομορφία στις στολές κ.τλ. Ο στρατός είναι οργανωμένος όπως όλοι οι σύγχρονοι στρατοί σε τάγματα, συντάγματα, ταξιαρχίες, μεραρχίες, ομάδες μεραρχιών, επιτελεία, στρατηγεία, κ.λπ.

Αλλά οι «πολεμικές επιχειρήσεις» για το «διώξιμο του κατακτητή» εκτελούνται από μικρές ομάδες και περιορίζονται σε δολοφονίες μεμονωμένων στρατιωτών ή αξιωματικών, σε παγίδες και ενέδρες εναντίον περιπόλων ή μικρών στρατιωτικών μονάδων και σε μερικά σαμποτάζ σε αφύλακτες σιδηροδρομικές γραμμές. Είναι γνωστό ότι οι αρχές κατοχής απαντούσαν σε κάθε μια από αυτές τις «επιχειρήσεις» με άγρια αντίποινα. Θύματα ήταν ο άμαχος πληθυσμός και οι κρατούμενοι στις φυλακές και στα στρατόπεδα και όχι εκείνοι που τα προκαλούσαν. Ο απολογισμός ήταν τρομακτικός σε βάρος του πληθυσμού, σε θύματα, καταστροφές χωριών κ.λπ. Για έναν γερμανό στρατιώτη, οι Γερμανοί σκότωναν 10 Έλληνες, για έναν αξιωματικό 100 και για συνταγματάρχες και στρατηγούς πάνω από 1000. Ίσως το ΕΑΜ, στον υπολογισμό των θυμάτων να λογάριαζε μόνον εκείνους που προκάλεσαν τα αντίποινα και όχι εκείνους που τα υποστήκαν, τον άμαχο πληθυσμό και τους ομήρους. Βέβαια, τα δικά τους θύματα ήταν πολύ λίγα ή ανύπαρκτα. Ύστερα από κάθε «πολεμική επιχείρηση», αυτοί έφευγαν στα βουνά και τον ηρωισμό τους τον πλήρωναν άλλοι. Και ακόμα είχαν κι ένα άλλο κέρδος. Όσοι αγρότες κατόρθωναν να διαφύγουν από τα μπλοκαρισμένα από τους Γερμανούς χωριά, κατέφευγαν στα βουνά και θέλανε δεν θέλανε εντάσσονταν στον ΕΛΑΣ. Στις πρώτες «πολεμικές επιχειρήσεις», ας πούμε ότι δεν περίμεναν τόσο άγρια αντίποινα. Αλλά την δεύτερη, την τρίτη, την δεκάτη, την εκατοστή; Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ήξεραν τί θα ακολουθούσε ύστερα από την επίθεση τους εναντίον στρατιωτών των αρχών κατοχής.

Οι «πολεμικές επιχειρήσεις» θα εξακολουθήσουν να εκτελούνται από μικρές ομάδες και την εποχή που ο ΕΛΑΣ είχε οργανωθεί σε συντάγματα, μεραρχίες, κ.λπ. Εάν παίρναμε στα σοβαρά όσα είχε διακηρύξει το ΕΑΜ στην ιδρυτική του πράξη και σ' όλα τα μεταγενέστερα κείμενα του, έπρεπε να περιμένουμε ότι ο στρατός αυτός συγκροτήθηκε για να «απελευθερώσει» τη χώρα, πράγμα που δεν μπορούσε να γίνει παρά με μια νικηφόρα σύγκρουση με το στρατό κατοχής. Ξέρουμε ότι αυτό δεν έγινε, ούτε μπορούσε να γίνει. Την αδυναμία του ΕΛΑΣ να αναμετρηθεί με το στρατό κατοχής την είδαμε στις μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών το φθινόπωρο του 1943 και 1944. Οι Γερμανοί αναμφισβήτητα ήξεραν και πόσοι αντάρτες είναι και πού είναι. Όσο αυτοί βρίσκονταν στα βουνά, γιορτάζοντας ή κάνοντας παρελάσεις στην «Ελεύθερη Ελλάδα», οι Γερμανοί τους άφηναν ανενόχλητους. Στις επιθέσεις τους εναντίον στρατιωτικών ή μικρών ομάδων, απαντούσαν με φοβερά αντίποινα. Δεν τους άφηναν βέβαια ανενόχλητους στην «Ελεύθερη Ελλάδα» από φιλελληνισμό αλλά γιατί δεν το επέβαλαν γενικότερες ανάγκες του πολέμου. Όταν όμως με τη συνθηκολόγηση των Ιταλών, ο έλεγχος που ασκούσαν αυτοί σε βασικές οδικές αρτηρίες πέρασε στον ΕΛΑΣ, τότε αποφασίζονται και εκτελούνται μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις από τους Γερμανούς, το φθινόπωρο του 1943 και κατόπιν του 1944. Και σ' αυτές τις επιχειρήσεις ο ΕΛΑΣ διασκορπίζεται, διαλύεται, υποχωρεί από βουνοκορφή σε βουνοκορφή. Όσοι έγραψαν, γι' αυτές, δεν έχουν άλλο από το να παρουσιάζουν σαν κατόρθωμα ότι οι Γερμανοί δεν πέτυχαν να διαλύσουν τον ΕΛΑΣ. Αλλά ο αντικειμενικός σκοπός των Γερμανών, ήταν να εξασφαλίσουν τον έλεγχο στις οδικές αρτηρίες που τους ενδιέφεραν. Κι αυτό το κάνανε.

Για άλλο σκοπό προοριζόταν αυτός ο στρατός και όχι για μια αποφασιστική αναμέτρηση με το στρατό κατοχής.

Ο «ΕΘΝΙΚΟΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΤΙΚΟΣ» ΑΓΩΝΑΣ ΤΟΥ ΕΑΜ

Το ΕΑΜ χαρακτηρίζει τον πόλεμο που επανέφερε στη χώρα «εθνικοαπελευθερωτικό» και επικαλείται τις απόψεις του Λένιν για το εθνικό ζήτημα και τους εθνικοαπελευθερωτικοΰς πολέμους. Πρόκειται για απάτη. Η μετατόπιση των μετώπων και η στρατιωτική κατοχή ορισμένων χωρών στη διάρκεια ενός παγκοσμίου πολέμου από το ένα ή το άλλο ιμπεριαλιστικό συγκρότημα είναι απλά επεισόδια και προσωρινές καταστάσεις και ούτε τον χαρακτήρα του πολέμου αλλάζουν για τις κατεχόμενες χώρες, ούτε εθνικό ζήτημα δημιουργούν σ' αυτές.

Ο Λένιν, τις απόψεις του οποίου επικαλούνται για τον δήθεν εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του ΕΑΜ, έγραφε γι' αυτό το ζήτημα, για τα καθήκοντα των επαναστατών μέσα στις κατεχόμενες χώρες, στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο:

«Το να αναγνωρίζεις την «άμυνα της πατρίδας» είναι από την άποψη τον προλεταριάτου σαν να δικαιολογείς τον πόλεμο, σαν να αναγνωρίζεις τη νομιμότητα του. Και καθώς ο πόλεμος, τόσο κάτω από τη δημοκρατία όσο και κάτω από τη μοναρχία, είτε τα εχθρικά στρατεύματα βρίσκονται στο έδαφος μας είτε σε ξένο έδαφος, παραμένει ιμπεριαλιστικός, το να αναγνωρίζεις την άμυνα της πατρίδας, είναι σαν να υποστηρίζεις την ιμπεριαλιστική και ληστρική αστική τάξη, είναι σαν να προδίδεις ολόκληρο το σοσιαλισμό. Στη Ρωσία, ακόμα και κάτω από την αστικολαϊκή δημοκρατία με τον Κερένσκυ, ο πόλεμος εξακολουθούσε να είναι ιμπεριαλιστικός, αφού τον έκανε η αστική τάξη σαν τάξη κυρίαρχη και ο πόλεμος δεν είναι «παρά επέκταση της πολιτικής»... Ο πόλεμος δεν θα πάψει να είναι ιμπεριαλιστικός, παρά μονάχα όταν η τάξη που διεξάγει τον πόλεμο και που είναι δεμένη μ' αυτόν με χίλια δυό οικονομικά νήματα (αν όχι με σχοινιά) θα ανατραπεί πραγματικά και θα αντικατασταθεί στην εξουσία από την αληθινά επαναστατική τάξη, από το προλεταριάτο. Δεν υπάρχει άλλο μέσο να γλιτώσουμε από τον ιμπεριαλιστικό πόλεμο και τη ληστρική ειρήνη.

...Οι καουτσκιστές στη Γερμανία, οι λογγιστές στη Γαλλία, οι Τουράτι και σία στην Ιταλία σκέφτονται έτσι: ο σοσιαλισμός περιλαμβάνει την ισότητα και την ελευθερία των εθνών, το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης τους κατά συνέπεια, όταν τα εχθρικά στρατεύματα επιτίθενται ενάντια στη χώρα μας, οι σοσιαλιστές έχουν δικαίωμα και καθήκον να υπερασπίσουν την πατρίδα τους. Αυτός όμως ο συλλογισμός από θεωρητική άποψη είναι μια ολοφάνερη προσβολή του Σοσιαλισμου ή ένα αδιάντροπο σόφισμα. Από πρακτική και πολιτική άποψη θυμίζουν συλλογισμό ενός αγράμματου μουζίκου, που είναι ανίκανος και να φανταστεί καν τον κοινωνικό και ταξικό χαρακτήρα του πολέμου, ούτε βέβαια και τα καθήκοντα του επαναστατικού κόμματος μέσα σ' έναν αντιδραστικό πόλεμο.

...Ο ταξικός χαρακτήρας του πολέμου - να το θεμελιακό ζήτημα που μπαίνει μπροστά σε κάθε σοσιαλιστή, αν δεν είναι, βέβαια, αποστάτης... Όταν ο Γερμανός του Γουλιέλμου ή ο Γάλλος του Κλεμανσώ λέει: έχω το δικαίωμα και το καθήκον σαν σοσιαλιστής να υπερασπίσω την πατρίδα μου όταν ο εχθρός εισβάλλει στη χώρα μου, σκέφτεται όχι σαν σοσιαλιστής και διεθνιστής, όχι σαν επαναστάτης προλετάριος μα σαν μικροαστός εθνικιστής. Γιατί με το συλλογισμό αυτό εξαφανίζεται η ταξική επαναστατική πάλη τον εργάτη ενάντια στο κεφάλαιο, εξαφανίζεται η σωστή εκτίμηση του πολέμου στο σύνολο του, από την άποψη της παγκόσμιας αστικής τάξης και του παγκόσμιου προλεταριάτου, εξαφανίζεται δηλαδή ο διεθνισμός και δεν μένει παρά ένας καχεκτικός εθνικισμός πον προκαλεί τον οίκτο.

Τα βάζουν με τη χώρα μου, για τα άλλα δεν με ενδιαφέρει, να που καταλήγει ο συλλογισμός αυτός και ως που φτάνει η μικροαστική και εθνικιστική στενοκεφαλιά.

Ο Γάλλος, ο Γερμανός, ο Ιταλός που λέει «ο σοσιαλισμός είναι εναντίον της βίας απέναντι στα έθνη, να γιατί αμύνομαι όταν ο εχθρός εισβάλλει στη χώρα μου», προδίδει το σοσιαλισμό και τον διεθνισμό. Ο άνθρωπος αυτός δεν βλέπει τίποτε έξω από τη «χώρα του». Βάζει την αστική «τάξη του» πάνω απ' όλα, χωρίς να σκεφτεί τους διεθνείς δεσμούς που κάνουν τον πόλεμο ιμπεριαλιστικό και την αστική τάξη τον έναν κρίκο στην αλυσίδα της ιμπεριαλιστικής ληστείας. Όλοι οι μικροαστοί, όλοι οι αμόρφωτοι και κοντόμυαλοι χωρικοί, σκέφτονται όπως ακριβώς οι αποστάτες καουτσκιστές, οι λογγιστές, οι Τουράτι και σία, δηλαδή ο εχθρός βρίσκεται στη χώρα μου όλα τ' άλλα λίγο με ενδιαφέρουν.

Ο σοσιαλιστής, ο επαναστάτης προλετάριος, ο διεθνιστής σκέφτεται διαφορετικά: ο αντιδραστικός ή επαναστατικός χαρακτήρας του πολέμου εξαρτάται όχι από το ποιος επιτέθηκε, ούτε σε ποια χώρα βρίσκεται ο «εχθρός», αλλά από τούτο: ποια τάξη κάνει τον πόλεμο και ποιας πολιτικής είναι προέκταση. Αν ο πόλεμος είναι αντιδραστικός ιμπεριαλιστικός, δηλαδή πόλεμος ανάμεσα σε δύο παγκόσμιες ομάδες της αντιδραστικής, ληστρικής καπιταλιστικής, ιμπεριαλιστικής αστικής τάξης, τότε ολόκληρη η αστική τάξη (ακόμη και μιας μικρής χώρας) συμμετέχει σ' αυτήν τη ληστεία και το καθήκον μου, το χρέος μου σαν εκπροσώπου του επαναστατικού προλεταριάτου είναι να προετοιμάσω την παγκόσμια προλεταριακή επανάσταση, μόνη σανίδα σωτηρίας από τις φρικαλεότητες του παγκοσμίου πολέμου.

Δεν πρέπει να σκεφτώ από την άποψη της «χώρας μου» (πρέπει να το αφήσω αυτό στον αποβλακωμένο μικροαστό εθνικιστή που δεν καταλαβαίνει πως είναι ένα παιχνίδι στα χέρια της ιμπεριαλιστικής μεγαλοαστικής τάξης) μα από την άποψη της συμμετοχής μου στην προετοιμασία, στην προπαγάνδα για την επιτάχυνση της παγκόσμιας προλεταριακής επανάστασης. Να τι είναι διεθνισμός, να ποιο είναι το καθήκον του διεθνιστή, του επαναστάτη εργάτη, του αληθινού σοσιαλιστή...»

(Λένιν: «Η Προλεταριακή Επανάσταση και ο Αποστάτης Κάουτσκυ», Ελληνική μετάφραση Λ. Μιχαήλ, σελ. 75).

Θα παραθέσουμε και το γράμμα του Λήμπνεχτ στην εναντίον του κατηγορία «επί εσχάτη προδοσία»:

«Βερολίνο 8-5-1916

Στην υπόθεση μου παρατηρώ τα ακόλουθα:

1ον: Για τον διεθνιστή σοσιαλιστή η προδοσία της πατρίδας είναι ένα πράγμα εντελώς ανόητο. Αυτός δεν ξέρει καμιά εχθρική δύναμη την οποία να μπορεί έστω και από μακριά να σκεφτεί να «βοηθήσει». Απέναντι σε οποιαδήποτε ξένη καπιταλιστική κυβέρνηση είναι επαναστάτης όπως και απέναντι στη δική του. Ο σκοπός του είναι όχι να «βοηθήσει μια εχθρική δύναμη» αλλά συνεργαζόμενος διεθνώς με τις σοσιαλιστικές δυνάμεις των άλλων χωρών να καταστρέψει ταυτόχρονα όλες τις ιμπεριαλιστικές δυνάμεις.

Αγωνίζεται εν ονόματι τον προλεταριάτου ενάντια στον διεθνή καπιταλισμό. Τον κτυπάει όπου τον βρίσκει και όπου μπορεί να τον κτυπήσει αποτελεσματικά. Δηλαδή στη χώρα του. Στη χώρα του κτυπάει, εν ονόματι του διεθνούς προλεταριάτου τη δική τον κυβέρνηση, τις δικές τον κυρίαρχες τάξεις, σαν εκπροόσωπονς τον διεθνούς καπιταλισμού. Σ' αυτόν τον τοπικό ταξικό αγώνα εναντίον τον πολέμου, πραγματοποιείται ο διεθνής ταξικός αγώνας εναντίον τον πολέμου.

2ον: Αν, λόγου χάριν, οι γερμανοί σοσιαλιστές πολεμούσαν την αγγλική κυβέρνηση και οι Άγγλοι τη γερμανική, αυτό θα ήταν κωμωδία και κάτι χειρότερο. Δεν είναι σοσιαλιστής αλλά ελεεινός υπηρέτης της κυρίαρχης τάξης, εκείνος που πολεμάει τον εχθρό - τον ιμπεριαλισμό - όχι κτυπώντας τους αντιπροσώπους του, εκείνους που βρίσκονται απέναντι του, κάτω από τη μύτη του, αλλά τους αντιπροσώπους εκείνους που βρίσκονται έξω από τον κύκλο της δράσης του και μάλιστα με την έγκριση και την εύνοια της κυβέρνησής του. Μια τέτοια πολιτική είναι παρόρμηση σε πόλεμο, δεν είναι πάλη των τάξεων, αλλά εντελώς το αντίθετο.

Βέβαια ο διεθνιστής σοσιαλιστής - και μόνον αυτός, γιατί αυτός διεξάγει αγώνα της τάξης εναντίον της κυβέρνησής του - έχει το δικαίωμα να επιτεθεί και εναντίον των ξένων κυβερνήσεων.

Αλλά για το έργο αυτό βρίσκονται σ' όλες τις χώρες αρκετές δυνάμεις. Γι' αυτό ο σοσιαλιστής πρέπει να αφιερώνει όλη του τη δύναμη στον πόλεμο ενάντια στην κυβέρνηση του, για να αντιδράσει τουλάχιστο κατά της μεγαλύτερης σύγχυσης. Γι' αυτό κι εγώ δεν θα ασχοληθώ με τα λάθη των άλλων κυβερνήσεων, αλλά με τα λάθη της γερμανικής κυβέρνησης. Μάλιστα έχω την υποχρέωση να υπερασπίσω τις ξένες κυβερνήσεις από άδικες κατηγορίες, γιατί ποτέ δε πρέπει να σεβόμαστε το ψέμα και γιατί σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά παρόμοια ψέματα χρησιμεύουν στο ανόσιο έργο της εξαγρίωσης του λαού εναντίον των άλλων λαών και της υπόθαλψης των πολεμικών μέσων».

Κάρλ Λήμπνεχτ

Δεν είναι ίσως δίχως σημασία να υπενθυμίσουμε εδώ ότι ποτέ το εθνικό ζήτημα, η συγκρότηση δηλαδή σε ανεξάρτητο κράτος μιας εθνότητας που είχε προσαρτηθεί από μια μεγάλη δύναμη, δεν ήταν για τον Μαρξ και τον Ένγκελς ζήτημα αρχής. Ήταν υπέρ της ανεξαρτησίας της Πολωνίας, αλλά κατά της ανεξαρτησίας των Τσέχων και των Σλοβάκων, που τους θεωρούσαν «ανίσχυρα και εκτρωματικά έθνη πον έπρεπε να ευγνωμονούν εκείνους που τους προσάρτησαν σε μια μεγάλη αυτοκρατορία, επιτρέποντας τους έτσι να συμμετέχουν σε μια ιστορική ανάπτνξη που μόνοι τους δεν θα την είχαν ποτέ γνωρίσει».

Επίσης ήταν υπέρ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας στα Βαλκάνια. Και στη διάρκεια του Κριμαϊκού πολέμου και το 1879, στη διάρκεια του ρωσοτουρκικού πολέμου, ο Μαρξ μιλούσε και έγραφε υπέρ των Τούρκων τους οποίους θεωρούσε τους πιο κατάλληλους για την ηγεμονία σε μια χερσόνησο που κατοικείται από ένα «συνοθύλευμα φυλών και εθνοτήτων».

Ο Μαρξ ήταν υπέρ της ανεξάρτητης κρατικής συγκρότησης μιας εθνότητας εάν αυτή ήταν ικανή να αναπτύξει τις παραγωγικές δυνάμεις και ήταν κατά, εάν αυτή, κατά τη γνώμη του, δεν ήταν ικανή. Στην περίπτωση των Πολωνών υπήρχε για τον Μαρξ ένας ακόμη πολύ σοβαρός λόγος για να είναι υπέρ της ανεξαρτησίας τους. Ο Μαρξ θεωρούσε την τσαρική Ρωσία το μεγαλύτερο κίνδυνο για το Σοσιαλισμό και τη δημοκρατία στην Ευρώπη. Το ανεξάρτητο πολωνικό κράτος
και η τουρκική αυτοκρατορία θα μπορούσαν να ήταν ένα ισχυρό φράγμα που θα προστάτευε το επαναστατικό κίνημα της Ευρώπης από τις άμεσες επιρροές και επεμβάσεις της Τσαρικής Ρωσίας. Αντίθετα ένα ανεξάρτητο τσεχοσλοβάκικο κράτος θα ήταν ένα προχωρημένο στην καρδιά της Ευρώπης φυλάκιο της τσαρικής Ρωσίας. Αυτό, βέβαια, δεν σημαίνει ότι ήταν σωστοί οι χαρακτηρισμοί του Μαρξ για τους Τσεχοσλοβάκους και τους κατοίκους των Βαλκανίων.

Ο «ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟΣ» ΠΟΛΕΜΟΣ ΤΩΝ ΣΥΜΜΑΧΩΝ: ΑΛΛΗ ΑΠΑΤΗ

Η αληθινή δημοκρατία έχει πάψει να υπάρχει στον πλανήτη μας από τότε που ο ενεργός πολίτης μιας αυτόνομης κοινότητας έγινε ο ευπαθής υπήκοος της οποιασδήποτε πολιτικής, θρησκευτικής κ.λπ. εξουσίας. Αυτό ισχύει για όλα τα σύγχρονα κράτη. Ας πάρουμε την πιο φιλελεύθερη κοινοβουλευτική δημοκρατία. Αυτό που την ξεχωρίζει από ένα παλιό μοναρχικό καθεστώς και από ένα σύγχρονο ολοκληρωτικό καθεστώς είναι μας λένε ότι σ' αυτήν «πηγή και φορέας όλων των εξουσιών» είναι ο λαός. Αυτό όμως είναι ψέμα. Ο λαός καλείται σε ορισμένα διαστήματα να εκλέξει τους αντιπροσώπους του για το κοινοβούλιο. Από εκεί και ύστερα δεν έχει καμιά δουλειά με την εξουσία. Αυτή ασκείται για «λογαριασμό του» από τους αντιπροσώπους του. Αυτούς όμως τους αντιπροσώπους, δεν έχει κανένα μέσο και κανένα δικαίωμα να τους ελέγχει. Μπορεί να λένε και να κάνουν ό,τι θέλουν, τα αντίθετα από εκείνα που υποσχέθηκαν και που γι' αυτά τους ψήφισαν και ο λαός δεν έχει δικαίωμα ούτε να τους ανακαλέσει, ούτε να τους κόψει το μισθό, ούτε να τους κάνει μήνυση για απάτη. Ακόμη σε όλες τις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες, το Κοινοβούλιο, μέσω του οποίου υποτίθεται ότι ο λαός ασκεί την κυριαρχία του, δεν έχει καμιά πραγματική εξουσία. Η πραγματική εξουσία είναι το κράτος, ο στρατός, τα σώματα ασφαλείας, οι μυστικές υπηρεσίες, οι ανώτεροι μανδαρίνοι. Δεν είναι καθόλου το ίδιο κοινοβούλιο και κράτος.

Όμως υπάρχουν στις κοινοβουλευτικές δημοκρατίες μερικά πράγματα που έχουν πραγματική αξία για τις λαϊκές μάζες. Είναι αυτά που οι ίδιες με τους αγώνες τους και με το αίμα τους έχουν κατακτήσει. Είναι αυτά που μπορούν να γίνουν μέσα και όπλα στην πάλη για τη χειραφέτησή τους: το δικαίωμα της οργάνωσης, της συγκέντρωσης, της διαδήλωσης, της απεργίας, της ελεύθερης διάδοσης των ιδεών, της ελεύθερης συζήτησης.

Αυτές ακριβώς τις πολύτιμες για τις λαϊκές μάζες κατακτήσεις καταργεί το ολοκληρωτικό καθεστώς, είτε πρόκειται για στρατιωτική δικτατορία είτε για την εξουσία του ενός κόμματος. Όλες οι εξουσίες συγκεντρώνονται και μονοπωλούνται από το ολοκληρωτικό Κράτος. Οι λαϊκές οργανώσεις διαλύονται, οι διαδηλώσεις, οι συγκεντρώσεις και οι απεργίες απαγορεύονται. Ο τύπος και όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης είναι αποκλειστικό δικαίωμα του κράτους. Οι λαοί σ' αυτά τα καθεστώτα δεν πρέπει να ακούν, να βλέπουν, να μαθαίνουν, να πληροφορούνται τίποτε άλλο από αυτό που θέλει το ολοκληρωτικό Κράτος. Για εκείνους που αντιδρούν ενεργά, για εκείνους που υπάρχουν υπόνοιες ότι αντιδρούν, για τους συγγενείς τους, για γνωστούς παλιούς αγωνιστές είναι τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι φυλακές, τα ψυχιατρεία, τα βασανιστήρια, τα εκτελεστικά αποσπάσματα. Όλα αυτά όμως έχουν σχέση μόνο με τους ταξικούς, πολιτικούς, οικονομικούς αγώνες στο εσωτερικό μιας χώρας. Με τους αγώνες δηλαδή ανάμεσα στις εργαζόμενες μάζες που υπερασπίζονται τα δικαιώματα τους και στις κομματικές και στρατιωτικές κλίκες που επιδιώκουν να επιβάλλουν το ολοκληρωτικό καθεστώς.

Ο αγώνας εναντίον του γερμανικού φασισμού ήταν έργο του γερμανικού προλεταριάτου και όχι του Δυτικού ιμπεριαλισμού και της Ρωσίας. Το ίδιο ισχύει για όλες τις χώρες. Αντιφασιστικός αγώνας στην Ελλάδα ήταν μόνον ο αγώνας εναντίον του φασιστικού καθεστώτος του Μεταξά.

Ο πόλεμος ανάμεσα σε κράτη είναι πόλεμος ανάμεσα στις άρχουσες εκμεταλλεύτριες τάξεις και δεν έχει άλλο κίνητρο και άλλους σκοπούς από την κατάκτηση εδαφών, πρώτων υλών, και την υποδούλωση άλλων λαών. Αυτά που λένε για ιδεώδη, ελευθερία δημοκρατία κ.λπ. δεν είναι παρά ψέματα και απάτες για να παρασέρνουν τους λαούς στο σφαγείο. Υπάρχουν βέβαια και κράτη που θα ήθελαν σε ορισμένες περιπτώσεις να αποφύγουν τον πόλεμο. Τέτοια σ' αυτόν τον πόλεμο ήταν η Αγγλία, η Γαλλία, η Ολλανδία, το Βέλγιο. Δηλαδή αυτά που είχαν τεράστιες σε έκταση και πλούσιες σε πρώτες ύλες αποικίες και σ' αυτές εκατομμύρια σκλάβους. Η Γερμανία, αυτά τα λίγα που είχε τα έχασε και αυτά στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και η Ιταλία είχε αδικηθεί στη μοιρασιά. Ο Μουσολίνι δεν άφηνε ευκαιρία που να μη φωνάξει και να μη διαμαρτυρηθεί ότι στην Ιταλία έδωσαν άγονες έρημους. Είχε πάρει στο μερτικό της τη Λιβύη. Φυσικά δεν ήξερε ότι κάτω από την άγονη έρημο υπήρχε ένας ωκεανός πετρέλαιο. Αυτά τώρα ήθελαν να ξαναμοιράσουν. Έτσι άρχισε ο δεύτερος ιμπεριαλιστικός πόλεμος ανάμεσα στους χορτάτους ληστές (Αγγλία, Γαλλία, κ.λπ.) και στους πεινασμένους (Γερμανία, Ιταλία) ληστές. Οι επαναστάτες όμως δεν κάνουν διάκριση ανάμεσα στους χορτάτους και τους πεινασμένους ληστές, αλλά προσπαθούν να μετατρέψουν αυτόν το ληστρικό πόλεμο ανάμεσα στους ιμπεριαλιστές, σε πόλεμο των λαών εναντίον τους.

Αλλά την πλήρη, την κυνική αποκάλυψη της απάτης του «αντιφασιστικού» πολέμου την είδαμε και τη ζήσαμε στο τέλος του πολέμου. Αυτά που υπόσχονταν κατά την διάρκεια του πολέμου, την ειρήνη, το δικαίωμα των λαών να διαθέτουν ελεύθερα τον εαυτό τους, την ελευθερία, τη δημοκρατία, την εξάλειψη της πείνας και του φόβου, τα γράφουν στα παλιά τους τα παπούτσια και γελαστοί, καλαμπουρίζοντας μεταξύ τους, τρώγοντας όγκους από μαύρο χαβιάρι και πίνοντας βαρέλια βότκα, μοιράζουν μεταξύ τους τον κόσμο σαν να ήταν αμπελοχώραφα του παππού τους ή κοπάδια από δούλους.

Πριν ακόμα κλείσουν οι πληγές από την φρικτά παραμορφωμένη ανθρωπότητα, το φάσμα ενός νέου πολέμου προβάλλει απειλητικά στον ορίζοντα ανάμεσα στους νικητές συμμάχους αυτή τη φορά. Το τέλος του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου γίνεται η αφετηρία της προετοιμασίας του τρίτου, ενός πολέμου που θα είναι πράγματι ο τελευταίος αφού μέσα στη θερμοπηρυνική λάβα του, τίποτε δεν θα μείνει ζωντανό στον πλανήτη. Αυτή είναι η ειρήνη που μας υποσχέθηκαν. Από τότε οι λαοί ζουν με το διαρκές άγχος ενός από μέρα σε μέρα επικείμενου θερμοπυρηνικού ολοκαυτώματος. Αυτή είναι η εξάλειψη του φόβου.

Δισεκατομμύρια ολόκληρα, ο ιδρώτας εκατομμυρίων μισθωτών δούλων ξοδεύονται κάθε μέρα για όλο και περισσότερα και πιο τέλεια όπλα για την προετοιμαζόμενη βιβλική καταστροφή του πλανήτη, ενώ εκατομμύρια παιδιά πεθαίνουν από πείνα. Αυτή είναι η εξάλειψη της πείνας.

Τα σύνορα αυθαίρετα μεταβάλλονται, εκατομμύρια ανθρώπινα πλάσματα έχουν ξεριζωθεί από τις εστίες τους, εκατομμύρια οι πρόσφυγες, ολόκληροι λαοί έχουν εξοντωθεί. Όσοι λαοί είχαν πάρει στα σοβαρά την υπόσχεση για το δικαίωμα τους να καθορίζουν οι ίδιοι την τύχη τους, τα τανκς, τα αεροπλάνα, οι οβίδες, τα τηλεβόλα του ενός ή του άλλου
από τους δύο αρχιδημίους του κόσμου, πνίγουν στο αίμα τις αυταπάτες τους. Στρατιωτικά πραξικοπήματα στην ημερήσια διάταξη. Στρατιωτικές χούντες ή μονοκομματικά καθεστώτα αντικαθιστούν τα ψυχία των δημοκρατικών ελευθεριών που έχουν απομείνει. Οι φυλακές, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, γεμίζουν από πολίτες. Δολοφονίες, βασανιστήρια και συνθήκες ζωής των κρατουμένων που ξεπερνούν σε βαρβαρότητα, κτηνωδία, σαδισμό και τα στρατόπεδα του Χίτλερ και του Στάλιν. Ο τρόμος βασιλεύει παντού. Όλα τα κράτη κΰρια φροντίδα τους έχουν τον όλο και περισσότερο εξοπλισμό τους, όλα αυξάνουν τη στρατιωτική τους δύναμη και μαζί αυξάνεται και η δύναμη και το κύρος του στρατού. Αυτά είναι η δημοκρατία, η ελευθερία, το δικαίωμα των λαών να καθορίζουν μόνοι την τύχη τους, η ειρηνική συνύπαρξη των λαών, κ.λπ. που είχαν υποσχεθεί. Αυτοί ήταν οι καρποί και τα αγαθά της νίκης του «φωτός» και των «προοδευτικών» δυνάμεων εναντίον του σκότους και της αντίδρασης.

Πριν προχωρήσουμε στην πολιτική και πολεμική δράση του ΕΑΜ και στο πραγματικό και όχι σ' αυτό που διακήρυσσε σαν αντικείμενο της δράσης του, είναι απαραίτητο να σταθούμε πολύ γενικά στην πολιτική της Κομμουνιστικής Διεθνούς και των Κομμουνιστικών Κομμάτων, στον πόλεμο και στις αλλαγές αυτής της πολιτικής.

III
Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

ΠΑΝΩ ΣΕ ΤΙ ΔΙΑΣΠΑΣΤΗΚΑΝ Η Β' ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ Η ΣΟΣΙΑΛΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΚΑΙ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΘΗΚΕ Η Γ ΔΙΕΘΝΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΚΚ

Στη Β' Διεθνή υπήρχε μια σχετικά ελεύθερη κίνηση ιδεών. Συζητήσεις διαρκώς διεξάγονταν και απ' αυτές τις συζητήσεις διαμορφώθηκαν οι τάσεις μέσα στο κίνημα. Βασικές διαφορές πάνω σε ουσιώδη προβλήματα δεν εμπόδιζαν τη συνύπαρξη τους στο ίδιο κόμμα. Στις ρεβιζιονιστικές ιδέες του Μπερνστάιν έγινε άγρια πολεμική από τους επαναστάτες, αλλά ο Μπερνστάιν και οι οπαδοί του έμειναν μέσα στο Κόμμα.

Στις συζητήσεις πάνω στο πρόβλημα της φύσης του ιμπεριαλισμού, οι δύο κύριες τάσεις της Διεθνούς, οι επαναστάτες και οι ρεφορμιστές, είχαν βασικά διαφορετικές απόψεις. Το πρόβλημα που έχει και σήμερα τη σημασία του, ήταν: είναι ο ιμπεριαλισμός μια ιστορική φάση της καπιταλιστικής κοινωνίας ή είναι μια κακή πολιτική ενός μέρους της, της δεξιάς σαν να πούμε; Οι διαφορές είχαν άμεσο πολιτικό και πρακτικό ενδιαφέρον για την πάλη της εργατικής τάξης. Η επαναστατική αριστερά υποστήριζε ότι ιμπεριαλισμός είναι μια ιστορική φάση της καπιταλιστικής κοινωνίας και συνεπώς η πάλη εναντίον του ιμπεριαλισμού είναι αυτή η ίδια η πάλη για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού. Οι ρεφορμιστές υποστήριζαν ότι ο ιμπεριαλισμός είναι μια κακή πολιτική ενός μέρους της αστικής τάξης, της δεξιάς και συνεπώς η εργατική τάξη μπορεί να αγωνιστεί εναντίον του, από κοινού με τη «φιλελεύθερη» και «δημοκρατική» αστική τάξη. Ούτε και αυτές οι τόσο βασικές διαφορές οδηγούν στη διάσπαση.

Η διάσπαση της Διεθνούς και των κομμάτων της έγινε αναπόφευκτη από τη διαφορετική θέση των δύο βασικών τάσεων απέναντι στον πόλεμο. Η θέση των επαναστατών (Λούξεμπουργκ, Λένιν, κ.λπ.) ήταν: μετατροπή του ιμπεριαλιστικού πολέμου σε εμφύλιο, ανάπτυξη της πάλης στο εσωτερικό της χώρας, συναδέλφωση στο μέτωπο και κοινή πάλη για την επαναστατική ανατροπή του καπιταλισμού. Η θέση των ρεφορμιστών και αρκετών άλλων ήταν: υπεράσπιση της πατρίδας, εθνική ενότητα στο εσωτερικό της χώρας, πειθαρχία στο μέτωπο.

Αυτές οι τόσο αντίθετες ιδέες δεν μπορούσαν να συνυπάρχουν στη Διεθνή και στα κόμματα. Οι ρεφορμιστές περνούν ανοιχτά στην υπηρεσία της αστικής τάξης και καλούν τους εργάτες να σφαγούν μεταξύ τους για τα συμφέροντα των εκμεταλλευτών τους. Η διάκριση τώρα είναι από το ένα μέρος οι διεθνιστές επαναστάτες και από το άλλο οι πατριώτες. Αυτή την εποχή και πολλά χρόνια κατόπιν, η λέξη πατριώτης εσήμαινε στο εργατικό κίνημα, προδότης τον σοσιαλισμού, λακές και πράκτορας τον ιμπεριαλισμού.

Η ίδρυση της Κομμουνιστικής Διεθνούς και των Κομμουνιστικών Κομμάτων είχε ήδη αποφασιστεί πριν από τη ρωσική επανάσταση στις διεθνείς συνδιασκέψεις στο Τσίμερβαλντ και στο Κιένταλ. Η Κομμουνιστική Διεθνής, που ιδρύθηκε στη Μόσχα το 1919, ήταν για αρκετό καιρό αδιάλλακτη στην αρχή του διεθνισμού. Ένας από τους 21 όρους της, επιβάλλει την άμεση διαγραφή κάθε στελέχους της που είχε κρατήσει πατριωτική στάση στον πόλεμο, παρ' όλο που τώρα είχε προσχωρήσει στην Κ. Δ. Το ΣΕΚΕ, στο ιδρυτικό του Συνέδριο, τάσσεται κατά πλειοψηφία υπέρ της εθνικής άμυνας. Στο δεύτερο όμως Συνέδριό του, τον Απρίλη του 1920, προσχωρεί στην Κ. Δ. και αποδέχεται ολόκληρο το πρόγραμμα της και τη βασική του αρχή, τη μετατροπή του πολέμου σε επανάσταση.

Σε όλα τα έντυπα, στον «Εργατικό Αγώνα», στον «Ριζοσπάστη», στη «Φωνή τον Εργάτη», στο «Avanti», στην «Κομμουνιστική Επιθεώρηση», σε κάθε τους σχεδόν σελίδα μπορείς να διαβάσεις: «Οι εργάτες δεν έχουν πατρίδα», «Όλοι οι εργάτες τον κόσμου αποτελούν μια ενιαία τάξη πάνω από σύνορα και πατρίδες». «Μετατροπή του πολέμου σε επανάσταση για την ανατροπή τον καπιταλισμού» κ.λπ.

Η εντελώς απίθανη, για εκείνα τα χρόνια που η επανάσταση ήταν ακόμα ζωντανή στους δρόμους, περίπτωση συμμετοχής της Ρωσίας σ' έναν ιμπεριαλιστικό πόλεμο με το μέρος του ενός ή του άλλου ιμπεριαλιστικού συγκροτήματος, είχε συζητηθεί στα παρασκήνια του δεύτερου Συνεδρίου της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Και η απάντηση απ' όλους ήταν ότι και σ' αυτή την τόσο απίθανη περίπτωση το καθήκον των κομμουνιστών είναι το ίδιο σ' όλες τις χώρες, εχθρικές και «συμμαχικές». Η πάλη για την ανατροπή του καπιταλισμού. Η νίκη στο τέλος δεν θα είναι ούτε με το εχθρικό, ούτε με το «συμμαχικό ιμπεριαλιστικό συγκρότημα», αλλά με το Σοσιαλισμό και την Επανάσταση.

Αυτήν την πολιτική ακολουθούν, πότε αδιάλλακτα, πότε χλιαρά, ανάλογα με τις ανάγκες του ρωσικού κράτους, στην υπηρεσία του οποίου πολύ γρήγορα πέρασε η Κ.Δ. τα κομμουνιστικά κόμματα μέχρι το 7ο Συνέδριο της Κ.Δ., τον Αύγουστο του 1935. Είναι η εποχή που από την «τριτοπεριοδική» πολιτική τα Κ.Κ. περνούν στα λαϊκά μέτωπα. Είχε προηγηθεί το Σΰμφωνο Στάλιν-Λαβάλ. Το Κ.Κ. της Γαλλίας, που ακριβώς τότε διεξήγαγε μια πλατιά καμπάνια για τη μείωση της στρατιωτικής θητείας, τη σταματά απότομα και αρχίζει να μιλάει μια γλώσσα αντίθετη απ' αυτήν που μιλούσε μέχρι τώρα. Πολύ γρήγορα ευθυγραμμίζονται με το γαλλικό και όλα τα κομμουνιστικά κόμματα. Όχι πλέον μετατροπή του πολέμου σε επανάσταση, όχι ανάπτυξη της πάλης των τάξεων στο εσωτερικό της χώρας μέσα στις συνθήκες του πολέμου, όχι αγώνας εναντίον των εξοπλισμών, κ.λπ., αλλά εθνική άμυνα, εθνική ενότητα, υπεράσπιση της πατρίδας, της ακεραιότητας της και της ανεξαρτησίας της. Αυτή η απότομη μεταμόρφωση τους από διεθνιστικά σε εθνικιστικά κόμματα δεν συναντά καμιά αντίδραση στο εσωτερικό τους.

Ας παρακολουθήσουμε το ΚΚΕ, από το 1935 μέχρι τον Αύγουστο του 1939 στην πολιτική του. Μέχρι τον Αύγουστο του 1939 εξυμνεί τη Γαλλία και την Αγγλία που τα θεωρεί δημοκρατικά και φιλειρηνικά κράτη, προβάλλει τον κίνδυνο από την χιτλερική Γερμανία και τη φασιστική Ιταλία και καταγγέλλει την ελληνική κυβέρνηση ότι έχει γίνει πρακτορείο της χιτλερικής Γερμανίας και ότι έχει ξεπουλήσει τη χώρα σ' αυτήν. Να μερικά χαρακτηριστικά αποσπάσματα από επίσημα κείμενα:

«Ο Μεταξάς, πουλημένο και αφοσιωμένο όργανο τον χιτλερισμού στην Ελλάδα. Πληρώνεται από τον γερμανικό φασισμό» («40 χρόνια του ΚΚΕ», σελ. 408).

«Η λευτεριά και ανεξαρτησία της χώρας απειλείται σοβαρά όχι μόνο από τον ιταλικό φασισμό, αλλά και από τον γερμανικό χιτλερισμό» (στο ίδιο, σελ. 411).

«Η δεύτερη ολομέλεια της Κ Ε. του ΚΚΕ συγκεντρώνει την προσοχή του εργαζόμενου λαού όλης της χώρας πάνω στον
άμεσο κίνδυνο πολέμου που δημιουργεί για την Ευρώπη κατά πρώτο λόγο η προκλητική στάση των φασιστικών καθεστώτων στη Γερμανία και στην Ιταλία. Η πολιτική της μοναρχίας και της πλουτοκρατίας και πρωτ' απ' όλα σήμερα της κυβέρνησης Μεταξά που δένει την Ελλάδα στο άρμα του γερμανικού (ταξίδι Σάχτ) και ιταλικού φασισμού, παρασέρνει άμεσα τη χώρα στον πολεμικό οργασμό...» (2η ολομέλεια μετά το 6ο Συνέδριο, Ιούνης 1936 στο ίδιο, σελ. 411).

«Πράκτορας του γερμανικού φασισμού η μοναρχομεταξική δικτατορία, ξεπούλησε και ξεπουλάει στους γερμανούς φασίστες την Ελλάδα» (3η ολομέλεια, Φλεβάρης 1937, στο ίδιο σελ. 447).

«Σκοπός της κυβέρνησης είναι να αποτελειώσει το ξεπούλημα της χώρας στον χιτλερισμό» (στο ίδιο, σελ. 450).

«Η χιτλερική εξωτερική πολιτική της δικτατορίας εκμηδενίσει και το τελευταίο ίχνος της εθνικής μας ανεξαρτησίας. Οι βασικότερες πλουτοπαραγωγικές πηγές του τόπου μας, οι στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις καθώς και όλα τα αμυντικά έργα της χώρας βρίσκονται κάτω από τον έλεγχο και στη διάθεση των Γερμανών. Η χιτλερική κατασκοπεία δρα ελεύθερα...» (5η Ολομέλεια, Φλε­βάρης 1939, στο ίδιο σελ. 457).

ΑΠΟ ΤΟΝ ΑΥΓΟΥΣΤΟ ΤΟΥ '39 ΜΕΧΡΙ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ '41

Αυτά μέχρι τον Αύγουστο του 1939, μέχρι δηλαδή το Σύμφωνο Στάλιν-Χίτλερ. Τώρα μ' αυτό το σύμφωνο τα πάντα αλλάζουν. Το ΚΚΕ δηλώνει δημόσια ότι έκανε λάθος και ότι δεν ήταν σωστές οι προηγούμενες εκτιμήσεις του και η προηγουμένη πολιτική του. Η Γαλλία και η Αγγλία δεν είναι δημοκρατικά και φιλειρηνικά έθνη, αλλά ιμπεριαλιστικές αυτοκρατορίες που καταπιέζουν έθνη και λαοΰς. Δεν είναι οι γερμανοί και ιταλοί φασίστες που προκαλούν και επιδιώκουν τον πόλεμο, αλλά οι Αγγλογάλλοι ιμπεριαλιστές. Ο Μεταξάς δεν είναι πουλημένος στους Γερμανούς, αλλά στους Αγγλογάλλους και σ' αυτούς ξεπουλάει τη χώρα. Δεν είναι ο ιταλικός φασισμός που απειλεί τη χώρα, αλλά ο Μεταξάς προκαλεί τους Ιταλούς και επιδιώκει τον πόλεμο. Αυτά γράφονται στο «Μανιφέστο της Κ.Ε. του ΚΚΕ» και δημοσιεύονται στον «Ριζοσπάστη» της 2 του Μάη 1940. Υπάρχει και στα «40 Χρόνια τον ΚΚΕ» σελ. 460-466. Θα παραθέσουμε μερικά αποσπάσματα:

«Το πέρασμα της βασιλομεταξικής δικτατορίας στην υπηρεσία των Αγγλογάλλων, συντελούμενο μέσα στις συνθήκες της έντασης των σχέσεων τον με την Ιταλία σημαίνει, ούτε λίγο ούτε πολύ, πρόσκληση προς τους ιμπεριαλιστές να βγάλουν τα μάτια τους πάνω στα ελληνικά εδάφη... Όχι μονάχα δεν παίρνει η δικτατορία κανένα μέτρο για να ασφαλίσει την ειρήνη του λαού μας, μα με τους τυχοδιωκτισμούς προκαλεί την ιταλική εισβολή... Την ώρα αυτή βρίσκει κατάλληλη η δικτατορία για να ξεπουλήσει τη χώρα μας στους υποκινητές τον πολέμου Αγγλογάλλους. Στους Αγγλογάλλους για να μας βάζουν τους ίδιους να προκαλούμε επίθεση της Ιταλίας κατά της χώρας μας... Να γιατί η δικτατορία μας σπρώχνει συνειδητά στον ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Να γιατί η δικτατορία πάει η ίδια να προκαλέσει ιταλική εισβολή και να μας στείλει ύστερα να σκοτωθούμε για το χατήρι των αφεντικών της...».

Και εκείνο που προτείνει το ΚΚΕ με το ίδιο αυτό «Μανιφέστο» για να σωθεί η χώρα είναι να ζητήσουμε την προστασία της Σοβιετικής Ένωσης. Αυτό έχουν κάνει μας λέει και άλλα κράτη και το έχουνε πετύχει. Κανείς δεν τολμάει να τα αγγίξει γιατί όλοι τρέμουν τη Σοβιετική Ένωση. Αυτό πρέπει να κάνουμε και εμείς. Να το κύριο απόσπασμα απ' αυτή τη σωτήρια για τη χώρα μας πρόταση:

«...Ποια μέτρα παίρνει σήμερα η βασιλομεταξική κυβέρνηση για να αποσοβήσει την ιταλική εισβολή την ώρα που η Ιταλία απέδειξε πως δεν τολμά να έρθει σε σύγκρουση με την ΕΣΣΔ, την ώρα που είναι πεντακάθαρο πως η συνεργασία με τα φιλειρηνικά Βαλκάνια και η βοήθεια της Σοβιετικής Ένωσης θα μας εξασφάλιζαν την ειρήνη και την ανεξαρτησία μας; Όχι μονάχα αντιδρά με λύσσα σε κάθε φιλειρηνική πρωτοβουλία που προέρχεται από τη Σοβιετική Ένωση. Όχι μονάχα διακόπτει και την οικονομική ακόμα επαφή με την ΕΣΣΔ την ώρα πον η Βουλγαρία και η Γιουγκοσλαβία εξασφαλίζουν την ευημερία τους προσανατολιζόμενες οικονομικά προς την πλούσια και μεγάλη αυτή χώρα...».

Αφού λοιπόν το Μανιφέστο καταγγέλλει τους Άγγλους και τους Γάλλους ιμπεριαλιστές που υποκινούν τον πόλεμο και την κυβέρνηση Μεταξά που προκαλεί τους Ιταλούς καταλήγει σ' αυτήν τη σωτήρια για την Ελλάδα πρόταση: «Να κάνουμε ότι έκαναν η Βουλγαρία και η Γιουγκοσλαβία, και σώθηκαν, να θέσουμε τον εαυτό μας υπό την προστασία της ΕΣΣΔ». Αλλά η Βουλγαρία και η Γιουγκοσλαβία όταν γραφόταν το «Μανιφέστο», είχαν ήδη προσχωρήσει στον Χίτλερ. Δεν το ήξερε αυτό το ΚΚΕ; Ασφαλώς το ήξερε, όπως το ήξερε και το ξέρει όλος ο κόσμος.

Το ΚΚΕ τότε, όπως και όλα τα Κ.Κ. του κόσμου είχε πάρει στα σοβαρά το σύμφωνο Στάλιν-Χίτλερ, είχε πιστέψει στη σταθερότητά του και στη μονιμότητα του και δεν έκανε διάκριση ανάμεσα στο ένα και στο άλλο σκέλος της συμμαχίας. Τα από χρόνια ρομποτοποιημένα μέλη του, που πάντα δίχως αντίρρηση δέχονταν όλες τις αλλαγές της πολιτικής του ΚΚΕ, αυτή τη φορά η συμμαχία με το φασισμό, τους φάνηκε κάπως παράξενη και δυσκολοχώνευτη. Αλλά μόνο για λίγο. Πολΰ γρήγορα όχι μόνο πείστηκαν για την ορθότητα της πολιτικής του Στάλιν, αλλά έγιναν, λυσσαλέοι αντίπαλοι των Άγγλων και Γάλλων και ενθουσιώδεις υπερασπιστές των αδικημένων από τη μοιρασιά της λείας στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο Ιταλίας και Γερμανίας. Έβρισκαν κοινά σημεία και ιδεολογική συγγένεια με το ναζιστικό κόμμα. Π.χ. και αυτό ήταν εργατικό και σοσιαλιστικό. Μιλούσαν για μια συγκυριαρχία του κόσμου από τους δυο μεγάλους άνδρες, τους πιο μεγάλους της ιστορίας, του Στάλιν και του Χίτλερ. Μιλούσαν για μια επικείμενη επίθεση της Ρωσίας εναντίον της Αγγλίας προς την Ανατολή, κ.λπ. Όσο τερατώδη και απίστευτα κι αν φαίνονται αυτά, εμείς τα ακούσαμε και τα ζήσαμε στις φυλακές και στα στρατόπεδα. Οι σταλινικοί κρατούμενοι ήταν γεμάτοι χαρά και ενθουσιασμό για τις νίκες των δύο συνεταίρων, της Γερμανίας και της Ρωσίας και θεωρούσαν δικές τους αυτές τις νίκες.

ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΟΥΝΙΟ ΤΟΥ '41

Τον Ιούνη του 1941, ο Χίτλερ εξαπολύει τις στρατιές του εναντίον της Ρωσίας. Και τότε τα πάντα ξανά αλλάζουν. Η Αγγλία και η Γαλλία ξαναγίνονται δημοκρατικά και φιλειρηνικά κράτη και ο λαός καλείται να υπερασπίσει την ανεξαρτησία του όχι πλέον εναντίον των Αγγλογάλλων ιμπεριαλιστών, αλλά εναντίον του γερμανικού και ιταλικού φασισμού. Προβάλλει τον εαυτό του για το μόνο αντιφασιστικό, δημοκρατικό, πατριωτικό, κ.λπ. κόμμα, καταγγέλλει όσους δεν είναι μαζί του ως φασίστες, αναλαμβάνει στην κατοχή την οργάνωση της «εθνικής αντίστασης» και επιβάλλει τη μονοπώληση της. Το ίδιο έκαναν και όλα τα άλλα κομμουνιστικά κόμματα. Το Γαλλικό π.χ. Κ.Κ., όταν ήταν σε ισχύ το Γερμανορωσικό σύμφωνο, αυτό με το «πουρκουά» ανοίγει το δρόμο στον Χίτλερ και είναι έτοιμο κάτω από το καθεστώς της γερμανικής κατοχής να επανεκδώσει την Ουμανιτέ, που την είχε απαγορεύσει η γαλλική κυβέρνηση ως φιλογερμανική. Κατόπιν γίνεται κι αυτό το μόνο αντιφασιστικό και πατριωτικό κόμμα, το κόμμα των τουφεκισμένων.

Για να επηρεάσει και κατακτήσει καθυστερημένες μικροαστικές και αγροτικές μάζες στην εθνικιστική του πολιτική, απαρνιέται εντελώς τον εαυτό του, κάθε τι που το ξεχώριζε από τα άλλα κόμματα, την αρχή της πάλης των τάξεων, την αλληλεγγύη των εργατών όλου του κόσμου, τη συναδέλφωση των λαών κ.λπ. Διαβάζουμε στη διακήρυξη των σκοπών του ΚΚΕ (10η Ολομέλεια, Γενάρης 1944):

«Αγωνιζόμαστε να ενωθούν όλες οι δυνάμεις των πατριωτών στην Ελλάδα, άσχετα από ιδεολογικές διαφορές σε μια ακατάβλητη εθνική ενότητα για να συντρίψουμε τους Γερμανούς και βούλγαρους κατακτητές και τους πράκτορες τους, για να καθαρίσουμε την ελληνική γη και από τον τελευταίο γερμανό και βούλγαρο εισβολέα. Την εθνική απελευθέρωση της Ελλάδας θεωρούμε ύψιστο χρέος μας, σ' αυτήν υποτάσσουμε κάθε πολιτική επιδίωξη και γι' αυτήν δίνουμε τις πιο απεριόριστες θυσίες... Είμαστε Έλληνες και εφαρμόζουμε καθαρά ελληνική εθνική πολιτική... Αγωνιζόμαστε για την πλήρη αποκατάσταση της ακεραιότητας της Ελλάδας και τη στρατηγική εξασφάλιση των συνόρων της...».

Στο υπόμνημα των κρατουμένων στο Στρατόπεδο Ακροναυπλίας μελών του ΚΚΕ προς τον Μεταξά, γράφουν:

«...Εμείς οι κομμουνιστές, ξεχνώντας το παρελθόν, παίρνουμε τη θέση μας στην πρώτη γραμμή του πυρός κάτω από τις διαταγές σας για τη συντριβή του φασιστικού επιδρομέα και την υπεράσπιση της ακεραιότητας και ανεξαρτησίας της χώρας μας...».

Στο τρίτο υπόμνημα:

«Τασσόμεθα ανεπιφύλακτα στο πλευρό της Κυβέρνησης Μεταξά που διευθύνει τον αγώνα του ελληνικού λαού για την υπεράσπιση της ακεραιότητας και της ανεξαρτησίας της χώρας...».

Αυτός ο εθνικισμός, αυτή η καλλιέργεια του μίσους κυριαρχεί σ' όλα τα κείμενα, προκηρύξεις, διακηρύξεις, μπροσούρες, εφημερίδες, λόγους. Αυτή η γλώσσα είναι κάτι άλλο και από την σοσιαλπατριωτική γλώσσα του 1914. Τα σοσιαλπατριωτικά κόμματα, το 1914 προσπαθούσαν να βρουν μια ταξική μαρξιστική δικαιολόγηση της πατριωτικής τους πολιτικής. Η γερμανική σοσιαλδημοκρατία διακηρύσσει ότι υπερασπίζει τη γερμανική κουλτούρα εναντίον της ρωσικής βαρβαρότητας και ακόμα ότι βοηθάει το ρωσικό λαό για την ανατροπή του Τσάρου και για την δημοκρατία στη χώρα. Το Γαλλικό Σοσιαλιστικό Κόμμα ότι υπερασπίζει τη δημοκρατική και επαναστατική παράδοση της Γαλλίας εναντίον του πρωσικού μιλιταρισμού. Πάνω κάτω, όλοι στις σύμμαχες με τη Γαλλία χώρες πρόβαλλαν αυτό το δικαιολογητικό, ότι για την ανάπτυξη της δημοκρατίας και του σοσιαλισμού στην Ευρώπη πρέπει να συντριβεί ο πρωσικός μιλιταρισμός. Η σωβινιστική γλώσσα του ΚΚΕ μοιάζει με τη γλώσσα του Γκαίμπελς περισσότερο παρά του Σάϊντεμαν και του Νόσκε.

Είναι απαραίτητη εδώ, προ παντός για τους νέους, μια παρένθεση σχετικά με τα σοσιαλδημοκρατικά κόμματα. Από αρκετά χρόνια αυτά τα κόμματα ασκούσαν και ασκούν την εξουσία στις πιο προχωρημένες καπιταλιστικές χώρες και ξέρουμε ότι ήταν και είναι φοβεροί και άγρυπνοι φύλακες-κέρβεροι στην υπεράσπιση της εκμεταλλευτικής και καταπιεστικής κοινωνίας. Σαν τέτοια είναι γνωστά σήμερα. Όμως αυτά, μέχρι το 1914 ήταν τα μοναδικά κόμματα της εργατικής τάξης. Όχι μόνον είχαν ιδρυθεί κάτω από τη σημαία του μαρξισμού, αλλά και με την ενεργό συμμετοχή του Μαρξ και του Ένγκελς. Αυτός ήταν και ο επίσημος τίτλος απ' όλα τα κόμματα της Β' Διεθνούς. Π.χ. το κόμμα των μπολσεβίκων λεγόταν «εργατικό σοσιαλδημοκρατικό κόμμα», κ.λπ. Η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ο Μέριγκ, ο Λήμπνεχτ ήταν μέλη της γερμανικής σοσιαλδημοκρατίας.

Ο ΠΟΛΕΜΟΣ ΚΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Ο πόλεμος υπάρχει μέσα στη φύση της σύγχρονης εκμεταλλευτικής κοινωνίας όπως η βροχή στο σύννεφο. Αλλά για να ρίξουν τις μάζες στο σφαγείο πρέπει να έχουν οι ιμπεριαλιστές εξασφαλιστεί ή να πιστεύουν ότι έχουν εξασφαλιστεί από τον κίνδυνο της επανάστασης. Μπορούμε να παρακολουθήσουμε αυτή τη σχέση ανάμεσα στον πόλεμο και την επανάσταση στις εξελίξεις του επαναστατικού κινήματος από το 1920 και ύστερα. Από τότε το επαναστατικό κίνημα δεν γνωρίζει παρά ήττες πάνω στις ήττες, καταστροφές πάνω στις καταστροφές, σύγχιση, απογοήτευση, μέχρι την πλήρη του
διάλυση πριν από τον πόλεμο, μέσα στον πόλεμο και μετά απ' αυτόν. Και στο βαθμό που αυτό διαλυμε'νο εξαφανιζόταν από τη σκηνή, τόσο ανέβαιναν οι σκοτεινές δυνάμεις του πολέμου και τόσο πλησιάζαμε στον πόλεμο.

Στα μέσα που χρησιμοποιούν οι κυβερνήσεις εναντίον της Επανάστασης είναι και οι διώξεις των επαναστατών διεθνιστών. Αλλά αυτός ο διωγμός οργανώνεται, συστηματοποιείται, γίνεται αντικείμενο μελετών και ειδικών υπηρεσιών από τότε που η ρωσική επανάσταση αντίς μια αυτόνομη κοινότητα μας έδωσε ένα κράτος. Αυτό το κράτος έκανε ότι κάνουν όλα τα κράτη στην Ιστορία για την ύπαρξη τους, τη διαιώνιση τους, την αύξηση της ισχύος τους. Δηλαδή τον αδιάκοπο, αμείλικτο αγώνα εναντίον εκείνου που απειλεί την εξαφάνιση του: την Κοινωνική Επανάσταση. Σ' αυτό του το έργο το ρωσικό κράτος ενεργεί με τη μάσκα του συνεχιστή και του μόνου επίσημου αυθεντικού διευθυντικού κέντρου της Επανάστασης που είχε στραγγαλίσει. Η ιστορία έστησε μία απίθανη παγίδα στο επαναστατικό κίνημα. Εκτός από όχι και ασήμαντες μειοψηφίες, η μεγάλη πλειοψηφία είχε ταυτίσει την επανάσταση με το κόμμα και όταν το κόμμα ξανάβαλε τις μάζες στον ζυγό και πρόβαλε τον εαυτό του για φορέα του Σοσιαλισμού στη θέση των μαζών, εκατομμύρια το πίστεψαν και το πίστευαν όλο και περισσότερο όταν το δικό τους το κίνημα υποχωρούσε και διαλυόταν ενώ το ρωσικό κράτος γινόταν όλο και πιο ισχυρό. Όσο έχαναν την πίστη στον εαυτό τους, τόσο εμπιστεύονταν αυτό το κράτος και περίμεναν από αυτό τη σωτηρία τους.

Έτσι υπονομεύτηκαν από μέσα και οδηγήθηκαν συνειδητά στην ήττα και την καταστροφή οι μεγάλες προλεταριακές εξεγέρσεις στο μεσοπόλεμο. Στη Γερμανία το 1923, στην Κίνα το 1926-27, στην Ισπανία, το 1936.

Ο διωγμός του ρωσικού κράτους εναντίον των επαναστατών διεθνιστών ήταν αμείλικτος και θηριώδης: Οι πιο εκλεκτοί αγωνιστές της εργατικής τάξης δολοφονήθηκαν, εκτελέστηκαν ή κλείστηκαν σε στρατόπεδα και φυλακές όπου άφησαν τα κόκκαλά τους. Έπρεπε να εξαφανιστούν από προσώπου της γης κι ακόμα έπρεπε να βουτηχθούν στην πιο βρώμικη λάσπη και να καταγγελθούν για αντεπαναστάτες, προβοκάτορες, αλήτες. Ο διωγμός γινόταν πιο άγριος όσο πλησίαζαν στον πόλεμο. Οι μαζικές σφαγές εκατοντάδων χιλιάδων επαναστατών στη Ρωσία το 1936-38 εκτός από τη σαδιστική ικανοποίηση ενός κτήνους ήταν και ένα προληπτικό μέτρο, εν όψει του επερχόμενου πολέμου.

Πολύ πριν από τη δεύτερη παγκόσμια αλληλοσφαγή των λαών, η Επανάσταση φαινόταν ότι είχε οριστικά εξαφανιστεί από τον πλανήτη. Οι δήμιοι της θα μπορούσαν να είναι βέβαιοι ότι έχουν εξασφαλιστεί απ' αυτόν τον κίνδυνο. Και όμως δεν ήταν. Όταν ο Γάλλος πρεσβευτής εγκατέλειπε το Βερολίνο είπε με πίκρα στον Ρίμπεντροπ ότι αυτός που θα βγει νικητής απ' αυτόν τον πόλεμο θα είναι ο Τρότσκυ, εννοώντας φυσικά την προλεταριακή επανάσταση. Πολύ περισσότερο δεν ήταν βέβαιοι οι άρχοντες του Κρεμλίνου, που είχαν περισσότερες γνώσεις και περισσότερες εμπειρίες από τον Γάλλο πρεσβευτή πάνω σ' αυτό το θέμα.

ΤΟ ΕΣΩΤΕΡΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ ΣΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ

Η ενότητα στο εσωτερικό της χώρας και η απόλυτη πειθαρχία στην κυβέρνηση είναι τόσο απαραίτητες για τη διεξαγωγή του πολέμου όσο και η ενότητα και η πειθαρχία στο πολεμικό μέτωπο.

Τα πάντα πρέπει να βρίσκονται κάτω από τον αμείλικτο έλεγχο του στρατού και της αστυνομίας. Δεν πρέπει και δεν
επιτρέπεται άλλη πολιτική ζωή, άλλη κίνηση, άλλη ιδεολογία παρά μόνο, ότι εξυπηρετεί τον πόλεμο. Προ παντός πρέπει να διατηρείται ζωντανό το πολεμικό ηθικό του λαού. Οι λαϊκές μάζες πρέπει να βρίσκονται σε διαρκή πατριωτική έξαρση. Αυτό δεν μπορεί να γίνει με τον εξαναγκασμό. Γίνεται με τα μέσα μαζικής προπαγάνδας, το ραδιόφωνο, τον τΰπο, το σχολείο, τις εκκλησίες, τις παρελάσεις, τις μουσικές, τους λόγους κ.λπ. και φυσικά σε έδαφος προετοιμασμένο από τις προηγούμενες εξελίξεις. Δημιουργείται μια κατάσταση που και εργάτες που δεν έχουν χάσει εντελώς την ταξική τους συνείδηση παρασύρονται και γίνονται ένα μ' όλο τον άλλο κόσμο. Χρειάζεται πολλή δύναμη και πίστη για να κρατηθεί κανείς όρθιος εναντίον τον ρεύματος.

Η ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΣΤΙΣ ΚΑΤΕΧΟΜΕΝΕΣ ΧΩΡΕΣ

Στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ο Χίτλερ με τις ευλογίες του Στάλιν είχε καταλάβει ολόκληρη την Ευρώπη. Αυτές οι κατεχόμενες από τα γερμανικά και ιταλικά στρατεύματα χώρες, οι βιομηχανικά και πολιτιστικά ανεπτυγμένες, βρίσκονταν τώρα έξω από τον έλεγχο των εθνικών τους κυβερνήσεων. Και σ' αυτές ήταν δυνατόν να δημιουργηθούν πολύ δυσάρεστες και επικίνδυνες καταστάσεις.

Στη ζωή του πληθυσμού των κατεχόμενων χωρών έχει επέλθει μια πολύ σημαντική αλλαγή. Όσα και να λένε οι δήθεν πατριώτες, ο πληθυσμός δέχτηκε με ανακούφιση το σταμάτημα του πολέμου στην περιοχή του. Δεν διεξάγονται πλέον μάχες σ' αυτήν, δεν κινδυνεύει να πολτοποιηθεί από τα τανκς, τις οβίδες του πυροβολικού, τις βόμβες των αεροπλάνων, τις επιθέσεις και αντεπιθέσεις, τις προελάσεις και υποχωρήσεις, δεν είναι αναγκασμένος να τρέχει διαρκώς έξαλλος για ένα οποιοδήποτε καταφύγιο γι' αυτόν και τα παιδιά του. Υπάρχουν βέβαια οι στερήσεις, η αγωνία για την επιβίωση, η βία και οι κατασχέσεις σπιτιών ή τροφίμων από τους κατακτητές, αλλά μπορεί να πάρει μια ανάσα, μπορεί να σκεφτεί. Να σκεφτεί έξω από την τεχνητή ατμόσφαιρα που δημιουργούσε η προπαγάνδα, οι παρελάσεις, οι μουσικές. Θα μπορούσε να δει ότι εκείνοι που τον καλούσαν να σκοτωθεί για να υπερασπίσει δήθεν το «πάτριο έδαφος», τα «ιδεώδη της ελευθερίας και της δημοκρατίας» ήταν αυτοί οι ίδιοι σαν άτομα και σαν τάξη που του ρουφούσαν το αίμα στο εργοστάσιο και στο χωράφι, που στους αγώνες του για ψωμί και δημοκρατία στη χώρα του, του απαντούσαν με σφαίρες, με τον υποκόπανο, με τα μπουντρούμια, τα βασανιστήρια, τη φυλακή και την εξορία.

Μια οικειότητα ανάμεσα στον πληθυσμό και τους στρατιώτες της κατοχής θα ήταν φυσική και αναπόφευκτη και οπωσδήποτε θα δημιουργούνταν. Η οικειότης θα οδηγούσε σε φιλικές σχέσεις και σε συζητήσεις και οι συζητήσεις μέσα στον πόλεμο δεν θα είχαν άλλο αντικείμενο από τον πόλεμο. Οι Γερμανοί και Ιταλοί στρατιώτες ήταν παιδιά του χτες, ήταν στα εργοστάσια, στα χωράφια, στα θρανία. Ο στρατιώτης της Βέρμαχτ θα μπορούσε να ξαναγίνει εκείνο που ήταν πριν, ο ανθρακωρύχος του Ρούρ και εκείνοι τους οποίους αυτός φρουρεί να ξαναγίνουν στα μάτια του, οι συνάδελφοι του, οι σύντροφοι του, οι ταξικοί αδελφοί του. Ο Χάνς θα μπορούσε να ξαναβρεί τον Φρανς και τον Πέτρο που δούλευαν μαζί στην ίδια φάμπρικα. Θα μπορούσαν να βρουν ξανά την κοινή ταξική τους γλώσσα και στις συζητήσεις τους να θέσουν αυτά τα καυτά ερωτήματα: Γιατί εμείς αδελφοί εργάτες εκμεταλλευόμενοι σκοτωνόμαστε μεταξύ μας; Τι διαφορές έχουμε; Ποιοι έχουν συμφέρον απ' αυτήν τη σφαγή ανάμεσα μας; Και ασφαλώς θα έβρισκαν την απάντηση.

Από πόσους Ιταλούς στρατιώτες δεν ακούγαμε «λα γκουέρα νο μπόνο» ή ακόμα «τούτι ουόμινι σιάμο φρατέλι»; Πόσοι ιταλοί και γερμανοί στρατιώτες δεν μας δείχνανε με συγκίνηση τις φωτογραφίες από τα παιδιά τους, τις γυναίκες τους, τους γονείς τους, τ' αδέλφια τους; Πόσοι γερμανοί στρατιώτες δεν παρακολουθούσαν με συμπάθεια τις εξορμήσεις των φτωχών λαϊκών μαζών και τη λεηλασία απ' αυτές των καταστημάτων, το φθινόπωρο του 1943. Δεν βλέπανε σ' αυτές τους έλληνες εχθρούς τους, αλλά τους φτωχούς εργαζόμενους, τον ίδιο τον εαυτό τους, την ίδια την τάξη τους. Η συμπεριφορά των γερμανών και ιταλών στρατιωτών στους πολιτικούς κρατούμενους ήταν απείρως πιο ανθρώπινη από των ελλήνων δεσμοφυλάκων και χωροφυλάκων. Χίλια παραδείγματα θα μπορούσαμε να φέρουμε. Θα αρκεστούμε σ' αυτό. Όταν οι Γερμανοί κατέλαβαν την Γαύδο, βρήκαν εκεί πάνω από 100 πολιτικούς εξόριστους (σταλινικούς, τροτσκιστές, αρχειομαρξιστές). Όταν πληροφορήθηκαν ότι και οι εξόριστοι και οι κάτοικοι του νησιού πεινάνε γιατί το ίδιο το νησί δεν παράγει λάδι, ρύζι, ζάχαρη, ο γερμανός διοικητής μοίρασε τα τρόφιμα στους εξόριστους και στους κατοίκους του νησιού ανάλογα με τις ανάγκες τους. Αυτό επαναλήφθηκε και από τον δεύτερο διοικητή της φρουράς. Στα μπλόκα στις συνοικίες, σ' αυτά που κατέληγαν σε συλλήψεις ομήρων και σε εκτελέσεις, περισσότερο ζήλο, μίσος και λύσσα έδειχναν οι έλληνες αστυνομικοί, οι μπουραντάδες, οι ταγματασφαλίτες παρά οι γερμανοί ή οι ιταλοί στρατιώτες.

Από τις πρώτες μετά τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο επαναστατικές εξορμήσεις των μαζών, από τη μεγάλη αυτή ηρωική εποχή όπου οι μάζες ενωμένες πάνω από σύνορα και πατρίδες αγωνίζονταν για μια αδελφική διεθνή κοινωνία, δεν είχαν περάσει παρά 17 χρόνια. Σε πολλούς από τους σφαζομένους σήμερα μεταξύ τους αδελφούς εργάτες θα διατηρούνταν οι αναμνήσεις ή θα μπορούσαν να ξαναζωντανέψουν. Τα επαναστατικά συνθήματα των διεθνιστών αναμφισβήτητα θα μπορούσαν να βρουν απήχηση. Αυτό όμως είναι που σε καμιά περίπτωση δεν έπρεπε να γίνει. Και σ' αυτό ήταν απόλυτα σύμφωνοι και οι δύο αντίπαλοι, και ο «δημοκρατικός» και ο φασιστικός κόσμος. Έπρεπε με τα οποιαδήποτε μέσα να εμποδιστεί αυτή η οικειότητα, η φιλική, η ανθρώπινη σχέση, η συναδέλφωση του πληθυσμού με τους ιταλούς και γερμανούς στρατιώτες, έπρεπε να διατηρείται και να βαθαίνει το μίσος και γι' αυτό έπρεπε να επαναφερθεί ο πόλεμος, ο πόλεμος με την πιο βάρβαρη, την πιο άγρια και την πιο παράλογη μορφή του. Και αυτή ήταν η αποστολή που είχε αναλάβει και που γι' αυτό δημιουργήθηκε η «εθνική αντίσταση». Και οι γερμανικές και οι ιταλικές αρχές έβλεπαν σ' αυτήν την οικειότητα του πληθυσμού με τους στρατιώτες της κατοχής μια απειλή. Γι' αυτό πολύ συχνά άλλαζαν και αντικαθιστούσαν τις μονάδες κατοχής από μια περιοχή σε άλλη.

Η ΕΘΝΙΚΗ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗ ΣΤΗ ΔΡΑΣΗ

Όλη η πολιτική και η πολεμική δραστηριότητα του ΕΑΜ εναντίον των αρχών κατοχής δεν είχε άλλο λογικό σκοπό απ' αυτόν: να εμποδίσει την οικειότητα, τη φιλική επαφή, την ανθρώπινη σχέση ανάμεσα στον πληθυσμό και στους ιταλούς και γερμανούς στρατιώτες. Να πνίξει στη γέννηση του κάθε τι που θα μπορούσε να αφυπνίσει την ανθρώπινη ή την ταξική συνείδηση των σφαζομένων μεταξύ τους μαζών για τα συμφέροντα των εκμεταλλευτών τους.

Τίποτε απ' ό,τι έγινε δεν ήταν αυθόρμητο, προϊόν ατομικής οργής ή εκδίκησης. Όλα ήταν υπεύθυνα, προγραμματισμένα, όλα γίνονταν κατόπιν αποφάσεων και διαταγών.

Σκότωναν απομονωμένους ιταλούς ή γερμανούς αξιωματικούς και στρατιώτες. Έστηναν παγίδες και εξόντωναν μια μικρή γερμανική ή ιταλική στρατιωτική περίπολο και η άμεση ή πολύ γνωστή σ' αυτούς από προηγούμενα, συνέπεια αυτής τους της δράσης ήταν τα άγρια αντίποινα των αρχών κατοχής, μαζικές σφαγές αθώων, μαζικές εκτελέσεις ομήρων, μαζικές συλλήψεις, μαζικές αποστολές στη Γερμανία, απ' όπου πολλοί λίγοι γύριζαν ζωντανοί, εμπρησμοί χωριών, κ.λπ. Στις 27 Απρίλη 1944, σκοτώνουν στους Μολάους έναν γερμανό στρατηγό και τρεις συνοδούς του. Οι γερμανοί για αντίποινα εκτελούν 200 ομήρους και ένα στρατιωτικό απόσπασμα παίρνει εντολή να σκοτώνει όσους συναντά στο δρόμο από τους Μολάους στη Σπάρτη.

Οι περισσότεροι απ' αυτούς τους 200 ομήρους που εκτελέστηκαν την πρωτομαγιά του 1944 ήταν παληοί ακροναυπλιώτες, απ' αυτούς δηλαδή που ο Μανιαδάκης, ο Ιωαννίδης και ο Μπαρτζώτας παρέδωσαν στους γερμανούς τον Απρίλη του 1941. Την άλλη μέρα σκοτώνουν στο Κυριάκι δύο γερμανούς στρατιώτες. Οι Γερμανοί εκτελούν 110 ομήρους και καίνε το Κυριάκι.

Αυτές είναι δύο από τις όμοιες καθημερινές πολεμικές επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ εναντίον των Γερμανών. Και σε κάθε μία απ' αυτές οι Γερμανοί απαντούσαν με όμοια με τα παραπάνω αντίποινα. Η χώρα ρήμαζε, τα χωριά καίγονταν, χιλιάδες ξεσπιτώνονταν, ο αριθμός των σφαζομένων ομήρων μεγάλωνε. Ο τρόμος και η παραφροσύνη βασίλευαν στη χώρα. Αλλά στην «Ελεύθερη Ελλάδα» πανηγύριζαν. Εκείνο που επεδίωκαν, εκείνο για το οποίο δημιουργήθηκε η «εθνική αντίσταση» γινόταν και είχε πλήρη επιτυχία. Το μίσος ανάμεσα στο στρατό κατοχής και τον πληθυσμό βάθαινε, οι απλοί γερμανοί στρατιώτες, που δεν ήταν SS ή στην Γκεστάπο εξαγριώνονταν από τις εκτελέσεις στρατιωτών, η οποιαδήποτε επαφή γινόταν αδύνατη. Ο καθένας με τρόμο απέφευγε να μιλήσει σ' έναν ιταλό ή γερμανό στρατιώτη. Υπήρχε κίνδυνος να τον πάρει το μάτι κανενός από τα καρφιά της «εθνικής αντίστασης» και η τιμωρία ήταν θάνατος.

Υπήρχαν στη χώρα περιοχές που δεν γνώρισαν αυτήν την κτηνωδία των αρχών κατοχής, με τη μορφή σφαγών, μαζικών εκτελέσεων, εμπρησμών χωριών; Ασφαλώς υπήρχαν. Εκεί που δεν υπήρχαν αντάρτες. Μια απ' αυτές ήταν η Κέρκυρα. Και έχει σημασία να το αναφέρουμε. Όταν μετά τη συνθηκολόγηση του Μπαντόλιο, οι Γερμανοί έδιωξαν τους Ιταλούς και κατέλαβαν την Κέρκυρα, είπαν στον πληθυσμό: Μπορείτε να κάνετε ότι νομίζετε για την επιβίωση σας, αλλά μην πειράξετε το στρατό μας και τις εγκαταστάσεις του. Δεν τις πείραξαν και δεν πείραξαν και αυτοί κανέναν.

Ορισμένοι θα πουν ότι είναι δειλοί οι Κερκυραίοι και γι' αυτό δεν είχαμε εκεί «ηρωικές αντιστασιακές πράξεις». Αλλά δεν χρειαζόταν και μεγάλη τόλμη και ηρωισμό για να σκοτώσεις μερικούς γερμανούς ή ιταλούς στρατιώτες. Δεν είναι όμως δειλοί οι Κερκυραίοι και είναι ηλίθια η φήμη για τη δειλία τους. Το 10ο Σύνταγμα Πεζικού στον πόλεμο 1912-1913 ήταν από τα πιο γενναία και μαχητικά συντάγματα. Και στο λόχο του Λατσίδη, ένα λόχο που έπεσε πίσω από τους Ιταλούς στον ιταλοελληνικό πόλεμο, μόνο Κερκυραίοι ήταν. Τους είχαν προειδοποιήσει ότι η επιχείρηση ήταν πολύ επικίνδυνη και ότι έπρεπε να είναι αποφασισμένοι να πεθάνουν. Όποιος φοβόταν μπορούσε να μην πάρει μέρος. Κανείς δεν αποχώρησε. Δεν σκότωσαν γερμανούς στρατιώτες όχι από δειλία και φόβο, αλλά από αίσθημα ευθύνης και από σεβασμό στη ζωή των αμάχων και των αθώων που θα πλήρωναν αυτό τους το «ανδραγάθημα». Τον πόλεμο με την αποκτήνωση του ανθρώπου, με την περιφρόνηση στη ζωή και την αξιοπρέπεια του άλλου, με την τρομοκρατία και τη βρωμιά, η Κέρκυρα τον γνώρισε όχι τόσο από τους Γερμανούς και τους Ιταλούς όσο από τους αντάρτες του Ζέρβα, όταν κυνηγημένοι από τους ελασίτες, κατέφυγαν στην Κέρκυρα.

IV
Η ΕΚΚΑΘΑΡΙΣΗ ΤΩΝ ΔΙΕΘΝΙΣΤΩΝ

Είναι αφάνταση η λύσσα με την οποίαν κυνήγησαν οι σταλινικοί τους διεθνιστές, με τη μάσκα του πατριώτη αυτή τη φορά, στη διάρκεια της κατοχής, του πολέμου και τον Δεκέμβρη.

Και στον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο κυνηγήθηκαν οι διεθνιστές, φυλακίστηκαν, κλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, πέρασαν από δίκες εσχάτης προδοσίας. Η Λούξεμπουργκ, ο Λήμπνεχτ και εκατοντάδες άλλοι σπαρτακιστές βρίσκονταν στις φυλακές σ' όλη τη διάρκεια του πολέμου. Το ίδιο στη Ρωσία, στην Αμερική, Βόρεια, Νότια και Κεντρική, χιλιάδες αγωνιστές βρίσκονταν στα κάτεργα και στα στρατόπεδα. Στη Γερμανία κατά και μετά τις επαναστατικές μάχες του Γενάρη του 1919 εκατοντάδες σπαρτακιστές δολοφονήθηκαν άγρια και μεταξύ αυτών η Λούξεμπουργκ και ο Λήμπνεχτ. Το έργο του δολοφόνου είχαν τότε αναλάβει παρακρατικές οργανώσεις της δεξιάς, επαγγελματίες φονιάδες στην υπηρεσία καϊζερικών αξιωματικών και άτομα ανάπηρα πνευματικά. Και μην ξεχνάμε όχι με την ανοχή, αλλά με την προτροπή της Σοσιαλδημοκρατίας.

Στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, το έργο του δολοφόνου το ανέλαβαν οι σταλινικοί. Και εδώ, στην Ελλάδα, περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, το εκτέλεσαν με τη μεγαλύτερη λύσσα. Ξεπέρασαν ότι από προηγούμενα γνωρίζουμε σε αγριότητα, κτηνωδία και σαδισμό, ξεπέρασαν και τα πιο βρώμικα πογκρόμ εναντίον των Εβραίων και τις μαζικές σφαγές των μαύρων από την Κου Κλουξ Κλαν.

Αγωνιστές γνωστούς, αφοσιωμένους με όλη τους την ψυχή στο απελευθερωτικό κίνημα των εργαζομένων, δοκιμασμένους από χρόνια φυλακή, εξορία και βασανιστήρια, τους έσφαζαν τους έκοβαν το λαιμό ή τους κάνανε λυώμα το κεφάλι με ρόπαλα. Από τις εκατοντάδες των αγωνιστών που έπεσαν κάτω από το μαχαίρι και το ρόπαλο του σταλινικού δολοφόνου θα αναφέρουμε μερικά ονόματα: Τον Δημοσθένη Βουρσούκη, αγωνιστή από τους πιο εκλεκτούς τους πιο αφοσιωμένους, πιο δραστήριους, πιο μορφωμένους, δραπέτη της Ακροναυπλίας, τον έπιασαν και τον σκότωσαν τις μέρες της «απελευθέρωσης» και της «εθνικής κυβέρνησης». Τον Θύμιο Αδραμυτίδη, υπάλληλο του Ευαγγελισμού από τους πιο αγνούς και σεμνούς αγωνιστές που οι συνάδελφοι του τον είχαν εκλέξει παμψηφεί στη διοίκηση του συνδικάτου τους, τον σκότωσαν μέσα στην αυλή του Ευαγγελισμού, το πρωί της 3ης Δεκέμβρη 1944, όταν καλούσαν συλλαλητήριο για την «ελευθερία» και τα «δικαιώματα» του λαού. Τον Θανάση Οικονόμου, φοιτητή, στέλεχος της ΕΠΟΝ του Γκύζη που πέρασε στις γραμμές των διεθνιστών, τον σκότωσαν αφού πρώτα του έβγαλαν τα μάτια. Τον Παναγιώτη Τσιγγέλη, εργάτη, δραπέτη από τα νησιά, τον έσφαξαν αμέσως όταν τον έπιασαν στη Βάθη, με μαχαίρι όπως σφάζουν τα αρνιά. Σκότωσαν τον Νίκο Αραβαντινό, παληό διεθνιστή κομμουνιστή, πασίγνωστο σε όλη την Κεφαλονιά για τους αγώνες του στο εργατικό και αγροτικό κίνημα, με πολλά χρόνια φυλακή και εξορία. Τον πατέρα του, γνωστό προοδευτικό δάσκαλο τον είχαν σκοτώσει οι Γερμανοί. Σκότωσαν τον Σταύρο Βερούχη, ανάπηρο πολέμου, τυφλό από πολεμικό αέριο, γραμματέα της «Ομοσπονδίας αναπήρων και θυμάτων πολέμου» και εκλέκτορα της ΠΕΕΑ. Αυτόν τον σκότωσαν γιατί, όταν στο Πλατανιστό της Εύβοιας ανακάλυψαν μια αποθήκη με λάδια, αυτός επέμενε να διανεμηθεί το λάδι στους αγρότες που πέθαιναν από αποβιταμίνωση και όχι στην «Επιμελητεία του Αντάρτη» που ζητούσε ο υπεύθυνος του ΚΚΕ. Σε λίγες μέρες τον πήραν για μια δήθεν σύσκεψη της ΠΕΕΑ και στο δρόμο κυριολεκτικά τον αποκεφάλισαν. Σκότωσαν τον Γ. Δόξα εργάτη ελαιοχρωματιστή, τον Μ Μούσκα γκαρσόνι, τους αδελφούς Θεμελή καπνεργάτες, τον Κ. Χαριτωνίδη επαγγελματία, τον Π. Παναγιωτίδη ράφτη, αδελφό του Ν. Παναγιωτίδη που είχε πεθάνει στην Ακροναυπλία, τον Κώστα Δαμαλά τσαγγάρη, τον Στρ. Σπανέα δημοσιογράφο, και άλλους.

Αυτοί είναι ορισμένοι από τις εκατοντάδες διεθνιστές επαναστάτες που πλήρωσαν με τη ζωή τους από το χέρι του σταλινικού δολοφόνου την πίστη τους στο Σοσιαλισμό και την Επανάσταση. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι οι φονιάδες ήξεραν ποιους σκότωναν. Ήξεραν ότι σκότωναν επαναστάτες και γιατί ήταν επαναστάτες τους σκότωναν. Δύο από αυτούς τους αρχιδήμιους, ένας Παρασκευάς στην Καισαριανή και ένας Μπάρμπας στον Πειραιά, πέρασαν με την μεγαλύτερη άνεση, μετά την ήττα του ΕΑΜ, στην Ασφάλεια για να συνεχίσουν από εκεί την ίδια δουλειά.

Εκτός από τη δική μας οργάνωση που από την πρώτη μέρα κατήγγειλε την απάτη του «αντιφασιστικού» πολέμου και του «εθνικοαπελευθερωτικού» αγώνα, οι πιστοί στην 4η Διεθνή τροτσκιστές, όπως και οι αρχειομαρξιστές, ήταν υπέρ της κριτικής υποστήριξης του ΕΑΜ και ήταν πρόθυμοι να πολεμήσουν στις γραμμές του ΕΛΑΣ. Και όμως, δεν έκαναν ούτε γι' αυτούς διάκριση. Όπου τους βρίσκανε τους έσφαζαν με την ίδια λύσσα. Μερικοί, κυρίως αρχειομαρξιστές, που πολεμούσαν στις γραμμές τους, είχαν κι αυτοί την ίδια τύχη. Τους σκότωσαν. Οι πιο πολλές από τις μαυροντυμένες μανάδες στο Πολύγωνο, στην Κοκκινιά και στο Αγρίνι ήταν μανάδες τροτσκιστών και αρχειομαρξιστών αγωνιστών που τα παιδιά τους τα έσφαξαν οι σταλινικοί. Τα περισσότερα εγκλήματα έγιναν στην περίοδο της «απελευθέρωσης», της «Εθνικής Κυβέρνησης» στην οποίαν συμμετείχε και το ΚΚΕ και τον Δεκέμβρη. Στις εφημερίδες του το ΚΚΕ έγραφε:

«Η εξασφάλιση της τάξης και της ομαλής πολιτικής ζωής, σε τέτοιες στιγμές, είναι εθνικό χρέος. Αποφύγετε την αυτοδικία. Όποιος συλλαμβάνεται θα παραδίνεται στην Αστυνομία επί αποδείξει. Η εντολή αυτή ισχύει με προειδοποίηση προσωπικής ευθύνης των γραμματέων των αχτιδικών».

Και όμως, αυτές ακριβώς τις μέρες είχε εξαπολυθεί ένα γεμάτο λύσσα πογκρόμ εναντίον των επαναστατών διεθνιστών. Η διαταγή ίσχυε μόνον για τους Χίτες, τους τσολιάδες, τους συνεργάτες των αρχών κατοχής, όχι για τους διεθνιστές. Στις καταγγελίες για τις σφαγές η απάντηση τους ήταν: «Εμείς είμαστε μαρξιστές και ο μαρξισμός «ως γνωστόν» καταδικάζει την ατομική τρομοκρατία. Συνεπώς δεν μπορεί να είμαστε εμείς». Και όμως ήξεραν και οι ίδιοι ότι κανείς δεν τους πίστευε και ότι όλοι ήξεραν ποιοί ήταν οι φονιάδες και ποιοί τους είχαν οπλίσει. Όταν έπιασαν τον Βουρσούκη, πήγαμε μια επιτροπή στον Τσιριμώκο που ήταν υπουργός στην «Εθνική Κυβέρνηση» και διαμαρτυρηθήκαμε. Αυτός τρέμοντας, κυριοκεκτικά τρέμοντας, μας λέει προσέχοντας να μην τον ακούσει κανείς: «Δεν μπορώ να κάνω τίποτε, φυλαχτείτε». Το ΚΚΕ ποτέ δεν είχε το θάρρος να πάρει την ευθύνη γι' αυτή τη σφαγή των διεθνιστών. Και οι σημερινοί «ανανεωτές του κομμουνισμού», που τότε βρίσκονταν στην ηγεσία του ΚΚΕ, ποτέ δεν αισθάνθηκαν την ανάγκη να αναφερθούν σ' αυτή τη σφαγή, όπως και σε σειρά άλλων εγκλημάτων του ΕΑΜ και να δώσουν μια οποιαδήποτε δικαιολογία. Ο τίτλος της ειδικής οργάνωσης των εκτελεστών και των βασανιστών στην υπηρεσία του ΕΑΜ ήταν ΟΠΛΑ. «Οργάνωση Προστασίας Λαϊκών Αγωνιστών».

Η ΣΕΙΡΑ ΕΚΕΙΝΩΝ ΠΟΥ ΔΙΑΦΩΝΗΣΑΝ ΜΕ ΤΟ ΚΚΕ

Όσα στελέχη του ΚΚΕ είχαν κατά καιρούς διαφωνήσει με τη γραμμή του, ακόμα και από το πολύ μακρινό παρελθόν, έπρεπε να πεθάνουν.

Σκότωσαν τον Ασημίδη (Γ. Κωνσταντινίδη, Γλαυκό) βασικό ιδρυτικό στέλεχος της ΟΚΝΕ, τελειόφοιτο του ΛΕΝΙΝ-ΚΟΥΡΣ και μέλος της διορισμένης από την Κ.Δ. το Νοέμβρη του 1931, Κεντρικής Επιτροπής του Ζαχαριάδη, ο οποίος επί πλέον τον είχε αποκαλέσει τραμπούκο και παρανοϊκό. Όταν ο Ασημίδης διαγράφηκε από το ΚΚΕ παραιτήθηκε από κάθε πολιτική δράση και ασκούσε το επάγγελμα του δικηγόρου. Αυτό δεν ήταν ελαφρυντικό και δεν είχε σημασία. Διαφώνησε, έπρεπε να πεθάνει.

Σκότωσαν τον Π. Σκυτάλη (Παναγιώτη Τζινιέρη) δάσκαλο, τελειόφοιτο της ΚΟΥΤΒ, γραμματέα της περιφερειακής Αθηνών και κατόπιν της Περιφερειακής Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης, συγγραφέα σειράς έργων για το εργατικό κίνημα. Στη δικτατορία του Μεταξά βρέθηκε έξω από το ΚΚΕ και στην κατοχή πήγε στο χωριό του, Κουνινά του Αιγίου, και δούλευε στα χωράφια για να ζήσει. Σε όλη την περιοχή και όχι μόνο στο χωριό του ήταν γνωστός, όλοι τον σέβονταν και όλοι τον εκτιμούσαν σαν έναν τίμιο, αγνό και μορφωμένο κομμουνιστή. Κάποια μέρα πέρασε από τα Κούνινα ο Βελουχιώτης και τον ζήτησε. Ο Τζινιέρης ήταν αυτός που είχε πάρει τον Θανάση Κλάρα, τον κατοπινό Βελουχιώτη, στην Περιφερειακή Επιτροπή της Αθήνας, ενώ όλοι οι πριν απ' αυτόν περιφερειακοί γραμματείς ποτέ κανείς δεν του έδωσε σημασία. Συζήτησαν αρκετές ώρες. Ποιος ξέρει τί είπαν. Σε λίγες μέρες τον έπιασαν και συνοδεία τον πήραν στην «Ελεύθερη Ελλάδα». Εκεί τον έκλεισαν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Αυτός κήρυξε απεργία πείνας και οι δήμιοι του τον άφησαν να πεθάνει.

Σκότωσαν τον Α Ντούβα. Το αμάρτημα του ήταν ότι ανήκε στην τάση του Ασημίδη. Αλλά όταν ο Ασημίδης τα παράτησε, αυτός έμεινε στο ΚΚ. Στην Ακροναυπλία του είχαν δώσει και πόστο. Κάποτε φαίνεται θυμήθηκαν ότι είχε διαφωνήσει και διατάχτηκε η εκτέλεση του. Τον αδελφό του τον Γ. Ντούβα, γραμματέα της ΟΚΝΕ, μέλος του Πολιτικού Γραφείου του ΚΚΕ και μέλος της Εκτελεστικής Επιτροπής της Κομμουνιστικής Διεθνούς των Νέων, τον εκτέλεσαν στη Ρωσία μαζί με τους Χαϊτά, Κολοζώφ, Μαρκοβίτη, Κλειδωνάρη, κ.λπ. στη μεγάλη σφαγή των κομμουνιστών από τον Στάλιν το 1936 - 1938.***

Σκότωσαν τον Δαμασκόπουλο, το πιο δραστήριο στέλεχος στους δημοσίους υπαλλήλους. Γι' αυτόν είχε κάποιος υποπτευθεί ότι είναι χαφιές. Πριν από λίγα χρόνια βρήκαν ότι έκαναν λάθος και τον... αποκατέστησαν. Σκότωσαν τον Γάκη και τον Καπένη, παληά στελέχη του ΚΚΕ που πολεμούσαν στις γραμμές του ΕΛΑΣ. Αυτοί έπρεπε να πεθάνουν γιατί στην Ακροναυπλία είχαν διαφωνήσει με τον Ιωαννίδη και τον Μπαρτζώτα. Τους κατασκεύασαν ένα κατηγορητήριο από αυτά που κατασκεύαζε ο Βισύνσκυ για προδοσία, κατασκοπεία, κ.λπ. και τους εκτέλεσαν.

Σκότωσαν τον Γιάννη Καλογερίδη, έναν εργάτη απ' αυτούς που την Πρωτομαγιά του 1931 σκότωσαν τον αστυφύλακα Γυφτοδημόπουλο. Καταδικάστηκε πολλά χρόνια φυλακή και έμεινε με τον Τυρίμο, βουλευτή του ΚΚΕ, μέλος του Π.Γ. γραμματέα της Π.Ε. Αθηνών, ο οποίος πέρασε κατόπι στην Ασφάλεια και στην Προσωρινή Επιτροπή που κατασκεύασε ο Μανιαδάκης και κατόπιν στην κατοχή, βρήκε τη θέση του στους τσολιάδες του Ράλλη. Ο Καλογερίδης όταν βγήκε από τη φυλακή δεν μπήκε σε καμιά οργάνωση. Έπιασε δουλειά σ' ένα μαγειρείο στον Πειραιά και εκεί τον βρήκαν και τον σκότωσαν επειδή πριν από πολλά χρόνια είχε διαφωνήσει με τον Τυρίμο.

Σκότωσαν στη Θεσαλονίκη τον Στεργίου, έναν παληό κομμουνιστή καπνεργάτη, πολύ αγαπητό σε όλους τους εργάτες, ανεξάρτητα από τάσεις. Η δολοφονία του είχε προκαλέσει τότε γενική αγανάκτηση σ' ολόκληρη την εργατική τάξη.

Σκότωσαν τον Κ. Σπέρα αναρχικό τσιγάρα, στέλεχος του Εργατικού Κέντρου Αθηνών, πριν από την ίδρυση της ΓΣΕΕ και αρχηγό της εξέγερσης των μεταλλωρύχων της Σερίφου τον Αύγουστο του 1917. Είχε πάρει μέρος στο Ιο και 2ο συνέδριο της ΓΣΕΕ, ως εκπρόσωπος των αναρχοσυνδικαλιστών εργατών, των οποίων τις ιδέες υποστήριξε σε αυτά τα συνέδρια. Κατόπι, με την πλήρη επικράτηση του ΚΚΕ στο συνδικαλιστικό κίνημα, παραιτήθηκε από κάθε πολιτική και συνδικαλιστική δράση. Η μπροσούρα που έγραψε στη φυλακή για την απεργία και τα φονικά γεγονότα της Σερίφου είναι ίσως το σημαντικώτερο ντοκουμέντο για την πραγματική ιστορία του εργατικού κινήματος.

Σκότωσαν τον Στέλιο Αρβανιτάκη, εργάτη τσιγάρα, κύριο εκπρόσωπο της επαναστατικής αριστεράς στην Ελλάδα και τον μόνο που είχε διαμαρτυρηθεί για τη σφαγή της Κρονστάνδης, το Μάρτη του 1921. Το 1923 - 1924 ήταν από τους αρχηγούς της Κομμουνιστικής Ένωσης του Πειραιά, της Οργάνωσης των πιο μαχητικών προλετάριων του Πειραιά που αποσπάστηκαν από το ΚΚΕ και την οππουρτουνιστική και απεργοσπαστική πολιτική του και βρέθηκε επικεφαλής των απεργών εργατών του Πειραιά σε όλες τις μάχες που έδιναν με τη χωροφυλακή και τους Τσερκέζους του Πλαστήρα. Αποκλείστηκε από το ΚΚΕ με απόφαση της Κ.Δ. και της Βαλκανικής Κομμουνιστικής Ομοσπονδίας. Από τότε ζοΰσε έξω από κάθε οργάνωση, οπαδός του Αναρχικού Κομμουνισμού και πάντα στην πρώτη γραμμή σε όλες τις διαδηλώσεις και στις συγκρούσεις των εργατών με την Αστυνομία. Η εκτέλεση των παλιών στελεχών που είχαν κατά καιρούς διαφωνήσει με την πολιτική του ΚΚΕ ή πιο σωστά με την πολιτική της ΚΔ είχε αυτή την έννοια: η διαφωνία με την πολιτική της ΚΔ είναι έγκλημα και τιμωρείται με θάνατο, όπως στη Μαφία και στο Συνδικάτο του εγκλήματος. Έτσι εξασφαλίζεται η μονολιθικότητα. Ποιος θα τολμούσε να διατυπώσει διαφορετική γνώμη από την επίσημη;

Σκότωσαν πολλούς ρεφορμιστές συνδικαλιστές παρόλο που οι αρχηγοί του ρεφορμισμού στην Ελλάδα, ο Καλομοίρης και ο Στρατής, συμμετείχαν ενεργά στο ΕΑΜ.

Εκατοντάδες αρχειομαρξιστές αγωνιστές πολέμησαν στις γραμμές του ΕΛΑΣ με την ψευδαίσθηση της μετατροπής του σε «πραγματικό λαϊκό στρατό στην υπηρεσία της προλεταριακής υπόθεσης». Και όμως, έπεσαν και αυτοί κάτω από το μαχαίρι και το ρόπαλο του σταλινικού δολοφόνου.

Παραθέτουμε ορισμένα αποσπάσματα από την ομιλία του αρχειομαρξιστή Γ. Ποντίκη στην κοινή Διάλεξη - Συζήτηση που έγινε ανάμεσα στο ΚΚΕ και στο ΚΑΚΕ (Κομμουνιστικό Αρχειομαρξιστικό Κόμμα Ελλάδος) στις 15 Δεκέμβρη του 1946, στο Θέατρο «Αλίκη»:

«... Έτσι εξηγείται η μανία των σταλινικών που κάτω από τη σημαία του ΕΑΜ ήθελαν να μονοπωλήσουν όλο το κίνημα Αντίστασης. Έτσι εξηγείται πως δολοφονήθηκε ο σύντροφος μας Πονηρός, αγροτικό στέλεχος και ηγέτης της περιφερειακής Φθιωτιδοφωκίδας. Είναι αυτός που επί Μεταξά ξεσήκωσε τους αγρότες και κατέλαβαν τα μοναστηριακά βοσκοτόπια στην Υπάτη και όταν ο Μεταξάς τον συνέλαβε ξεσηκώθηκε όλη η περιοχή σ' ένοπλο συλλαλητήριο και επέβαλε την απελευθέρωση του. Στην ίδια περιοχή δολοφονήθηκαν επίσης τα στελέχη μας Βογιατζής, Λυμπερόπουλος, Πόλμος και άλλοι. Στο Αγρίνιο σύντροφος μας Αναστασίου, πρώτος οργανωτής του αντάρτικου κινήματος Καλυβιών, αφού κατέρριψε σε τρία ανταρτοδικεία τη σκευωρημένη κατηγορία ότι εξ αιτίας του δεν ανατινάχτηκε τραίνο με τσολιάδες και αθωώθηκε, καταδικάστηκε και εκτελέστηκε από τέταρτο (ανταρτοδικείο) εμπαθών σταλινικών. Την ίδια τύχη είχαν οι σύντροφοι Ξανθόπουλος Μήτσος και Λευτέρης Καπετανάκης, Καλογεράκης, Μάγειρας, Ζησιμόπουλος, ο αδελφός του δολοφονηθέντος το 1926, Λαδά και άλλοι. Στη Βοστίνα Ηπείρου οι σύντροφοι μας έχοντας αναπτύξει σπουδαία αντικεφαλαιοκρατική και αντικατοχική δράση είχαν υποχρεώσει τους σταλινικούς σε ενιαίο μέτωπο στις εκλογές των λαϊκών επιτροπών της περιφερείας ενάντια στους Ζερβικούς. Οι σύντροφοι μας πήραν την πλειοψηφία στο ψηφοδέλτιο λόγω της μεγάλης τους δύναμης. Νικήθηκε ο Ζέρβας, αλλά μόλις δυνάμωσαν οι σταλινικοί μετέφεραν δυνάμεις απ' αλλού και συνέλαβαν και δολοφόνησαν τους ηγέτες της περιοχής, τους συντρόφους μας Θωμά Παπαδόπουλο και Πλιάκο. Στη Μακεδονία, στην περιοχή του Αμυνταίου ο σύντροφος μας Παπαδόπουλος είχε οργανώσει 500 αντάρτες. Οι σταλινικοί τον κάλεσαν να συντονίσει μαζί τους τον αγώνα και κανόνισαν σχετική συνάντηση όπου τον κάλεσαν. Ο σύντροφος μας πήρε το επιτελείο του και πήγε. Οι σταλινικοί τους είχαν στημένη ενέδρα και τους δολοφόνησαν. Στην Έδεσσα ο σύντροφος μας Γκίκας Μακεδόνας, που επί Μεταξά πήγε να πάρει το παράνομο τυπογραφείο του κόμματος μας από τα χέρια των χωροφυλάκων και σκότωσε έναν τραυματίζοντας δυο, τραυματισθείς και αυτός βαρειά, δραπέτης από τους Γερμανούς, δολοφονήθηκε από τους σταλινικούς. Το ίδιο έγινε στην Κοζάνη με το σύντροφο μας Βάμβακα, στην Καβάλλα με το σύντροφο μας Κοκκινογιάννη ο οποίος μαζί με άλλους συντρόφους μας είχε καταδικαστεί σε θάνατο από τους κατακτητές βούλγαρους φασίστες, όταν έπιασαν το παράνομο τυπογραφείο μας. Και ενώ οι σταλινικοί συνέχιζαν το δολοφονικό τους έργο, είχαμε από την άλλη μεριά τις καταδιώξεις των τριών κατακτητών και τις εκτελέσεις των συντρόφων μας. Έτσι, την ίδια περίοδο οι Γερμανοϊταλοί εκτελούσαν στη Θεσσαλονίκη τον σύντροφο μας Βουγιουκλίδη, στέλεχος των τσαγκαράδων του Πειραιά, στο Νεζερό τον σύντροφο μας Λαμπρόπουλο, υπεύθυνο της «Πάλης των Τάξεων», στην Τρίπολη τον Σαράσχο, στην Αθήνα την Πρωτομαγιά του 1944 τους ακροναυπλιώτες κρατούμενους συντρόφους μας Παπαδημητρόπουλο, Χατζηχρήστο, Ανρή Μπεραχιά, Δ. Γιαννακουρέα και ανάμεσα τους τον κατασυκοφαντημένο από τη σταλινική ηγεσία Πέτρο Ανδρόνη για «χαφιέ», για «μπιλλιετάκι». Ο σύντροφος αυτός ήταν μέλος της Γραμματείας του Π. Γ. του Κόμματος μας. Πιάστηκε στις 13 Απρίλη του 1944 για κατοχή όπλων, βασανίστηκε σκληρά από τους χαφιέδες της Ειδικής και τους Γκεσταπίτες. Αυτόν δεν τον έστειλαν οι Γερμανοί με αεροπλάνο στη Γερμανία ούτε οι Άγγλοι τον μετέφεραν από το Παρίσι στην Αθήνα, αλλά μετά 17 ημέρες, την Πρωτομαγιά του 1944 τον εκτέλεσαν στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής. Αλλά και 4 άλλοι σύντροφοι μας που μεταφέρθηκαν στη Γερμανία την ίδια τύχη βρήκαν με τον Ανδρόνη. Δεν γύρισε κανείς. Εν τω μεταξύ η σταλινική ηγεσία μεταφέρει τις δολοφονίες αρχειομαρξιστών στην Αθήνα. Τον Σεπτέμβρη του '44 δολοφονούνται στον Βύρωνα οι φοιτητές σύντροφοι μας Σακελλαρίου και Παπάζογλου ενώ μοίραζαν προκήρυξη που καλούσε το λαό να αγωνιστεί ενάντια στους τσολιάδες του Ράλλη. Έπιασαν και δολοφόνησαν τον ηγέτη των αρτεργατών της Αθήνας το Σεπτέμβρη του 1944. Στη Λάρισα δολοφονείται ο σύντροφος Δαμαλάς που ήταν από τους ιδρυτές του ΕΛΑΣ της περιοχής (...)».

«Και συνέχισαν τις δολοφονίες ενάντια μας συλλαμβάνοντας τις αρχειομαρξιστικές επιτροπές που πήγαν να συνεννοηθούν μαζί τους ή παίρνοντας τα ονόματα τους για να τους συλλάβουν εν καιρώ. Τότε, (23 Σεπτέμβρη του '44) έπιασαν τους συντρόφους μας Πετσίτη και Πετρόγλου στο Βύρωνα και Βεργή στα Πετράλωνα και τους δολοφόνησαν ενώ άλλους όσους μπόρεσαν δολοφόνησαν αργότερα, κατά τα Δεκεμβριανά ή τους τράβηξαν ομήρους. Θα θυμάστε, σύντροφοι και συντρόφισσες, τις παραμονές της απελευθέρωσης στους τοίχους, τη μια έγραφαν οι σταλινικοί, «Ο Σπηλιωτόπουλος είναι προδότης», την άλλη «Πειθαρχείτε στο στρατιωτικό διοικητή Σπηλιωτόπουλο» και τις μέρες της απελευθέρωσης «καλώς ήρθατε γενναίοι μας σύμμαχοι», απευθυνόμενοι στους Άγγλους. Θυμάστε ασφαλώς όλοι, ότι μόλις πάτησε ο Παπανδρέου το πόδι του στο Κερατσίνι αγκάλιασε τον Ζεύγο, τον φίλησε και τον είπε: «Μπράβο Γιάννη, καλά τα κατάφερες» (Ριζοσπάστης). Εμείς τα καταγγείλαμε όλα αυτά αμέσως και η λύσσα της ηγεσίας του Σταλινικού Κόμματος ενάντια μας, γιατί την ξεσκεπάζαμε, αύξανε ολοένα (...)».

«Το κόμμα μας σ' αυτό το διάστημα βρισκόταν κάτω από την πιο μαύρη παρανομία και οι αγωνιστές τον κάτω από την πιο άγρια δίωξη. Αγωνιστές τον ΕΛΑΣ πον απλώς υπήρχε η υπόνοια ότι είναι αρχειομαρξιστές, δολοφονούνται πισώπλατα κατά την διάρκεια μαχών από φανατισμένα στοιχεία κατ' εντολήν της ηγεσίας.

Τις μέρες αυτές πιάνεται ο σύντροφος μας Γιώργης Ζούρης, μέλος της Γραμματείας του ΠΓ του Κόμματος μας, και υπεύθυνος του παράνομου τυπογραφείου, δραπέτης τέσσερις φορές από φυλακές και εξορίες της ελληνικής δημοκρατίας του ιδιωνύμου, τέσσερις φορές επί Μεταξά και δυο επί Γερμανών που την τελευταία ξέφυγε απ' τα χέρια τους. Ο ήρωας αντός τον εργατικού κινήματος του τόπου μας, δολοφονείται από την ηγεσία τον Σταλινικού Κόμματος. Μέσα στον Δεκέμβρη επίσης δολοφονούνται χιλιάδες άτομα, φτωχοί βιοπαλαιστές, εργάτες, υπάλληλοι και διαφωνούντες με τη σταλινική ηγεσία αγωνιστές. Γίνεται ένα πραγματικό αιματηρό όργιο σε βάρος αμέτοχων και αφήνονται ελεύθεροι ύστερα από δωροδοκίες, διάφοροι γνωστοί μεγαλοβιομήχανοι, τραπεζίτες, χωρίς κανένας τραπεζίτης, μεγαλοβιομήχανος ή έμπορος να εκτελεσθεί. Αυτό δείχνει ότι η σταλινική ηγεσία υπηρετεί το προνομιούχο ρωσικό στρώμα που ταυτίζεται με τονς πλουτοκράτες των άλλων χωρών. Αυτή είναι η εξήγηση, ότι ενώ δολοφονεί χιλιάδες καταπιεζόμενους δεν δολοφονεί κανένα μεγαλόσχημα πλουτοκράτη. (...)».

ΑΛΛΑ ΗΡΩΙΚΑ ΑΝΔΡΑΓΑΘΗΜΑΤΑ

Σκότωναν φτωχές γυναικούλες γιατί έπλεναν ρούχα ιταλών ή γερμανών στρατιωτών. Θανάσιμο έγκλημα, επαίσχυντη αντιπατριωτική πράξη. Από πόσο πατριωτικό πάθος θα φλέγονταν αυτός ο λεβέντης για να σκοτώσει μια μάνα που έπλενε ρούχα για ένα κομάτι ψωμί για τα παιδιά της.

Σκότωσαν εργάτες γιατί δούλευαν σε γερμανικές επιχειρήσεις. Στους ομαδικούς τάφους που άνοιξαν στο Περιστέρι, μπροστά στην αντιπροσωπεία των αγγλικών εργατικών συνδικάτων όλα τα πτώματα φορούσαν μπαλωμένα κουρέλια και τα χέρια τους ήταν χέρια εργατών. Τα αγγλικά συνδικάτα και το αγγλικό εργατικό κόμμα είχαν τότε ζωηρά διαμαρτυρηθεί για την επέμβαση των Άγγλων στην Ελλάδα, εναντίον μιας δημοκρατικής αντιστασιακής οργάνωσης. Ο Τσώρτσιλ τους πρότεινε να εκλέξουν μια επιτροπή και να την στείλουν στην Ελλάδα για να γνωρίσει από κοντά αυτήν τη «δημοκρατική αντιστασιακή οργάνωση». Αυτοί ήρθαν και είδαν.

Σκότωσαν γυναίκες γιατί από την πείνα ή για να σώσουν τα παιδιά τους δόθηκαν για μια πανιότα ή για μια κονσέρβα σε ιταλούς ή γερμανούς στρατιώτες. Αυτή η περίπτωση ήταν πιο σοβαρή. Δεν επρόκειτο μόνον για τον κίνδυνο να δημιουργηθούν φιλικές σχέσεις με τους κατακτητές, αλλά προσέβαλαν την εθνική τιμή και υπήρχε κίνδυνος να μπασταρδέψουν τη ράτσα μας. Μια αυθεντία από την υψηλή διανόηση του τόπου μας, αναγνωρισμένος προοδευτικός, εκπαιδευτικός, κ.λπ. προτείνει σ' ένα βιβλίο του που εξακολουθεί να θεωρείται η «Βίβλος της Εθνικής Αντίστασης» ότι αυτές τις γυναίκες θα πρέπει να τις σημαδεύουμε στο μέτωπο μ' ένα καυτό σίδερο ένα «Π», που θα σημαίνει προδότισσα και πόρνη. Αυτό το βιβλίο του Δ. Γληνού δεν θα πρέπει να χαθεί, θα πρέπει να μείνει για την ανθρωπιστική και δημοκρατική διαπαιδαγώγηση των νέων!

Ακόμα αξίζει οι νέοι να διαβάσουν στην εφημερίδα «Πρωία» εκείνης της εποχής μια στήλη με τίτλο «Ζωή και Τέχνη». Πρόκειται για ένα κείμενο γεμάτο εθνικιστικό δηλητήριο, ξέσπασμα σωβινιστικής λυσσάς εναντίον του ίδιου του ιταλικού λαού που «βύζαξε το γάλα μιας λύκαινας».

Δύσκολα θα μπορούσε να πιστέψει κανείς ότι αυτός που το έγραψε είναι ο ίδιος που στο «Φως που καίει» έχει μια πόρνη που λέει «εγώ είμαι η πατρίδα, εγώ είμαι η θρησκεία που βλογάει τους επίσημους φονιάδες, εγώ είμαι η τέχνη για την τέχνη» ****.

Χιλιάδες αθώοι ανύποπτοι άνθρωποι σφαγιάσθηκαν δίχως να ξέρουν γιατί, ούτε αυτοί ούτε εκείνοι που εν ψυχρώ τους εκτελούσαν. Ολόκληρες οικογένειες έχουν ξεκληριστεί με το πρόσχημα της συνεργασίας με τον εχθρό, ενώ στην πραγματικότητα κρύβονταν πίσω απ' αυτά οικογενειακά ή προσωπικά μίση.

Είναι γνωστή η τραγική μοίρα των ιταλών στρατιωτών που βρίσκονταν στην Ελλάδα με τη συνθηκολόγηση του Μπαντόλιο. Ένα μικρό τμήμα απ' αυτούς πολέμησαν εναντίον των Γερμανών. Απ' αυτούς άλλοι σκοτώθηκαν και άλλοι πιάστηκαν αιχμάλωτοι και απ' αυτούς τους αιχμαλώτους λίγοι επέζησαν. Ένα μικρό μέρος έμεινε πιστό στον Μουσολίνι και ένας μικρός αριθμός προσπάθησαν, ατομικά, να κρυφτούν. Βρέθηκαν αρκετοί έλληνες που με κίνδυνο της ζωής τους τους έκρυψαν και τους έσωσαν. Αυτοί που διακινδύνευσαν έτσι τη ζωή τους ήταν απλοί άνθρωποι που δεν ανήκαν σε καμιά εθνικιστική οργάνωση, ούτε δεξιά ούτε «αριστερή».

Στη Λάρισα μια ολόκληρη ιταλική, μεγάλη μονάδα, η Μεραρχία «Πινερόλο», έρχεται σε συννενόηση με τους Άγγλους και με υπεύθυνους του ΕΑΜ και του ΕΔΕΣ και προσχωρεί με τον οπλισμό της στην «Αντίσταση» για να πολεμήσει εναντίον των Γερμανών. Το γεγονός είναι αναφισβήτητα πολύ σημαντικό για την «Εθνική Αντίσταση», εάν αυτή πραγματικά ενδιαφερόταν για τον πόλεμο εναντίον των Γερμανών. Επρόκειτο για μια καλά εξοπλισμένη και με σύγχρονα όπλα μεγάλη στρατιωτική μονάδα. Και ακόμα σχετικά με τους ιταλούς στρατιώτες, εάν το ΕΑΜ ήταν ένα λαϊκό κίνημα που εμπνέονταν στοιχειωδώς από τις έστω και πιο συγχισμένες και άλλης ιστορικής εποχής ιδέες, οπωσδήποτε θα μπορούσε να τους επηρεάσει και να τους πάρει με το μέρος του.

Τί έκανε το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ μας το λέει ο Σόλων Γρηγοριάδης στην Ιστορία του, σελ. 69-70, 2ος τόμος, «Κατοχή-Απελευθέρωση»:

«Ήταν βράδυ της 4ης Οκτωβρίου 1943 όταν στο Κοινό Γενικό Στρατηγείο των ανταρτών στο Περτούλι, ξαφνικά ο ιταλός στρατηγός Ινφάντε κυκλώθηκε από μια ομάδα ελασιτών και διατάχτηκε να παραδώσει το ατομικό του περίστροφο. Από τη στιγμή εκείνη η Μεραρχία Πινερόλο αλλάζει ρόλο: από συμπόλεμος γίνεται αιχμάλωτος. Αρχίζει έτσι στην Πίνδο, ο τελικός επίλογος της 11ης ιταλικής στρατιάς. Εκείνες τις ώρες όλα τα τμήματα της Μεραρχίας που διατηρούσαν τον οπλισμό τους αφοπλίζονται από δυνάμεις της 1ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ χωρίς καμιά αντίσταση... Η μοίρα των αφοπλισθέντων Ιταλών από την ημέρα εκείνη υπήρξε τραγική. Αφέθηκαν σε οικτρά στρατόπεδα, σε τρύπες ή λασποκαλύβες. Ο βαρύς χειμώνας της Πίνδου έπεσε πάνω τους σαν θεομηνία. Κυνηγημένοι με πανικό από δω και από εκεί με τις άπασες εκκαθαριστικές εξορμήσεις των Γερμανών, εγκαταλειμμένοι από τους πάντες - από τους Άγγλους που καθυστερούσαν την αποστολή του ποσού της μισής λίρας το μήνα για τον καθένα λόγω δυσκολίας επικοινωνίας και από τον ΕΛΑΣ λόγω των συνεχών αγώνων του - θερίστηκαν ομαδικώς. Κατά δεκάδες μάζευαν τους νεκρούς στους απάνθρωπους καταυλισμούς τους κάθε πρωί και τους έριχναν σε ομαδικούς τάφους».

Εκείνο που δεν γράφει ο συγγραφέας είναι ότι δεν τους αφόπλισαν μόνον, αλλά και τους πήραν και τις χλαίνες και τις κουβέρτες και τις αρβύλες «για να ντύσουμε και ποδέσουμε τους δικούς μας». Αυτό ήταν ένα έγκλημα και μια ατιμία που δεν έχουν το προηγούμενο τους. Μόνον οι σταλινικοί θα μπορούσαν να το κάνουν και κανείς άλλος. Αυτά που γράφει ο συγγραφέας σε παρένθεση για την καθυστέρηση της μισής λίρας των Άγγλων και των συνεχών αγώνων του ΕΛΑΣ, δεν λένε τίποτε και δεν ξέρει κανείς γιατί τα γράφει. Τί θα την έκαναν τη μισή λίρα οι ιταλοί στρατιώτες στην κατάσταση που βρίσκονταν; Το γεγονός, το ασύλληπτης φρίκης και κτηνωδίας γεγονός, είναι ότι μια μεγάλη στρατιωτική ιταλική μονάδα προσχωρεί στην «Εθνική Αντίσταση» για να πολεμήσει μαζί της εναντίον των Γερμανών και στους στρατιώτες αυτής της μονάδας, ο ΕΛΑΣ, η «ένοπλος δύναμη του προοδευτικού, δημοκρατικού, σοσιαλιστικού κινήματος», επιτίθεται αιφνίδια, ύπουλα, τους αφοπλίζει, τους γδύνει και τους αφήνει να πεθάνουν από την πείνα, το κρύο και τα βόλια των Γερμανών.

Μια ακόμα εικόνα για το πως έγινε ο αφοπλισμός της Μεραρχίας Πινερόλο δίνει ο ταγματάρχης Δ. Μπαλλής, επιτελάρχης τότε της 1ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ:

«Το διεσπαρμένο υλικό των Ιταλών στην περιφέρεια Μουζακίου - Γκάνας δεν κατορθώθη να περισυλλέγει κανονικά. Αντάρτες, εφεδροελασίτες και κάτοικοι της περιφερείας κατακράτησαν υλικά, όχι μόνο από τα διεσπαρμένα, αλλά και από τον ατομικό ιματισμό των αξιωματικών και οπλιτών. Επί μακρόν χρόνον στην περιφέρεια αυτή ευρίσκοντο ιταλικά υλικά, ίσως δε και σήμερον ακόμη κάτοικοι της περιφερείας αυτής να έχουν μέρη ιπποσκευών, σαγών, τροχούς και πιστόλια από τα πλιατσικολογήματα της 14ης Οκτωβρίου 1943». (Δ. Μπαλλή, «Ο ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία», Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», 1981, σελ. 129).

Αυτό και μόνον αρκεί για να δείξει ότι αυτό το «κίνημα» δεν είχε και δεν μπορούσε να είχε καμιά σχέση με τα κινήματα και τους αγώνες των λαών για την απελευθέρωση τους.

Στα «προοδευτικά», «δημοκρατικά» κ.λπ. μέτρα του ΕΑΜ στον «εθνικοαπελευθρωτικό» του πόλεμο ήταν και η εκτέλεση των αιχμαλώτων. Όσους γερμανούς ή ιταλούς στρατιώτες έπιαναν αιχμαλώτους τους εκτελούσαν. Πολλούς δε, τους έσφαζαν. Όσους αυτομολούσαν τους έκλειναν σε στρατόπεδα και αν έδειχναν «καλή διαγωγή» τους χρησιμοποιούσαν για «βοηθητικές υπηρεσίες». Όποιος αμφιβάλλει γι' αυτά ας διαβάσει το βιβλίο του στρατιωτικού αρχηγού του ΕΛΑΣ Σαράφη: «Ο ΕΛΑΣ».

Η συλλογική ευθύνη δεν ήταν μόνον αρχή των ναζί, αλλά και του ΕΛΑΣ: Η Κ.Ε. του ΕΛΑΣ με ανακοίνωση της στην Αθήνα στις 7-12-1943, σχετικά με τα Τάγματα Ασφαλείας, έγραφε:

«Θα συλληφθούν οι οικογένειες των εμπνευστών, οργανωτών και εκτελεστών και θα δημευτούν οι περιουσίες τους, στις περιοχές της Ελεύθερης Ελλάδας». («Κείμενα Εθνικής Αντίστασης», Έκδοση Ιστορικού Τμήματος της Κ.Ε. του Κ.Κ.Ε., «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1981,1ος τόμος, σελ. 282).

Η «Εθνική Αντίσταση» έλυσε ή σχεδόν έλυσε το ζήτημα των μειονοτήτων. Ο Ζέρβας εξόντωσε όλους τους Αλβανούς της Θεσπρωτίας, όσους δεν πρόλαβαν να περάσουν στην Αλβανία. Και ο ΕΛΑΣ, τον Οκτώβρη του 1944, συστηματικά καταδίωξε και σχεδόν εξόντωσε τους άνδρες του Γκότσεφ (Ηλία Δημάκη ή Κότσε), που κι αυτοί πολεμούσαν τους Γερμανούς.

V
ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΕΑΜ ΔΕΝ ΠΗΡΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ

ΟΙ ΣΤΟΧΟΙ ΤΗΣ ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ

Θα μιλήσουμε πιο κάτω για την αντίθεση ανάμεσα στα κομμουνιστικά κόμματα και την παραδοσιακή αστική τάξη, για τη διαφορά της κοινωνικής επανάστασης από τα πραξικοπήματα και τις οργανωμένες από το ΚΚ στρατιωτικές επιχειρήσεις. Προηγουμένως όμως θα σταθούμε πολύ γενικά σ' αυτό: Γιατί το ΕΑΜ δεν κατέλαβε την πολιτική εξουσία, ενώ μπορούσε να την καταλάβει και αυτός ήταν ο σκοπός του και γι' αυτό προετοιμαζόταν. Πιο σωστά, γιατί ενώ κατείχε την εξουσία, μετά την αποχώρηση των Γερμανών, την παρέδωσε.

Εκείνο που ενδιαφέρει εμάς σχετικά με τα γεγονότα, είναι η κυνική περιφρόνηση της ζωής των παιδιών που πολεμούσαν στις γραμμές του, τα ψέματα και την απάτη που χρησιμοποιούσε και η δουλική υποταγή του στο Κρεμλίνο.

Ο ΕΛΑΣ είχε συγκεντρώσει στις γραμμές του χιλιάδες οπλίτες και ήταν στρατός με την πιο αυστηρή έννοια του όρου. Αυστηρή μιλιταριστική δομή, αυστηρή δίχως αντίρρηση πειθαρχία σε κάθε ανώτερο, αυστηρή διάκριση του σώματος των αξιωματικών, κ.λπ. Ένα παράδειγμα: σε μια έκθεση της Ομάδας Μεραρχιών Μακεδονίας (Ο.Μ.Μ.) του ΕΛΑΣ, σχετικά με τη δράση των άγγλων συνδέσμων, που δημοσιεύεται στον 1° τόμο (σελ. 470-480) των «Κειμένων Εθνικής Αντίστασης του Ιστορικού Τμήματος της Κ.Ε. τον ΚΚΕ», αναφέρεται το εξής περιστατικό στις διαπραγματεύσεις για την παράδοση του Μιχάλαγα:

«Έτσι το ζήτημα έμεινε να λυθεί από τον επιτελάρχη του Σκόμπυ. Όταν ήρθε αυτός, ο καπετάνιος της ΟΜΜ δέχτηκε όλες τις προτάσεις του Μιχάλαγα. Τότε ο Μιχάλαγας είπε ότι πρέπει να ζητήσει τη γνώμη των αντρών του. Ο καπετάνιος της ΟΜΜ δήλωσε τότε πως αυτός σαν αρχηγός του ΕΛΑΣ Μακεδονίας, αν αποφασίσει κάτι, δεν είναι ανάγκη να ζητήσει τη γνώμη των αντρών τον...»

Κι άλλο ένα: Ο Γιάννης Κατσαντώνης, μέλος της ΟΚΝΕ, αργότερα του ΚΚΕ και αντιπρόσωπος του ΕΑΜ στη διοίκηση της 8ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ έγραψε:

«Αναγκαστήκαμε να ειδοποιήσουμε νάρθουν από το Μέτσοβο τα Θεσσαλικά τμήματα με επικεφαλής τον υπίλαρχο Γιώργο Ζαρόγιαννη (Καβαλάρη). Η άφιξη της δύναμης αυτής έφερε αλλαγή στην κατάσταση. Ο όγκος της, ο οπλισμός της, η πειθαρχία των ανταρτών, έκαναν βαθειά εντύπωση στους Εδεσίτες. Εντύπωση έκανε το γεγονός ότι ο Καβαλάρης, μόνιμος αξιωματικός και αρχηγός τμήματος, διέθετε άλογο δικό του και αντάρτη που το φρόντιζε... Το θέαμα αυτό, να μπαίνει ο Καβαλάρης στη Γότιστα καβάλα στ' άλογο επικεφαλής ελασίτικου τμήματος να ξεκαβαλλικεύει όταν φτάνει στην πλατεία τον χωριού, να παραδίνει το άλογο στον αντάρτη και ο ίδιος να ασχολείται μετά στρατιωτικά τον καθήκοντα, σχολιαζόταν ποικιλότροπα από τους αντάρτες τον ΕΔΕΣ και τον κόσμο τον χωριού». (Κατσαντώνη: «Πολεμώντας τους Κατακτητές», σελ. 160, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1979).

Τα πιο πάνω αποσπάσματα αποδεικνύουν ξεκάθαρα τη μιλιταριστική δομή του ΕΛΑΣ.

Υπήρχαν λόχοι, τάγματα, συντάγματα, ταξιαρχίες, μεραρχίες, ομάδες μεραρχιών, ιππικό, ναυτικό, επιτελεία, γενικό επιτελείο, γενικό στρατηγείο του ΕΛΑΣ. Σε κάθε μονάδα υπήρχε ο στρατιωτικός διοικητής, συνήθως μόνιμος αξιωματικός, ο καπετάνιος με λίγο ακαθόριστες αρμοδιότητες, ίσως για να δίνει μια γεύση από καπετανάτα και κλεφτουριά και ο πολιτικός κομισσάριος μέλος του ΚΚΕ που ήταν και ο πραγματικός αρχηγός.

Τι τον χρειαζόταν αυτόν τον στρατό η «αριστερή εθνική αντίσταση»; Για να «διώξει τους Γερμανούς»; Για την «απελευθέρωση της χώρας» με μια πολεμική αναμέτρηση με τα στρατεύματα κατοχής; Ασφαλώς όχι. Ούτε τους πέρασε από το μυαλό τέτοιο πράγμα. Η «πολεμική» δραστηριότητα του ΕΛΑΣ εναντίον του στρατού κατοχής (δολοφονίες αξιωματικών και στρατιωτών, παγίδες σε περιπόλους και μικρές μονάδες) μπορούσε να γίνει, όπως και γινόταν από μικρές ομάδες. Το ίδιο ισχύει και για τον Ζέρβα. Τι τον ήθελε το στρατό του; Και τότε ήξεραν και σήμερα ξέρει όλος ο κόσμος.

Στα οποιαδήποτε μέσα για να προφυλάξουν τον εαυτό τους και τα καθεστώτα τους από την επανάσταση ήταν όλοι οι σύμμαχοι σύμφωνοι. Και ασφαλώς σύμφωνοι σ' αυτό θα ήταν ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι. Εάν, σε οποιαδήποτε χώρα, έκανε την εμφάνισή της η σωτήρια Επανάσταση, θα βλέπαμε γεγονότα που θα φαίνονταν απίστευτα σ' όσους πιστεύουν ότι οι πόλεμοι μεταξύ των κρατών γίνονται για πατρίδες και εθνικά ιδεώδη. Οι χτεσινοί λυσσώδεις εχθροί θα γίνονταν σύμμαχοι και εγκάρδιοι φίλοι στην με όλα τα μέσα πάλη τους εναντίον της Επανάστασης, δηλαδή εναντίον του ίδιου του εξεγερμένου λαού τους. Αυτό το είδαμε στο Παρίσι το 1871, στη Ρωσία το 1917 και στην Ισπανία το 1936.

Οι διαφορές των Δυτικών και Ανατολικών ιμπεριαλιστικών δυνάμεων υπήρχαν και κατά την διάρκεια της συμμαχίας και ήξεραν ότι αυτές θα λύνονταν κάποτε με πόλεμο μεταξύ τους. Οι από κοινού διακηρύξεις τους για την ειρήνη, την εξάλλειψη της πείνας και του φόβου, δεν ήταν παρά υποκρισία και απάτη για να παρασύρουν τους λαούς στο σφαγείο. Και αυτό το ήξεραν πιο καλά απ' όλους εκείνοι που τα υπόσχονταν. Οι «σύμμαχοι» ήξεραν ότι η σύγκρουση μεταξύ τους μετά το τέρμα του πολέμου και την κατάρρευση της χιτλερικής Γερμανίας, θα ήταν αναπόφευκτη και από τώρα προετοιμαζόταν γι' αυτήν. Ανάμεσα στα άλλα οργάνωναν και στο εσωτερικό των κατεχομένων χωρών τις δικές του ο καθένας δυνάμεις. Έτσι η μοιρασιά θα γινόταν πιο εύκολη. Αυτόν ή τον άλλον από τους αφέντες του μεταπολεμικού κόσμου, θα φαινόταν ότι τον προτιμούσαν οι ίδιοι οι λαοί. «Άλλο να στα παίρνουνε και άλλο να τα δίνεις» λέει κάπου ο Βάρναλης. Για λογαριασμό της Ρωσίας και δικό του δούλευε εδώ το ΚΚΕ με το ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, ΠΟΛΙΤΟΦΥΛΑΚΗ, ΟΠΛΑ. Για λογαριασμό των δυτικών συμμάχων, του Γεωργίου και της εθνικής Κυβέρνησης δούλευαν ο Ζέρβας, οι Χίτες, όλες οι αντιεαμικές οργανώσεις και οι ταγματασφαλίτες, που δίχως αμφιβολία δημιουργήθηκαν με την προτροπή και τη συναίνεση των συμμάχων, του Γεωργίου και της Κυβέρνησης. Η βαλίτσα του Ράλλη δεν ανοίχτηκε ποτέ. Ο σκοπός του ΚΚΕ ήταν να καταλάβει την εξουσία όταν θα έφευγαν οι Γερμανοί. Ο σκοπός του ΕΔΕΣ και των άλλων αντιεαμικών οργανώσεων ήταν να εμποδίσουν το ΚΚΕ να την καταλάβει. Τα υψηλά «ιδεώδη» που έλεγαν ότι υπερασπίζουν ήταν και από τις δυο μεριές τα ίδια: η απελευθέρωση της χώρας, η ανεξαρτησία και η ακεραιότητα της, η αιώνια Ελλάδα, η κληρονομιά των μεγάλων μας προγόνων, κ.λπ.

Εκείνο που κατηγορούσε ο ένας τον άλλο, ήταν η προδοσία αυτών που και οι δύο έλεγαν ότι υπερασπίζουν και για την υπεράσπιση τους δημιουργήθηκαν. Από τη μεριά του Ζέρβα κατηγορούν το ΕΑΜ ότι προδίδει την πατρίδα και θέλει να την παραδώσει στους Ρώσους. Από τη μεριά του ΕΑΜ κατηγορούν όλους τους άλλους ότι συνεργάζονται με τους Γερμανούς. Εάν η πολεμική δραστηριότητα εναντίον των Γερμανών δεν ήταν παρά δολοφονίες και παγίδες, ό,τι απλώς χρειάζονταν για να προκαλούν αντίποινα, οι μάχες ανάμεσα σ' αυτούς που ανέλαβαν να μας «απελευθερώσουν» ήταν πραγματικά άγριες και φονικές μάχες. Ο μεταξύ τους αγώνας, ήταν αγώνας ολοκληρωτικής εξόντωσης και με όλα τα μέσα. Και στα μέσα αυτά ακόμη η λάσπη, το ψέμα, η απάτη, η συκοφαντία, η μπαμπεσιά και στο βαθμό που τους ήταν δυνατό, το κάρφωμα στους Γερμανούς.

Το παρακάτω περιστατικό όπως και η διάλυση της ιταλικής μεραρχίας αρκούν για να αποδείξουν ότι δεν επρόκειτο για το διώξιμο του κατακτητή και την «απελευθέρωση» της χώρας, αλλά για το ποιος θα πάρει την εξουσία μετά την κατάρρευση της χιτλερικής Γερμανίας, κατάρρευση που έγινε από άλλους και όχι απ' αυτούς. Είχαν καταφύγει στον ΕΛΑΣ μερικοί ρώσοι αιχμάλωτοι, δραπέτες από το γερμανικό στρατόπεδο αιχμαλώτων της Θήβας και κάμποσοι Ρώσοι που υπηρετούσαν σε διάφορες γερμανικές μονάδες. Στη σύγκρουση ΕΛΑΣ και ΕΔΕΣ αρνήθηκαν να πάρουν μέρος, λέγοντας ότι έχουν υποχρέωση να πολεμούν τους Γερμανούς και όχι να παίρνουν μέρος στις εμφύλιες διαμάχες.

«Ήσαν δε τόσο κατηγορηματικοί στην άρνηση τους, εκείνοι οι Ρώσοι, ώστε το Γενικό Στρατηγείο διέταξε τον αφοπλισμό τους και τον περιορισμό τους σε στρατόπεδο». (Φοίβος Γρηγοριάδης: «Τ' ΑΝΤΑΡΤΙΚΟ», 3ος τόμος σελ. 86, Εκδόσεις «Καμαρινόπονλος», Αθήνα, 1964).

Το ΕΑΜ έπρεπε οπωσδήποτε να μονοπωλήσει την «Εθνική Αντίσταση». Αυτό ήταν και είναι αρχή για το σταλινισμό. Ένα είναι το κόμμα της εργατικής τάξης: το ΚΚΕ. Μια είναι η «Εθνική Αντίσταση»; το ΕΑΜ. Όλοι οι άλλοι είναι πράκτορες και προδότες. Δεν υπάρχει στη χώρα άλλη πατριωτική οργάνωση εκτός από το ΕΑΜ. Όλες οι άλλες αντάρτικες ομάδες οι κλαρίτες, οι κλέφτες, οι φυγόδικοι που έχουν βγει στα βουνά, έπρεπε ή να διαλυθούν και να προσχωρήσουν στον ΕΛΑΣ σαν άτομα ή να συντρίβουν, δηλαδή να σφαγούν.

Αυτή η προσπάθεια καλύπτει όλη την πολεμική δραστηριότητα του ΕΛΑΣ. Το έκανε με την μεγαλύτερη αγριότητα. Τρεις περιπτώσεις, πολύ γνωστές, αρκούν για να μας δείξουν και τα μέσα που χρησιμοποίησε και την αγριότητα. Τη μια μέρα ο «Ριζοσπάστης» γράφει ότι ο ΕΛΑΣ συνέλαβε «τους γνωστούς πράκτορες της καραμπινερίας, Σαράφη και Κωστόπουλο» και σε λίγες μέρες ο «γνωστός πράκτορας της καραμπινερίας» Σαράφης, προβάλλεται πανηγυρικά σαν γενικός στρατιωτικός αρχηγός του ΕΛΑΣ. Ενώ διαπραγματεύονται με τον Ψαρρό, γίνεται αιφνιδιαστική επίθεση στο σώμα του και όσοι από τους άνδρες του δεν μπόρεσαν να σωθούν με τη φυγή, σφαγιάσθηκαν. Ο ίδιος ο Ψαρρός ενώ συζητούσε με εκπροσώπους του ΕΛΑΣ δολοφονείται. Ο ταγματάρχης Δημ. Μπαλλής, μέλος του Στρατηγείου του ΕΛΑΣ Θεσσαλίας, επιτελάρχης αργότερα της 1ης Μεραρχίας του ΕΛΑΣ και τέλος Ανώτερος Διοικητής Πολιτοφυλακής Θεσσαλίας έγραψε:

«Οι σχέσεις των ληστών με τους αντάρτες δεν μπορούσε ποτέ να είναι αγαθές. Οι ληστές γνώριζαν πολύ καλύτερα από τους αντάρτες να ζουν στην ύπαιθρο, να κινούνται και να πολεμούν. Έπρεπε όμως να εξοντωθούν. Και αυτό επιτεύχθηκε αναίμακτα για τους αντάρτες, από τον Νίκο Ζαραλή, ομαδάρχη ανταρτών της περιφερείας, μ' ένα πολύ έξυπνο τέχνασμα. Κατόρθωσε να πείσει μερικούς να αναλάβουν την αρχηγία μικροομάδων ανταρτών. Και όπως ήταν διεσπαρμένοι με τις ομάδες τους εκτελέσθηκαν, χωρίς να προλάβουν να αντιδράσουν. Δύο από αυτούς, που παρέμειναν με τους αντάρτες, έγιναν υποδείγματα αγωνιστών...» (Δ. Μπαλλή: «Ο ΕΛΑΣ στη Θεσσαλία», Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 1981, σελ. 37).

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΕΑΜ ΔΕΝ ΠΗΡΕ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ ΟΤΑΝ ΕΦΥΓΑΝ ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ

Λίγο πριν από την αποχώρηση των Γερμανών, κατά την αποχώρηση και αμέσως μετά απ' αυτήν, δεν υπήρχε στη χώρα άλλη υπολογίσιμη ένοπλη δύναμη εκτός από τον ΕΛΑΣ, τακτικός και εφεδρικός στρατός και πολιτοφυλακή. Στις πολιτικές οργανώσεις του ΕΑΜ ήταν οργανωμένο, από τα τέλη του 1943, ένα αρκετά σημαντικό μέρος του πληθυσμού. Από όσες περιοχές της χώρας αποχωρούσαν οι Γερμανοί, αμέσως μετά την αποχώρηση εμφανίζεται ο ΕΛΑΣ και εγκαθιστά τη δική του εξουσία. Πανηγύρια, γιορτές, χαρές, παρελάσεις. Αλλά το ΕΑΜ δεν ανακηρύσσει τον εαυτό του επίσημη εξουσία παρ' όλο που την είχε. Όλη η χώρα βρισκόταν κάτω από την εξουσία του, αλλά στην Αθήνα απαγορεύεται στον ΕΛΑΣ να μπει. Ποιος το απαγόρευσε; Τί είχε γίνει;

Είχε σχηματιστεί στα βουνά, στην «Ελεύθερη Ελλάδα», μια κυβέρνηση, η ΠΕΕΑ. Είχε αυτή η κυβέρνηση στα χέρια της τη μόνη υπολογίσιμη ένοπλη δύναμη. Ήταν de facto η μόνη εξουσία στη χώρα και είχε την εμπιστοσύνη σημαντικού μέρους του πληθυσμού. Οι γειτονικές χώρες, Βουλγαρία, Γιουγκοσλαβία, Αλβανία ήταν περισσότερο από φιλικές απέναντί της και επί πλέον στη Βουλγαρία βρίσκονταν ισχυρές μονάδες του ρωσικού στρατού. Και όμως η ΠΕΕΑ δεν ανακηρύσσει τον εαυτό της κυβέρνηση της χώρας, αυτό που ήταν ο δεύτερος αντικειμενικός σκοπός του ΕΑΜ ή πιο σωστά του ΚΚΕ. Γιατί; Γιατί απλούστατα η διορισμένη από τον Τσιόρτσιλ και τον Γεώργιο κυβέρνηση του Γ. Παπανδρέου είχε αναγνωριστεί από όλους τους συμμάχους, δηλαδή και από τη Ρωσία ως η μόνη νόμιμη κυβέρνηση της χώρας.

Έτσι, αφού η Ρωσία την αναγνώρισε, δουλικό, υπάκουο και πειθαρχικό, σ' ότι αυτή αποφασίζει, το ΚΚΕ αποφασίζει να την αναγνωρίσει κι αυτό, να διαλύσει την ΠΕΕΑ και να πάρει μέρος σ' αυτήν, αλλά από θέσεως ισχύος και με ευνοϊκούς γι' αυτό όρους. Ήλπιζαν ίσως ακόμα στην κατάληψη της εξουσίας ύστερα από μια προσωρινή συγκυβέρνηση με τα άλλα κόμματα. Η μέθοδος Ρακόζν ήταν γνωστή και στο ΚΚΕ. Στέλνεται μια αντιπροσωπεία στο Κάϊρο να διαπραγματευτεί. Αλλά η αντιπροσωπεία δεν ενεργεί σύμφωνα με τις εντολές που πήρε, διαπραγματεύεται, αλλά δεν επιμένει, υποχωρεί σ' όλα τα σημεία που διαφωνούσε και τελικά δέχεται ότι αποφάσισαν ο Τσώρτσιλ και ο Γεώργιος. Στο βουνό, η ηγεσία αγανακτεί και διαμαρτύρεται, αλλά μόνο για λίγο, τόσο όσο να πληροφορηθεί ότι η υποχώρηση της αντιπροσωπείας ήταν εντολή των ανωτέρων. Κατόπιν ησύχασαν. Οι ανώτεροι τους ορθά κοφτά τους είπαν ότι στη μοιρασιά που έγινε η Ελλάδα έπεσε στο μερτικό της Αγγλίας, ότι η Αγγλία είναι αποφασισμένη να την κρατήσει, ότι εάν το ΚΚΕ δεν υποχωρήσει θα πρέπει να αποφασίσει έναν πόλεμο με την Αγγλία, αλλά σ' αυτόν τον πόλεμο δεν θα πρέπει να υπολογίζει σε καμιά βοήθεια από τη Ρωσία, τη Βουλγαρία κ.λπ. Έτσι δέχονται όλους τους όρους του Παπανδρέου και συμμετέχουν στην κυβέρνηση.

Ο αριθμός των υπουργών από κάθε κόμμα στην κυβέρνηση υπολογίζεται επί της βάση της εκλογικής τους δύναμης στις εκλογές του 1936, πριν από τη δικτατορία του Μεταξά. Σαν να μην είχε γίνει καμιά αλλαγή στη συνείδηση των μαζών σ' αυτά τα φοβερά χρόνια της δικτατορίας, του πολέμου και της κατοχής. Το ΕΑΜ αντιπροσωπεύεται με 5 υπουργούς, από τους οποίους 2 ήταν μέλη του ΚΚΕ, ο Πορφυρογένης και ο Ζεύγος. Ο πρώτος παίρνει το Υπουργείο Εργασίας και ο άλλος της Γεωργίας.

Αμέσως κατόπιν ο ΕΛΑΣ αναγνωρίζει τον στρατηγό Σκόμπυ για αρχηγό του, με όλες εκείνες τις τρομερές εξουσίες και αρμοδιότητες ενός αρχηγού στρατού στον πόλεμο. Ήταν κι αυτός ένας από τους κυριότερους όρους του Τσώρτσιλ, του Γεωργίου και του Γ. Παπανδρέου. Και ο ΕΛΑΣ, δηλαδή το ΚΚΕ, δέχεται και τον υπογράφει.

Όλα αυτά γίνονται ανοιχτά και δημόσια. Από τα μέλη και τους οπαδούς του ΚΚΕ και απ' όλη την ένοπλη ή άοπλη μάζα που ήταν οργανωμένη στο ΕΑΜ, ΕΛΑΣ, ΕΠΟΝ, καμιά αντίδραση. Ό,τι αποφάσιζε η ηγεσία ήταν σωστό. Αυτή ήξερε τι έκανε.

Οι τελευταίοι Γερμανοί αποχωρούν από την Αθήνα τις 12 Οκτώβρη 1944, αφού καταθέσουν στεφάνι στον άγνωστο στρατιώτη. Οι δρόμοι πλημμυρίζουν από πλήθη λαού που με ενθουσιασμό πανηγυρίζουν. Στρατιωτικός διοικητής διορίζεται ο Σπηλιωτόπουλος, εχθρός του ΕΑΜ. Στις 17 του Οκτώβρη φτάνει η κυβέρνηση αφού είχε προηγηθεί κλιμάκιο με τον Ζεύγο για να προλάβει πιθανές αντιδράσεις. Έπαρση της σημαίας στην Ακρόπολη. Λόγοι του Παπανδρέου για τη δημοκρατία κ.λπ., ενώ την ίδια στιγμή από κοινού με τον Τσώρτσιλ και τον Γεώργιο βρίσκονται σε συνεχή επαφή για τον αφοπλισμό και τη διάλυση του ΕΛΑΣ και της Πολιτοφυλακής. Μπαίνουν στην Αθήνα η Ορεινή Ταξιαρχία, ο Ιερός Λόχος
και τμήματα άγγλων στρατιωτών και όλα γίνονται με τον ίδιο ενθουσιασμό δεκτά από τις λαϊκές μάζες. Τα Τάγματα Ασφαλείας αφοπλίζονται, αλλά περιορίζονται σε ορισμένους χώρους έτοιμα να χρησιμοποιηθούν εναντίον του ΕΛΑΣ.

Απότομη άνοδος του πληθωρισμού. Ο Σβώλος, εαμικός υπουργός οικονομικών, επαίρεται για το κατόρθωμα του να ξοφλήσει το δημόσιο χρέος με μισή δραχμή. Ο Πορφυρογένης, κομμουνιστής υπουργός Εργασίας, έχει για μόνη, στερεότυπη απάντηση στις απαιτήσεις των εργατών ότι πρέπει πρώτα να ανασυγκροτηθεί η οικονομία της χώρας και γι' αυτόν το λόγο επαναφέρει το νόμο που είχαν καταργήσει οι Γερμανοί, το νόμο που επέτρεπε στους εργοδότες να απολύουν τους εργάτες. Ο Ζεύγος, κομμουνιστής Υπουργός Γεωργίας, δεν κάνει ούτε για τα μάτια ένα απλό νομοσχέδιο υπέρ των αγροτών. Η τακτική τους προκαλεί απορία και δυσαρέσκεια. Διαρκείς συγκρούσεις και αδιάκοπα παζαρέματα ανάμεσα στο ΕΑΜ και την κυβέρνηση. Η κυβέρνηση είναι ανένδοτη στην άμεση διάλυση της πολιτοφυλακής και φαίνεται αποφασισμένη να διαλύσει με τη βία τον ΕΛΑΣ.

Το ΚΚΕ έβλεπε ότι έχανε το παιχνίδι και, ίσως, και την επιρροή του. Παιχνίδι που το πλήρωσαν πολλές χιλιάδες ανθρώπινες ζωές. Ένας πόλεμος με την Αγγλία δεν ήταν εύκολος και δεν ήταν και στο μπόι τους. Αυτοί ήταν ικανοί μόνο να στήνουν παγίδες, να προκαλούν σφαγές και ξεσπιτώματα και να χρησιμοποιούν φονιάδες για να σκοτώνουν τους επαναστάτες. Αλλά και δεν μπορούσαν να πουν «τους ζυγούς λύσατε» σε όλον αυτόν τον κόσμο που θεωρούσε τον εαυτό του νικητή. Έπρεπε να δώσει μια μάχη για να τη χάσει. Κι αυτό ακριβώς έκαναν το Δεκέμβρη. Ας παρακολουθήσουμε τα γεγονότα.

Παραίτηση των εαμικών υπουργών. Το άρθρο του Ζεύγου στον «Ριζοσπάστη». Το συλλαλητήριο. Τα πολυβόλα του Παπανδρέου εναντίον του συγκεντρωμένου λαού. Η λαϊκή αγανάκτηση. Η κηδεία των θυμάτων. Νέα επίθεση και νέοι νεκροί. Η γενική εξέγερση στις συνοικίες. Η πολιορκία των αστυνομικών τμημάτων από τις λαϊκές μάζες. Η είσοδος του ΕΛΑΣ στην Αθήνα, η γενίκευση των συγκρούσεων, αλλά μόνον ανάμεσα στους οπλίτες του ΕΛΑΣ και τις στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις της κυβέρνησης, τους χίτες, τους ταγματασφαλίτες και ελάχιστες αγγλικές δυνάμεις. Οι πολίτες χρησιμοποιούνται μόνο για βοηθητικές υπηρεσίες. Τη διεύθυνση των επιχειρήσεων την έχει αναλάβει ο Σιάντος με δύο παληούς πλαστηρικούς στρατηγούς που είναι όπως λέει ο ίδιος, του χεριού του. Ο κατάλληλος άνθρωπος στην κατάλληλη θέση. Ο πονηρός Θεσσαλός οδηγεί εσκεμμένα και ύπουλα μια πολεμική επιχείρηση στην ήττα.

Ενώ δίνουν στην Αθήνα μάχες από την έκβαση των οποίων θα κριθεί η νίκη ή η ήττα, αφήνουν στην Ήπειρο μεγάλες μονάδες του ΕΛΑΣ για να κυνηγήσουν τον Ζέρβα που ήδη έχει διεκπεραιωθεί στην Κέρκυρα. Αλλά και με τις δυνάμεις που διέθεταν στην Αττική θα μπορούσαν τις πρώτες μέρες, εάν είχαν για άμεσο στόχο τους την εξουσία, να καταλάβουν τα παληά ανάκτορα και τα ξενοδοχεία, να συλλάβουν τα μέλη της κυβέρνησης ή να τα αναγκάσουν να εγκαταλείψουν την Αθήνα και να ανακηρύξουν τον εαυτό τους κυβέρνηση της χώρας. Μπορούσαν να το κάνουν αλλά δεν το έκαναν. Το σύνθημα τους ήταν κυβέρνηση εθνικής ενότητας, δίχως τον Παπανδρέου. Πολιορκούν τα αστυνομικά τμήματα, αλλά αφήνουν ελεύθερα τα αγγλικά άρματα να σώζουν τους αστυνομικούς και να τους παίρνουν μαζί τους. Στη λεωφόρο Συγγρού ελεύθερα κινούνται τα αγγλικά άρματα και τα τανκς και ελεύθερα αποβιβάζονται όλο και νέες στρατιωτικές δυνάμεις. Ένα σύνταγμα του ΕΛΑΣ παραδίδεται στους Άγγλους και αφοπλίζεται, δίχως να προβάλλει αντίσταση ή να διαμαρτυρηθεί. Μια επίθεση στο Γουδί εναντίον της Ταξιαρχίας του Ρίμινι αποτυγχάνει με μεγάλες απώλειες. Το Σύνταγμα Χωροφυλακής του Μακρυγιάννη βάλλεται, αλλά δεν επιχειρείται η κατάληψη του. Έτσι περνάνε οι μέρες με την αγωνία και την πείνα του πληθυσμού. Η μόνη δραστηριότητα του ΕΛΑΣ στην Αθήνα και σε άλλες πόλεις, αλλά προ πάντων στην Αθήνα ήταν τα γεμάτα λύσσα και κτηνωδία πογκρόμ εναντίον των διεθνιστών επαναστατών, των τροτσκιστών και των αρχειομαρξιστών και άλλων παλιών μελών του ΚΚΕ που είχαν κάποτε διαφωνήσει. Έρευνες στα σπίτια, συλλήψεις και εκτελέσεις, αυτό ήταν το καθημερινό έργο του ΕΛΑΣ.

Όταν εξαπολύεται η τελική επίθεση του Σκόμπυ από ξηράς, θαλάσσης και αέρος, ο ΕΛΑΣ καταρρέει και τροχάδην εγκαταλείπει την Αθήνα, τραβώντας μαζί του χιλιάδες ομήρους και μέσα σ' αυτούς πολλούς γέρους, γυναίκες, παιδιά και αρρώστους. Πολλοί πέθαναν από το κρύο του Γενάρη και πολλούς εκτελούσαν στο δρόμο. Η εκκένωση της Αθήνας ήταν τόσο γρήγορη και τόσο κανονική ώστε αναμφισβήτητα ήταν από προηγούμενα μελετημένη και προγραμματισμένη. Και αναμφισβήτητα θα την δέχτηκαν με ανακούφιση. Και τα παιδιά που σκοτώθηκαν ή πιο σωστά δολοφονήθηκαν; Ε, αυτό πολύ λίγη σημασία είχε γι' αυτούς.

Ύστερα η Βάρκιζα. Η αμνήστευση των αρχηγών και η παράδοση χιλιάδων στα κάτεργα και τα εκτελεστικά αποσπάσματα. Πράξη τόσο επαίσχυντη που μόνον οι σταλινικοί θα μπορούσαν να την κάνουν. Αυτή ήταν η εποποιία του μεγάλου Δεκέμβρη και το τέλος της εποποιίας της «Εθνικής Αντίστασης».

ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΚΚΕ ΕΙΝΑΙ ΕΧΘΡΟΣ ΤΟΥ ΑΣΤΙΚΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

Είναι δικαιολογημένη για πολλούς η απορία. Πώς το ΚΚΕ μπορεί να είναι όπως λέτε ο πιο λυσσώδης εχθρός της σοσιαλιστικής επανάστασης και της κοινωνικής χειραφέτησης των λαϊκών μαζών τη στιγμή που αυτό έχει καταδιωχθεί τόσο άγρια από το αστικό κράτος;

Την απάντηση την έχει δόσει ο Κ. Καστοριάδης με άμεση αφορμή ακριβώς το Δεκέμβρη του 1944: Γράφει στο «Επα­ναστατικό κίνημα σήμερα»:

«Αυτό που έγινε το Δεκέμβρη του '44, με κανένα τρόπο δεν μπορούσε να γίνει κατανοητό με τα υπάρχοντα τροτσκιστικά ή ακόμα μαρξιστικά σχήματα. Από τη μιά μεριά οι λαϊκές μάζες ή ένα σημαντικό τους μέρος συμμετέχουν στη σύγκρουση και υποστηρίζουν το ΚΚΕ με την ιδέα πως η νίκη τον ΚΚ θα αλλάξει το καθεστώς. Και συμμετείχαν ακόμα μια φορά, χωρίς ούτε για μια στιγμή να εκδηλώσουν πρωτοβουλία ή διάθεση αυτόνομης οργάνωσης και δράσης, αλλά πάντα υπακούοντας πειθήνια στο ΚΚ. Από την άλλη μεριά ήταν φως φανάρι (για μένα τουλάχιστον) πως το ΚΚ, πραγματικά θα άλλαζε το καθεστώς αν νικούσε, όχι βέβαια εγκαθιδρύοντας το σοσιαλισμό, αλλά εγκαθιδρύοντας τη δικτατορία του (βαφτισμένη Λαϊκή Δημοκρατία) και αρχίζοντας το μετασχηματισμό της χώρας προς μια κοινωνία ρωσικού τύπου. Αν το ΚΚΕ νικούσε το Δεκέμβρη δεν επρόκειτο «να σώσει το αστικό καθεστώς», ούτε να μοιράσει την πραγματική εξουσία με την αστική τάξη και τους πολιτικούς της εκπροσώπους. Θα τους εξοβέλιζε γρήγορα ή αργά, απότομα ή βαθμιαία. Η Λαϊκή Δημοκρατία (με πεντακόσια εισαγωγικά, γιατί ούτε λαϊκή είναι, ούτε δημοκρατία, αλλά δικτατορία του ΚΚ) θα αρχίσει φυσικά με μορφή «συνασπισμού» κυβερνητικού, όπου το ΚΚ θα είχε πλάι του διάφορα τεχνητά πολιτικά κατασκευάσματα, τους «αριστερούς αγροτικούς», «φωτισμένους φιλελεύθερους», «λαϊκοδημοκρατικούς μοναρχικούς», «προοδευτικούς παλαιοημερολογίτες», «ριζοσπαστικούς ελληνοχριστιανούς» κ.λπ., για καμουφλάρισμα, κατασκευάσματα διευθυνόμενα από συνειδητές ή μη συνειδητές μαριονέττες του ΚΚ Ξέρουμε ότι τέτοια κατασκευάσματα υπήρχαν ήδη. Κάτω απ' αυτήν την κυβέρνηση, όπου το ΚΚ. μόνο, θα κατείχε μια πραγματική δύναμη, τον αντάρτικο στρατό, θα κατελάμβανε όλες τις καίριες θέσεις στον κρατικό μηχανισμό, στη διοίκηση, στην παραγωγή, στα συνδικάτα, στους αγροτικούς συνεταιρισμούς, κ.λπ. Μετά από ένα ορισμένο χρονικό διάστημα πρόσφορα οργανωμένες «εκλογές» θα προσέφεραν την πανηγυρική και ενθουσιώδη επιδοκιμασία του λαού στη δημιουργημένη κατάσταση. Αν αυτή η εξέλιξη δεν πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα αυτό οφείλεται αποκλειστικά και μόνο στη διεθνή μοιρασιά των ζωνών επιρροής ανάμεσα στους Αγγλοαμερικάνους και τους Ρώσους. Αντίθετα πραγματοποιήθηκε σ' όλες τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης είτε με τη βοήθεια (πάντα έμμεση) του ρωσικού στρατού, είτε και χωρίς τέτοια βοήθεια όπως στη Γιουγκοσλαβία (και, φυσικά, σε μια άλλη παράλληλα και σε πολύ πιο σημαντική έκταση στην Κίνα). Σε όλες αυτές τις χώρες τα καθεστώτα που δημιουργήθηκαν αντιστοιχούσαν και αντιστοιχούν στην ολοκληρωτική εξουσία των ΚΚ.

Έτσι μπήκαν οι βάσεις για τη δημιουργία μιας νέας παραλλαγής εκμεταλλευτικής καταπιεστικής κοινωνίας, που ολοκληρώθηκε μέσα σε λίγα χρόνια. Κι αυτό, επαναλαμβάνω, ήταν και μένει τελείως ανεξήγητο και ακατανόητο
με τα τροτσκιστικά και ακόμα και με μαρξιστικά σχήματα. Γιατί τα καθεστώτα αυτά από τη μια μεριά δεν προέρχονταν από μια εργατική επανάσταση και δεν αντιστοιχούσαν στο Σοσιαλισμό. Από την άλλη μεριά όμως κατέστρεψαν τον κατά παράδοση καπιταλισμό. Γιατί ο κατά παράδοση καπιταλισμός στηρίζεται πράγματι στην ιδιωτική ιδιοκτησία των μέσων παραγωγής που τα καθεστώτα αυτά καταργούν και εκφράζει την κυριαρχία ορισμένων κοινωνικών στρωμάτων που τα καθεστώτα αυτά διαλύουν σαν κοινωνικά στρώματα, άσχετα αν σκοτώνουν ή όχι τα άτομα που τα αποτελούν. Ταυτόχρονα δημιουργείται ένα καινούριο κυρίαρχο και προνομιούχο κοινωνικό στρώμα, η γραφειοκρατία - πολιτική, στρατιωτική, οικονομική, τεχνική, διοικητική, ιδεολογική κ.λπ.».

Ο Καστοριάδης επίσης γράφει:

«Η σύγχρονη κοινωνία είναι κοινωνία γραφειοκρατικού καπιταλισμού. Στη Ρωσία, στην Κίνα και στις άλλες χώρες που περνιούνται για «σοσιαλιστικές» πραγματώνεται η πιο καθαρή και η πιο ακραία μορφή του γραφειοκρατικού καπιταλισμού.

...Η γραφειοκρατία είναι μια νέα εκμεταλλευτική και καταπιεστική τάξη με αυτόνομες και αυτοφυείς ιστορικές βάσεις... Η εθνικοποίηση των μέσων παραγωγής και η σχεδιοποίηση της οικονομίας, δεν έχουν σαν τέτοιες και από μόνες τους καμιά σχέση με το σοσιαλισμό, αντίθετα αποτελούν την πλήρη και ιδεώδη μορφή που επιτρέπει την απόλυτη συγκέντρωση της κοινωνικής, οικονομικής, πολιτικής, ιδεολογικής εξουσίας στα χέρια μιας κυρίαρχης μειοψηφίας, που φυσικά δεν ασκεί την εξουσία παρά για τα δικά της συμφέροντα και για να αυξήσει τα προνόμια της και να επεκτείνει τη δύναμη της...».

Έτσι εξηγείται η σύγκρουση ανάμεσα στο ΕΑΜ και την «Εθνική Κυβέρνηση» τον Δεκέμβρη του 1944 και κατόπιν στον εμφύλιο και γενικά ο αγώνας των ΚΚ στην καπιταλιστική κοινωνία.

ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ

Η Επανάσταση, η Επανάσταση που ανατινάζει στον αέρα αιωνόβιους θρόνους και αιωνόβια καθεστώτα, η Επανάσταση που γκρεμίζει, δημιουργεί και ανοίγει νέους δρόμους στην ιστορία είναι μια υπόθεση εντελώς διαφορετική απ' ό,τι ήταν το ΕΑΜ και ο δημοκρατικός στρατός.

Η Επανάσταση δεν είναι έργο δημαγωγών, αρχηγών ή κομμάτων, δεν είναι μια συνομωτική ή στρατιωτική επιχείρηση οργανωμένη από ένα ολοκληρωτικό κόμμα, δεν γίνεται κατά παραγγελία, είναι ένα αυθόρμητο κοινωνικό φαινόμενο που έχει την πηγή του στη διαίρεση της κοινωνίας σε ομάδες - τάξεις με αντίθετα συμφέροντα και ειδικά για την εποχή μας στον παραλογισμό της σύγχρονης κοινωνίας. Ξεσπάει, κατά κανόνα, όταν κανείς δεν την περιμένει. Και το κύριο, το βασικό χαρακτηριστικό της, είναι η αυτόνομη δράση των μαζών.

Η περιγραφή που κάνει ο Καστοριάδης στη μελέτη του για την Ουγγρική επανάσταση του 1956 είναι η καλύτερη, η πληρέστερη και η σαφέστερη απ' όσες ξέρω. Αντιγράφουμε:

«Στην Ουγγαρία το κίνημα των μαζών ήταν τόσο ισχυρό και τόσο ριζοσπαστικό που μέσα σε λίγες μέρες έκανε κυριολεκτικά σκόνη και το ΚΚ και ολόκληρο τον κρατικό μηχανισμό. Ούτε καν «δυαδική εξουσία». Ό,τι υπήρχε ως εξουσία ήταν στα χέρια της ένοπλης νεολαίας και των εργατικών συμβουλίων. Το «πρόγραμμα» των εργατικών
συμβουλίων ήταν εντελώς ασυμβίβαστο με τη διατήρηση της γραφειοκρατικής δομής της κοινωνίας. Αξίωνε την αυτοδιαχείριση των επιχειρήσεων, την κατάργηση της νόρμας εργασίας, τη δραστική μείωση των ανισοτήτων στους μισθούς, το πρόσταγμα στις γενικές απόψεις του σχεδιασμού, τον έλεγχο στη σύνθεση της κυβέρνησης και νέο προσανατολισμό της εξωτερικής πολιτικής. Και όλα αυτά συναρμολογήθηκαν και διατυπώθηκαν καθαρά σε διάστημα μερικών ημερών. Σ' αυτό εδώ το κείμενο θα ήταν γελοία άκαιρο να τονίζαμε ότι το τάδε σημείο αυτών των διεκδικήσεων ήταν «σκοτεινό» και το δείνα «ανεπαρκές». Αν οι φονιάδες του Κρεμλίνου δεν συνέτριβαν την Επανάσταση, η ανάπτυξη της θα έφερνε υποχρεωτικά τις αναγκαίες «διευκρινίσεις» και «βελτιώσεις». Τα συμβούλια και ο λαός θα είχαν αποδείξει ή όχι ότι μπορούσαν να βρουν την ικανότητα και τη δύναμη να δημιουργήσουν μια καινούρια δομή εξουσίας και μια καινούρια θέσμιση της κοινωνίας. Ταυτόχρονα η Επανάσταση θα ελευθέρωνε, θα αποδέσμευε όλες τις δυνάμεις και όλες τις τάσεις του σύγχρονου έθνους. Η ελευθερία του λόγου και της οργάνωσης για όλους, οποιεσδήποτε κι αν είναι οι ιδιαίτερες πολιτικές γνώμες τον καθενός, θεωρήθηκαν αμέσως αυτονόητες. Και ήταν αυτονόητο επίσης ότι οι διάφοροι εκπρόσωποι της «προοδευτικής ανθρωπότητος» δεν μπορούσαν να το θεωρήσουν ανεκτό αυτό το πράγμα. Στα μάτια τους η ελευθερία λόγου και οργάνωσης ήταν το σημάδι τον «μη καθαρού», «ετερόκλητου», «συγκεχυμένου» χαρακτήρα της Ουγγρικής Επανάστασης, όταν δεν έβλεπαν σ' αυτήν κυνικά την «απόδειξη» ότι η Επανάσταση δεν ήταν παρά μια «συνομωσία τον ιμπεριαλισμού», θα μπορούσε κανείς να διερωτηθεί γιατί ο καπιταλιστικός ιμπεριαλισμός μπορεί τον περισσότερο καιρό να ανέχεται την ελευθερία τον λόγου και γιατί ο «σοσιαλιστικός» ιμπεριαλισμός δεν μπορεί να την ανεχτεί ούτε για μια στιγμή. Αλλά ας αφήσουμε στην άκρη το πρόβλημα της ελευθερίας, ως τέτοιο. Ποια είναι η ιστορική και κοινωνιολογική σημασία αυτού τον έκτακτου πολλαπλασιασμού κομμάτων, οργανώσεων κ.λπ. μέσα σε λίγες μέρες; Είναι ακριβώς αυτό: μια ανθεντική Επανάσταση έγινε. Παρόμοιος πολλαπλασιασμός, ενώ ταντόχρονα εκφράζονται με όλες τις παραλλαγές τονς οι αντίστοιχες ιδέες, είναι πράγματι το διακριτικό σήμα της Επανάστασης. Αν αναγνωρίζουμε την Επανάσταση στα γεγονότα του 1956 στην Ουγγαρία, είναι λόγω ακριβώς αυτής της απεριόριστης έκφρασης των πολιτικών τάσεων, αυτού του «χαοτικού» (για τους γραφειοκράτες και τους φιλισταίους) χαρακτήρα της κοινωνικής έκρηξης. Είναι κοινοτυπία - ή μάλλον θα έπρεπε να είναι - το να πούμε πως μια αληθινή Επανάσταση είναι πάντοτε εθνική: όλοι οι τομείς, όλα τα στρώματα τονς έθνους αφήνουν την παθητικότητα τους και την κομφορμιστική υποταγή τους στην παληά τάξη. Όλοι προσπαθούν να πάρουν ενεργό μέρος στο γκρέμισμα της και στη διαμόρφωση μιας νέας τάξης. Η κοινωνία καταπιεσμένη ίσαμε τότε, αδράχνει τη δυνατότητα να εκφράζεται, ο καθένας σηκώνεται και βροντοφωνάζει τις ιδέες και τις διεκδικήσεις του (το ότι εμείς μπορεί να αποδοκιμάζουμε πολλές απ' αυτές και να το λέμε το ίδιο μεγαλόφωνα είναι ένα εντελώς διαφορετικό θέμα). Αυτό έγινε μετά το 1789 κατά τη Γαλλική Επανάσταση και μετά τον Φεβρουάριο του 1917 κατά την Ρωσική Επανάσταση. (Είναι πάρα πολύ πιθανό ότι οι κριτικοί της Ουγγρικής Επανάστασης θα καταδίκαζαν με την πρόφαση της «μη καθαρότητας», της «σύγχισης» κ.λπ. τον πολύ ύποπτο και αφόρητο κυκεώνα πον προκάλεσαν οι δύο άλλες επαναστάσεις). Η Επανάσταση είναι η κατάσταση εκείνη υπερθέρμανσης και τήξης της κοινωνίας πον συνοδεύει τη γενική κινητοποίηση όλων των κατηγοριών και όλων των στρωμάτων και την κατεδάφιση όλων των κατηγοριών και όλων των στρωμάτων και ακόμα, την κατεδάφιση όλων των κατεστημένων φραγμών. Αυτό το χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι που κάνει κατανοητή την έκτακτη απελευθέρωση και τον έκτακτο πολλαπλασιασμό τον δημιουργικού δυναμικού της κοινωνίας κατά τις επαναστατικές περιόδους, το σπάσιμο των επαναλαμβανόμενων κύκλων της κοινωνικής ζωής και το ξαφνικό άνοιγμα της ιστορίας. Παρά τη μικρή της ζωή, η Ουγγρική Επανάσταση έθεσε κατ αρχάς τις οργανωτικές μορφές και τα κοινωνικά νοήματα που δηλώνουν μια κοινωνικοϊστορική θεσμική δημιουργία. Η πηγή αυτής της δημιονργίας ήταν η δραστηριότητα τον ουγγρικού λαού, των διανοούμενων, των φοιτητών, των εργατών».

Ένα πραξικόπημα μιας μειοψηφίας στην περίπτωση που θα καταλάβει την εξουσία και όταν ακόμη εμπνέεται από ειλικρινείς και τίμιες προθέσεις, το καθεστώς που θα εγκαταστήσει που δεν θα είναι προϊόν της αυτόνομης δράσης και της πολιτικής πείρας των μαζών, που δεν θα ελέγχεται απ' αυτές, μοιραία θα μετατραπεί σε μια νέα τυραννία, σ' ένα καθεστώς εκμετάλλευσης και προνομίων, δηλαδή σε μια νέα εκμεταλλευτική κοινωνία.

Τα παραδείγματα άφθονα μετά τον Β' ιμπεριαλιστικό πόλεμο. Στα κράτη που δημιουργήθηκαν από τις παληές αποικίες, τους αποικιοκράτες έχουν αντικαταστήσει στρατιωτικές κλίκες ή μονοκομματικά καθεστώτα. Η κοινωνία παραμένει μια εκμεταλλευτική κοινωνία όπως και η προηγουμένη με μια αλλαγή προσώπων στην κορυφή. Η εκμετάλλευση και η καταπίεση για τις μάζες όμοια και χειρότερη. Η μόνη φροντίδα των νέων κυρίων της κοινωνίας, η αύξηση των προνομίων τους και της δύναμης τους, η δημιουργία ισχυρού στρατού και αστυνομίας. Οι φυλακές, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης για όσους τολμούν να διαμαρτυρηθούν.

Οι πόλεμοι μεταξύ τους είναι καθημερινοί. Σκοπός τους είναι η επέκταση της κυριαρχίας τους. Μερικοί από τους πολέμους μεταξύ τους, γίνονται για να δοκιμάσουν την καταστρεπτικότητα των όπλων τους εκείνοι που τους οπλίζουν. Φυσικά πίσω απ' όλα αυτά είναι η CIA και η KGB.

Από τα σημερινά δήθεν «Εθνικοαπελευθερωτικά προοδευτικά κινήματα», κανένα δεν είναι προϊόν αυθόρμητης εξέγερσης των καταπιεζόμενων λαών. Κανένα δεν ελέγχεται από το λαό. Είναι κινήματα οργανωμένα από τα πάνω, με ιεραρχική και μιλιταριστική δομή, με την κυβέρνησή τους, τους διπλωμάτες τους, το επιτελείο τους, τους στρατιωτικούς αρχηγούς τους. Ο αγώνας τους είναι μια στρατιωτική επιχείρηση. Και πίσω απ' όλα αυτά πάντα η KGB ή η CIA, και αυτές είναι που οπλίζουν και τα πλαισιώνουν με ειδικούς στρατιωτικούς συμβούλους.

Πολλά από αυτά τα παρακολουθούν με συμπάθεια οι φτωχές λαϊκές μάζες και εύχονται την επικράτηση τους, περιμένοντας την απελευθέρωση από τους εκμεταλλευτές τους και τους τυράννους τους. Αλλά όταν αυτό το κίνημα επικρατήσει, το καθεστώς που εγκαθιστά είναι μια άλλη αυθαίρετη εξουσία και η εκμετάλλευση και καταπίεση για τους εργαζόμενους είναι όμοιες και πολλές φορές χειρότερες απ' ότι στο προηγούμενο καθεστώς. Το σύνηθες πρόσχημα είναι η ανάγκη της «ανοικοδόμησης» και οι μάζες πρέπει να πειθαρχούν και να περιμένουν με υπομονή το λαμπρό μέλλον που τους υπόσχονται. Το πως και πότε, το ξέρουν μόνον οι κυβερνόντες.

Ποιος μπορεί να ξεχάσει το Βιετνάμ; Όλοι οι πραγματικά προοδευτικοί άνθρωποι σε όλον τον κόσμο καταδίκαζαν τον βρώμικο πόλεμο της Αμερικής εναντίον του και με όλους τους τρόπους εκδήλωναν τη συμπάθεια τους και την αλληλεγγύη τους στο λαό του Βιετνάμ. Περισσότερο από όλους βρίσκονταν στο πλευρό του Βιετνάμ οι νέοι της Αμερικής.

Και τι είναι το Βιετνάμ από τότε που έγινε ανεξάρτητο κράτος; Μια μονοκομματική δικτατορία Ρωσικού τύπου και μια μεγάλη για την περιοχή της στρατιωτική δύναμη, εξοπλισμένη με όλα τα σύγχρονα όπλα, που κατέλαβε στρατιωτικά την Καμπόζη και έχει εξολοθρεύσει τον πληθυσμό της και αποτελεί μόνιμη απειλή για τις γειτονικές της χώρες. Οι σχέσεις του με τη «σοσιαλιστική» Κίνα είναι σχέσεις δύο εμπολέμων.

Το ίδιο στην Αλγερία. Αυτές οι δύο χώρες είναι οι μόνες από τις παλιές αποικίες που στον πόλεμο με τους αποικιοκράτες πήρε ενεργό μέρος ο λαός. Όταν με απόφαση του Ντε Γκώλ απέκτησε την ανεξαρτησία της, ένας στρατιωτικός αρχηγός ενός συγκροτημένου τακτικού στρατού, που δεν είχε πάρει μέρος στον μακρύ και με βαριές θυσίες ανταρτοπόλεμο, καθαιρεί με ένα πραξικόπημα τον Μπεν Μπελά και την κυβέρνηση του, την ηγεσία δηλαδή στον πόλεμο εναντίον της Γαλλίας, διαλύει τις αντάρτικες οργανώσεις και επιβάλλει τη δικτατορία του. Το σύνταγμα του ανεξάρτητου τώρα Αλγερινού κράτους επιτρέπει στους αλγερινούς πολίτες, άρρενες και θήλεις πάνω από 18 χρονών να ψηφίζουν «μυστικά» κ.λπ. αλλά τους υποψήφιους τους υποβάλλει μόνο το Εθνικό Απελευθερωτικό Μέτωπο. Δηλαδή, ουσιαστικά, καταργεί το δικαίωμα του λαού να εκλέγει τους αντιπροσώπους του. Αυτοί που «εκλέγονται» με μυστική ψηφοφορία είναι εκείνοι που αποφασίζει η κυβέρνηση. Με αυτό το «δημοκρατικό σύστημα εκλογής», η Αλγερία γίνεται «Σοσιαλιστική Λαϊκή
Δημοκρατία». Αυτή είναι η ρωσικού τύπου «Σοσιαλιστική Δημοκρατία». Τέτοια είναι και όλα τα συντάγματα των «Σοσιαλιστικών», «Λαϊκών», «Προοδευτικών» κ.λπ., κρατών.

Όταν ήταν άποικοι οι Αλγερινοί είχαν δικαίωμα να ψηφίζουν όποιον ήθελαν και να υποβάλλουν και τον εαυτό τους για υποψήφιο. Με την «απελευθέρωσή» τους και τη συγκρότηση τους σε ανεξάρτητο κράτος το έχασαν και αυτό το δικαίωμα. Οι πραγματικά προοδευτικές δυνάμεις, οι μόνες προοδευτικές δυνάμεις, οι άγρια εκμεταλλευόμενες από τις διάφορες στρατιωτικές κλίκες εργαζόμενες μάζες, ακόμα δεν έκαναν την εμφάνιση τους σ' αυτές τις χώρες. Και αυτές οι μάζες είναι οι μόνες που μπορούν να εξασφαλίσουν την ειρήνη, την ελευθερία και τη δημοκρατία, αφού ξεκαθαρίσουν τη χώρα τους από τις στρατιωτικές κλίκες, τους στρατηγούς, τους συνταγματάρχες, τους χομεϊνίδες και τη σιωνιστική κλίκα του Ισραήλ, δώσουν τα χέρια μεταξύ τους, και σε κοινό μέτωπο αγωνιστούν για μια ελεύθερη, αυτόνομη κοινότητα, στην πιο πλούσια προικισμένη από τη φύση περιοχή του κόσμου. Αλληλέγγυοι μ' όλους τους λαούς του κόσμου και αδιάλλακτοι εχθροί και του αμερικάνικου και του ρώσικου και του κινέζικου και οποιουδήποτε άλλου ιμπεριαλισμού...

Οι μόνες γνήσιες αυθόρμητες πραγματικές λαϊκές εξεγέρσεις μετά τον Β' Παγκόσμιο πόλεμο είναι αυτές που έγιναν στις «Σοσιαλιστικές» χώρες: στην Ανατολική Γερμανία το 1953, στην Ουγγαρία το 1956, στην Πολωνία το 1956 και πολλές φορές κατόπιν μέχρι σήμερα. Επίσης στη Γαλλία το 1968 και στην Ελλάδα το Νοέμβρη του 1973.

VI
ΣΥΝΟΨΗ ΤΩΝ ΓΕΓΟΝΟΤΩΝ

Η Ελλάδα ήθελε δεν ήθελε πήρε μέρος στη δεύτερη παγκόσμια αλληλοσφαγή των λαών. Την ουδετερότητα δεν αρκεί σε έναν παγκόσμιο πόλεμο να τη θέλεις μόνον εσύ, πρέπει για να διατηρηθεί να χρειάζεται και στον εμπόλεμο ιμπεριαλισμό και ο γερμανικός ιμπεριαλισμός χρειαζόταν το έδαφος της Ελλάδας για να εξασφαλισθεί από τη χρησιμοποίηση του από τους Άγγλους, όταν προετοίμαζε την εισβολή στην Ρωσία.

Ο ελληνικός λαός πολέμησε με τη θέληση του και με ενθουσιασμό όπως πολέμησαν και όλοι οι λαοί αυτήν την εποχή. Η παγκόσμια εργατική τάξη έκανε το αντίθετο από εκείνο που έπρεπε να κάνει για να βάλει μια για πάντα τον ιμπεριαλισμό στον τάφο που ο ίδιος άνοιξε για το ανθρώπινο γένος. Από τη στιγμή που το παγκόσμιο προλεταριακό μέτωπο διαλύθηκε, οι λαοί βρίσκονταν στη διάθεση και την υπηρεσία των εθνικών τους εκμεταλλευτών για την υπεράσπιση δήθεν του έθνους.

Η χώρα αντιμετώπισε νικηφόρα την ιταλική εισβολή αλλά υπέκυψε στην τρομακτική πολεμική μηχανή του Χίτλερ, όπως ήδη είχε υποκύψει και όλη σχεδόν η Ευρώπη.

Στο εξωτερικό όπου καταφεύγει ο Βασιλιάς αντικαθιστά τη φασιστική κυβέρνηση με τη «δημοκρατική» βασιλική κυβέρνηση του Τσουδερού από Έλληνες του εξωτερικού και από αυτούς που διέφυγαν απ' την κατεχόμενη χώρα σχήματίζεται μια μονάδα στρατιωτική για να πολεμήσει και αυτή στο πλευρό των συμμάχων. Το ίδιο γίνεται και με όσα πολεμικά πλοία κατόρθωσαν να διαφύγουν. Μπαίνουν και αυτά στον πολεμικό στόλο των συμμάχων.

Στο εσωτερικό της χώρας δημιουργούνται ομάδες για τη φυγάδευση αξιωματικών ή οπλιτών για τη Μέση Ανατολή όπως και για την απόκρυψη Άγγλων που είχαν αποκοπεί από το σώμα τους και τη φυγάδευση τους, στη Μ. Ανατολή. Επίσης οργανώνονται ομάδες κατασκοπείας, ασυρμάτου κ.λπ. Συλλήψεις γίνονται από τη Γκεστάπο, πάντα με την πρόθυμη συμμετοχή της Ελληνικής αστυνομίας και του πλήθους των καταδοτών. Τα γερμανικά στρατοδικεία καταδικάζουν, πολλές φορές με ανύπαρκτα δικαιολογητικά, σε θάνατο. Μπλόκα συχνά, τις περισσότερες φορές μόνο από την Ελληνική αστυνομία. Βασανιστήρια στα κρατητήρια της Μέρλιν. Πολλές περιπτώσεις ανδρών και γυναικών που παρά τα βασανιστήρια αρνήθηκαν να μιλήσουν για αυτά που ήθελαν να μάθουν οι Γερμανοί και προτίμησαν να πεθάνουν. Οι περισσότεροι απ' αυτούς είναι άγνωστοι.

Ο λοιμός που έστειλε χιλιάδες στον τάφο, το χειμώνα του '41-'42, ξεπεράστηκε με την εισαγωγή τροφίμων από τις ΗΠΑ και τον Καναδά με άδεια των αρχών κατοχής. Μ' αυτά οργανώνονταν τα λαϊκά συσσίτια.

Ο λαός, ο πολύς λαός, αναμφισβήτητα δέχτηκε με ανακούφιση τη σημερινή κατάσταση, από την προηγούμενη, δηλαδή τη διεξαγωγή του πολέμου στο έδαφός του. Οι πολιτικοί της χώρας, η Ακαδημία, ο Δήμος αναγνωρίζουν την Κυβέρνηση που εγκατέστησαν οι Γερμανοί σαν κυβέρνηση ανάγκης και ζητούν από το λαό πειθαρχία και υπακοή σ' αυτήν.

Οι σταλινικοί κομμουνιστές με χαρά και αγαλίαση δέχτηκαν τη γερμανική κατοχή. Ήταν ακόμα σε ισχύ το σύμφωνο Στάλιν - Χίτλερ. Ακόμα εκτός από τις κατηγορίες τους εναντίον των Αγγλογάλλων ιμπεριαλιστών ότι αυτοί ήταν υπεύθυνοι του πολέμου, ήξεραν και την πάντα αλάνθαστη θέση του Στάλιν ότι είναι ασυμβίβαστη με τη σύγχρονη ιστορία η ύπαρξη των μικρών εθνών. Αυτή τη θέση διακήρυξαν ο Στάλιν και ο Μολότωφ όταν οι Γερμανοί έσβηναν από το χάρτη της Ευρώπης το Βέλγιο, την Ολλανδία, το Λουξεμβούργο, τη Δανία, τη Νορβηγία.

Ξέρουμε ότι τα πάντα αλλάζουν με την εξαπόλυση της επίθεσης του Χίτλερ εναντίον της Ρωσίας. Τώρα ο Δημητρώφ, πρόεδρος τότε της Κομμουνιστικής Διεθνούς, καλεί τους λαούς των κατεχομένων χωρών να αγωνιστούν για την ανεξαρτησία τους και με διαταγή του, αποφασίζει όπως η Αγγλία και η Γαλλία πάψουν να είναι ιμπεριαλιστικά Κράτη, και γίνουν δημοκρατικά και αντιφασιστικά. Έτσι δημιουργείται η «Εθνική Αντίσταση» αυστηρά ελεγχόμενη από τις κυβερνήσεις και τα επιτελεία και των δύο Συμμάχων με αποκλειστική αποστολή να διατηρείται στις κατεχόμενες χώρες η αντίθεση και το μίσος ανάμεσα στον πληθυσμό και στους στρατιώτες της κατοχής.

Ας περιοριστούμε στην «Εθνική αντίσταση» στη χώρα μας. Ξέρουμε την διακήρυξη του ΚΚΕ για εξέγερση του λαού για την «απελευθέρωση» της χώρας και ξέρουμε και την απόφαση της ΚΕ του ΚΚΕ για την προώθηση του αγώνα σε ένοπλη πάλη.

Ξέρουμε τί ήταν αυτή η «λαϊκή εξέγερση»: επιθέσεις είτε εναντίον μεμονωμένων στρατιωτών ή αξιωματικών των στρατών κατοχής είτε στρατιωτικών περιπόλων ή μικρών μονάδων. Και το άμεσο, βέβαιο από τα πριν αποτέλεσμα τα τρομακτικά αντίποινα εις βάρος αθώων αγροτών και ομήρων, εμπρησμοί χωριών. Αυτές τις «πολεμικές επιχειρήσεις» τις πλήρωσε πολύ ακριβά η χώρα. Ξέρουμε και ήξεραν καλύτερα εκείνοι που τις οργάνωναν ότι σε τίποτε δεν συντέλεσαν αυτές οι «επιχειρήσεις» στην απελευθέρωση της χώρας και ούτε γι' αυτόν το σκοπό δημιουργήθηκαν.

Και κανένας αντάρτης να μην υπήρχε και τίποτε από τη φρίκη που ζήσαμε να μην γινόταν, πάλι τα γερμανικά στρατεύματα θα αποχωρούσαν από τη χώρα, όπως αποχώρησαν από παντού μετά την κατάρρευση της Χιτλερικής Γερμανίας. Ο «εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας» και ο «αντιφασιστικός πόλεμος» ήταν μια από τις συνήθεις απάτες που χρησιμοποιούν οι καπιταλιστές για να σπρώχνουν τους λαούς στα σφαγεία.

Ο σκοπός αυτών των «πολεμικών επιχειρήσεων» ήταν ένας και μόνος: να εμποδίσουν μία οικειότητα, μια ανθρώπινη, ή ακόμα, μια ταξική - συντροφική σχέση ανάμεσα στους στρατιώτες της κατοχής και τον πληθυσμό. Δηλαδή, να προφυλάξουν τον ιμπεριαλισμό, από την επανάσταση. Και αυτό το πέτυχαν.

Το στρατό τον οργανωμένο σε σώματα, μεραρχίες, συντάγματα κ.λπ. τον προόριζαν για να καταλάβουν την εξουσία, όταν φυσικά θα είχαν αποχωρήσει τα στρατεύματα κατοχής. Γι' αυτό όμως έπρεπε να εξοντώσουν και ηθικά και φυσικά όλες τις άλλες οργανώσεις που η κυβέρνηση του Γεωργίου και του Παπανδρέου είχε συγκροτήσει για να τα εμποδίσει να πραγματοποιήσουν αυτόν το σκοπό.

Και αυτήν την εξόντωση των αντιπάλων την πέτυχε το ΕΑΜ. Μονοπωλεί τον «εθνικοαπελευθερωτικό» αγώνα στο εσωτερικό της χώρας, εξοντώνει όλες τις άλλες οργανώσεις εκτός από του Ζέρβα που τον απομονώνει σε μια μικρή περιοχή της Ηπείρου και στο τέλος τον αναγκάζει να διεκπεραιωθεί με τη βοήθεια αγγλικών πολεμικών στην Κέρκυρα.

Μετά την αποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων από τη χώρα, δεν υπάρχει άλλη υπολογίσιμη ένοπλη δύναμη εκτός από τον ΕΛΑΣ και αυτό, δηλαδή το ΚΚΕ, κατέχει ουσιαστικά την εξουσία. Και όμως αυτήν την εξουσία την παραδίδει στην Κυβέρνηση Παπανδρέου. Γιατί; Γιατί στη μοιρασιά που έγινε στη Γιάλτα ανάμεσα στους νικητές, η Ελλάδα έπεσε, με τη συγκατάθεση της Ρωσίας, στην Αγγλία.

Είναι πολλοί από αυτούς που συμμετείχαν στο ΕΑΜ - ΕΛΑΣ που πίστευαν ειλικρινά ότι αγωνίζονταν για την «απελευθέρωση» της χώρας και αρκετοί απ' αυτούς πίστευαν και πιστεύουν ότι αυτοί την απελευθέρωσαν. Αρκετοί επίσης, προ παντός εργάτες, από συνοικίες με μια εργατική επαναστατική παράδοση, πίστευαν και περίμεναν μιαν αλλαγή, πότε και πώς θα γινόταν, για αυτά αρμόδιο ήταν μόνο το κόμμα και όχι αυτοί.

Υπήρξαν ηρωικές πράξεις και γεναίοι μαχητές στην «Εθνική Αντίσταση»; Ασφαλώς υπήρχαν όπως υπήρχαν και σε άλλες χώρες και όχι μόνον στην «Αντίσταση». Σημασία έχει ποια ιδεώδη εμπνέουν αυτές τις πράξεις και τους ήρωες.

Οι Ιάπωνες καμικάζι ήταν, αναμφισβήτητα, με αυτή την έννοια ήρωες. Αλλά για τη δόξα και το μεγαλείο του Μικάδου. Στους ιμπεριαλιστικούς πολέμους πόσες χιλιάδες νέοι δεν έδωσαν με τη θέληση τους τη ζωή τους, πιστεύοντας ότι μ' αυτή τους τη θυσία υπερασπίζουν την ελευθερία και τη δημοκρατία της πατρίδας τους; Και όμως, δίχως να το υποπτεύονται έδιναν τη ζωή τους, για να διατηρηθεί η κοινωνία της εκμετάλλευσης, της καταπίεσης, των προνομίων και της αλληλοσφαγής των λαών. Το ίδιο ισχύει και για τους γεναίους μαχητές του ΕΛΑΣ. Στην περίπτωση νίκης του ΕΑΜ, εκτός από την εκμετάλλευση και την καταπίεση, οι μάζες θα έχαναν και όλα όσα με τους αγώνες τους είχαν κατακτήσει.

Αλλά και σ' αυτούς τους ηρωισμούς που τόσο συχνά αναφέρονται υπάρχουν πολλές υπερβολές και σε πολλές περιπτώσεις καθαρή απάτη, υποκρισία και κυνισμός... Η «Εθνική εποποιία», «η ηρωική καθολική αντίσταση του λαού», το «νέο '21» κ.λπ. είναι ένας μύθος, ένας επί πλέον μύθος μέσα σε τόσους άλλους που εμποδίζουν τις μάζες να μπουν στο δρόμο της πραγματικής κοινωνικής τους χειραφέτησης.

Θα σταθούμε σε ένα γεγονός, αρκετό αυτό και μόνον για να αποκαλύψει το μύθο και την απάτη.

Τον ΕΛΑΣ δεν τον γνωρίσαμε στις πόλεις. Ο χώρος της δραστηριότητας του ήταν τα βουνά.

Στις πόλεις η αντιγερμανική αντίσταση γινόταν από ομάδες οργανωμένες από τους Άγγλους ή αξιωματικούς από τη Μέση Ανατολή και έργο τους ήταν η κατασκοπεία, η εγκατάσταση ασυρμάτων, οι αποστολές στη Μ. Ανατολή, ορισμένα σαμποτάζ, που το σοβαρότερο ήταν η ανατίναξη της ΕΣΠΟ.

Άλλη αντιστασιακή δράση στις πόλεις ήταν η δράση των σαλταδόρων, ηρωικές και πολύ επικίνδυνες και αυτές πράξεις, οι κλοπές αυτοκινήτων κ.λπ. Σ' αυτά η Γκεστάπο απαντούσε με συλλήψεις, ανακρίσεις, βασανιστήρια στα κρατηρήρια της Μέρλιν, δίκες, καταδίκες, εκτελέσεις, έρευνες, μπλόκα από κοινού με την αστυνομία και τους τσολιάδες.

Υπήρχε και το εφεδρικό, όπως το αποκαλούσαν, ΕΛΑΣ, που διέθετε μερικά όπλα. Όμως ποτέ δεν επιχείρησε να συγκρουσθεί με το στρατό κατοχής. Συγκρούσεις και μερικές φορές ένοπλες γίνονται ανάμεσα σ' αυτό και άλλες δήθεν αντιστασιακές ομάδες και οργανώσεις, προ παντός με τους Χίτες, αλλά από ό,τι θυμάμαι ποτέ δεν υπήρχαν νεκροί. Στον Προφήτη Ηλία, στο Παγκράτι στο «Σπίτι Παπαγεωργίον» ήταν συγκεντρωμένοι και οχυρωμένοι εκεί πολλοί Χίτες, οπλισμένοι, εν γνώσει φυσικά και με τη συγκατάθεση των γερμανικών αρχών. Κάθε βράδυ, αργά, χάλαγε ο κόσμος εκεί, από άγριο ντουφεκίδι. «Πολεμούσαν», οι Χίτες με τον εφεδρικό ΕΛΑΣ κι όλος ο κόσμος το ήξερε. Ήταν τόσο βέβαιοι όλοι ότι επρόκειτο για σμπάρα στο γάμο του καραγκιόζη ώστε κανείς δεν έδινε σημασία. Στο κτίριο του γυμνασίου στην οδό Σπύρου Μερκούρη, ήταν στρατώνας Ρώσων απ' αυτούς που είχαν προσχωρήσει στον Χίτλερ, λίγα μέτρα πιο πάνω ήταν το αστυνομικό τμήμα, δηλαδή και τα δύο μέσα στην «πολεμική» ζώνη Χιτών - ΕΛΑΣ. Και γι' αυτούς ήταν ένα συνηθισμένο και δίχως σημασία γεγονός.

Δρούσε ακόμα στις πόλεις για λογαριασμό του ΕΑΜ και η ΟΠΛΑ. Πρόκειται για τους φονιάδες που χρησιμοποιούσε το ΚΚΕ στην κατοχή για τη σφαγή των διεθνιστών, των στελεχών του που κατά καιρούς για οποιοδήποτε ζήτημα διαφωνούσαν, τη δολοφονία εργατών που δούλευαν σε γερμανικές δουλειές, μανάδων που έπλεναν ρούχα ιταλών ή γερμανών στρατιωτών, για ένα κομμάτι ψωμί για τα παιδιά τους, γυναικών που δίνονταν σε στρατιώτες της κατοχής για καμιά κονσέρβα κ.λπ., κ.λπ. Αυτήν την ηρωική πλευρά του «Εθνικού Έπους» ίσως από μετριοφροσύνη δεν την αναφέρουν στους πανηγυρισμούς της Εθνικής Αντίστασης!

Ο αποκλειστικός λοιπόν χώρος της δραστηριότητας του ΕΛΑΣ, όπως και του ΕΔΕΣ ήταν το βουνό. Στις πόλεις μαθαίναμε τη δράση του από τα αντίποινα των αρχών κατοχής: τις ομαδικές εκτελέσεις ομήρων, τις σφαγές αμάχων, τους εμπρησμούς χωριών κ.λπ. Πολλά άτομα ή ομάδες γνωρίσαμε από φωτογραφίες, πλήθος φωτογραφίες, με τα σταυρωτά φυσεκλίκια, τα όπλα, το καλπάκι ή το δίκοχο στραβά στο κεφάλι, τα παράσημα, το ύφος κ.λπ. Ακούγαμε διηγήσεις για παρελάσεις μέσα απ' τα χωριά μεγάλων ομάδων ανταρτών με τις γαλανόλευκες σημαίες, τα κλέφτικα ή αντάρτικα τραγούδια.

Οι αγρότες της περιοχής συγκεντρώνονταν στους δρόμους που παρήλαυναν οι αντάρτες, και με ενθουσιασμό χειροκροτούσαν, ζητωκραύγαζαν και τραγουδούσαν κι αυτοί. Και ο ενθουσιασμός έφτανε στο κατακόρυφο του, τα τραγουδιά αντηχούσαν σαν βροντές, όταν έκαναν την εμφάνιση τους οι αρχηγοί στα πολεμικά τους άτια πάνω, τις χαντζάρες τους, τις πιστόλες τους, τις αλυσίδες τους, και τις ηρωικές γενειάδες τους.

Ο Όλυμπος και ο Κίσαβος ξαναζούν τις παληές τους δόξες με την κλεφτουριά και τα αρματολίκια.

Μια περιοχή στα βουνά είναι η «Ελεύθερη Ελλάδα» το «Ελεύθερο Ελληνικό Κράτος». Εκεί είναι η κυβέρνηση, η πολιτική και στρατιωτική Αστυνομία, η Εφορία, οι φυλακές, τα στρατόπεδα συγκέντρωσης, και η Εκκλησία εκπροσωπούμενη από Δεσποτάδες που ευλογούν τα όπλα.

Εκεί, στην «Ελεύθερη Ελλάδα» είχαν συγκεντρωθεί και πολλοί από την «προοδευτική διανόηση» της χώρας. Συγγραφείς διάφοροι, λογοτέχνες, οικονομολόγοι κ.λπ. Ολόκληρη η περιοχή βρίσκονταν σε διαρκή πατριωτική έξαρση. Πατριωτικές γιορτές, πατριωτικά θεατρικά έργα, πατριωτικές λειτουργίες και προπαντός πατριωτικοί λόγοι με κύριο ρήτορα τον υπερπατριώτη Γ.Γ. του ΚΚΕ Σιάντο. Αυτός, στους λόγους του δεν κατάγγελνε μόνο την Κ.Ε. του ΚΚΕ που από τα βασικά του στελέχη είχε κατασκευάσει ο Μανιαδάκης, αλλά κατάγγελνε και χαρακτήριζε Πέμπτη φάλαγγα την εκλεγμένη από το Συνέδριο Κ.Ε. από τους Κτιστάκη, Παπαγιάννη, Μάθεση γιατί ζητούσαν να σταματήσει ο πόλεμος από τη στιγμή που μεταφέρθηκε σε ξένο έδαφος και έπαψε γι' αυτό να είναι αμυντικός. Ενώ, κατά τον γνωστό για τον πατριωτισμό του Γ.Γ. του ΚΚΕ, ο στρατός έπρεπε να συνεχίσει την προέλαση του στο αλβανικό έδαφος, δηλαδή, αυτό που ζητούσε και η κατασκευασμένη από τον Μανιαδάκη Κ.Ε.

Όσοι συγκινούνται και ενθουσιάζονται παληοί ή νέοι, για όσα γίνονταν στα χρόνια της Κατοχής στα βουνά, στην «Ελεύθερη Ελλάδα», τις χιλιάδες των ανταρτών, το ξαναγέννημα της κλεφτουριάς, το νέο '21, τις παρελάσεις, τις γιορτές, τα τραγούδια, κ.λπ., ξεχνούν ή θέλουν να ξεχνούν ότι σ' όλες αυτές τις περιοχές δεν υπήρχε στρατός κατοχής.

Τα βουνά τότε ήταν το πιο ασφαλές μέρος. Ούτε SS, ούτε Γκεστάπο, ούτε καραμπινερία, ούτε Μέρλιν, ούτε μπουραντάδες, ούτε ασφαλίτες, ούτε τσολιάδες, ούτε μπλόκα, ούτε μασκοφόροι. Και δεν υπήρχε τίποτε απ' αυτά, δεν υπήρχε δηλαδή κατοχή για τον απλό λόγο, ότι οι Γερμανοί δεν ενδιαφέρονταν γι' αυτά, ούτε για το τί γίνονταν πάνω σ' αυτά. Εκείνο που ενδιέφερε και τη Γερμανία, και τους Συμμάχους ήταν να κερδίσουν τον πόλεμο. Και σημασία γι' αυτούς είχε σ' όλη τη διάρκεια της ανθρωποσφαγής, μόνον ότι είχε σημασία για την τελική νικηφόρα γι' αυτούς έκβαση του πολέμου. Εάν τα βουνά, οι «Ελεύθερες περιοχές» κ.λπ. είχαν σημασία για τον πόλεμο από το μέρος της Γερμανίας, αυτή δεν υπάρχει αμφιβολία ότι θα τα είχε καταλάβει. Απόδειξη είναι, οι μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις το φθινόπωρο του 1943 και 1944. Ξέρουμε ότι όλες αυτές οι μεραρχίες του ΕΛΑΣ όπως και του Ζέρβα διαλύθηκαν και όλο το έδαφος της «Ελεύθερης Ελλάδας» πέρασε στα χέρια των Γερμανών.

Αυτά είναι τόσο απλά, που μόνον όσοι συνειδητά θέλουν να κοροϊδεύουν τον κόσμο, προσπαθούν με τρόπο να τον αφήνουν με την εντύπωση ότι αυτές τις «ελεύθερες περιοχές» την «Ελεύθερη Ελλάδα» κ.λπ. τις απελευθέρωσαν ύστερα από ηρωικές μάχες, οι αντάρτες από τους Γερμανούς.

Άλλο όμως και όχι αυτό, είναι εκείνο το γεγονός όπως γράφω πιο πάνω, και αρκεί αυτό, για να αποκαλύψει το μύθο και την απάτη.

Όσο περιορισμένες κι αν ήταν οι πολεμικές επιχειρήσεις του ΕΛΑΣ εναντίον των Γερμανών, ήταν πολεμικές επιχειρήσεις, δηλαδή σκοτώνονταν άνθρωποι. Πολλοί από τους Ελασίτες σκοτώθηκαν στις μεγάλες εκκαθαριστικές επιχειρήσεις των Γερμανών, πολλοί σκοτώθηκαν το Δεκέμβρη του '44 και αρκετοί στις μάχες με τον Ζέρβα και τις άλλες αντιεαμικές οργανώσεις. Οι αρχηγοί του ΚΚΕ πολύ συχνά αναφέρονται στο πλήθος των «νεκρών κομμουνιστών». Σ' αυτούς ασφαλώς συμπεριλαμβάνονται και οι εκατοντάδες των ομήρων που εκτελούνταν. Πάντως λίγοι ή πολλοί, σ' έναν πόλεμο που κράτησε τρία χρόνια, σκοτώθηκαν άνδρες του ΕΛΑΣ. Αλλά, όσο κι αν ψάξεις σε επίσημα κείμενα, σε ιστορίες, σε Αναμνήσεις, σε Απομνημονεύματα κλπ., δεν θα βρεις ούτε έναν νεκρό στραγηγό, συνταγματάρχη, μέραρχο, αρχηγό μεγάλης μονάδας ή κομισάριο αυτής της μονάδας, υπουργό, πολιτικό ηγέτη, κάποιον από την πνευματική αφρόκρεμα που βρισκόταν στα βουνά.

Αυτό ασφαλώς δεν έχει ξαναγίνει σε κανέναν πόλεμο μικρό ή μεγάλο και σε καμιά επανάσταση πραγματική ή ψεύτικη.

Θα το ξαναγράψουμε και θα το ξαναπούμε. Σε έναν πόλεμο που κρατάει τρία χρόνια, κανείς από την πολιτική, στρατιωτική, πνευματική ηγεσία αυτού τον πολέμου, ούτε πιάστηκε ούτε εκτελέσθηκε ούτε σκοτώθηκε στη μάχη, ούτε τραυματίστηκε ούτε πέρασε από τα κρατητήρια της Μέρλιν. Όλοι είναι σώοι και υγιείς, ούτε μία γρατσουνιά στο πρόσωπο τους. Και είναι αυτοί που με πύρινα άρθρα, με απομνημονεύματα και αναμνήσεις προβάλλουν το έργο τους για εθνική εποποιία, Νέο '21 κ.λπ., και διεκδικούν δάφνες, παράσημα, και συντάξεις.

Νέο 1821 η «καθολική κ.λπ. αντίσταση του ελληνικού λαού». Αλλά το 1821 οι πιο εκλεκτοί και πιο αγνοί αρχηγοί της επανάστασης σκοτώθηκαν στη μάχη: Διάκος, Μπότσαρης, Παπαφλέσσας, Καραϊσκάκης. Αλλά, και όλοι οι άλλοι μικροί ή μεγάλοι αρχηγοί πολεμούσαν με το ντουφέκι ή το γιαταγάνι στο χέρι, δίπλα στους άνδρες τους. Θα πείτε ότι ναι ίσως σ' αυτό να διαφέρει κάπως το «έπος της καθολικής ηρωικής εθνικής αντίστασης του '41-'44» από το 1821. Αλλά δεν έχει σημασία.

Και η Παρισινή Κομμούνα; Σ' αυτήν όλοι οι αρχηγοί της, που τα ονόματα τους είναι σε πολύ λίγους γνωστά, έπεσαν στα οδοφράγματα. Και όσοι από αυτούς διαχειρίζονταν χρήματα της Κομμούνας, για να μη δώσουν αφορμές στους δήμιους τους να τους συκοφαντίσουν για κατάχρηση, παρ' όλο που μπορούσαν να σωθούν, παραδόθηκαν με τη θέληση τους, έδωσαν λογαριασμό για ό,τι διαχειρίσθηκαν και κατόπιν πήραν τη θέση τους απέναντι στα εκτελεστικά αποσπάσματα του Θιέρσου.

Η ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΗΓΕΣΙΑ ΤΟΥ ΚΚΕ

Τα κύρια ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου, στον πόλεμο και στην κατοχή ήταν: Ζαχαριάδης, Σιάντος, Ιωαννίδης, Μιχαηλίδης, Ρούσος, Ζεύγος, Θέος, Τυρίμος, Παρτσαλίδης, Γυφτοδήμος, Βαφειάδης, Μπαρτζώτας, Στρίγγος.

Όλοι αυτοί είχαν συλληφθεί στη δικτατορία του Μεταξά. Ο χαφιεδισμός παρ' όλα τα μέτρα για την περιφρούρηση του ΚΚΕ από την «διείσδυση πρακτόρων τον ταξικού εχθρού» έκανε θραύση. Όλοι με την κατοχή της χώρας βρίσκονταν στην Ακροναυπλία, στα νησιά, στις φυλακές. Και όλοι με πολλές άλλες χιλιάδες κρατουμένων, παραδόθηκαν από την ελληνική κυβέρνηση, στις αρχές κατοχής.

Εκτός από τον Ζαχαριάδη που είχε μεταφερθεί από τις φυλακές της Κέρκυρας σε στρατόπεδα στη Γερμανία, και εκτός από τους Μηχαηλίδη και Τυρίμο που πέρασαν στην υπηρεσία της κυβέρνησης Μεταξά, όλοι οι άλλοι δραπέτευσαν. Για να γίνει δυνατόν να δραπετεύσουν αυτοί, έπρεπε να μείνουν στα στρατόπεδα και στις φυλακές οι χιλιάδες των άλλων κρατουμένων, που οι περισσότεροι εκτελέσθηκαν.

Στην Ακροναυπλία τον Απρίλη του 1941 θα μπορούσαμε να δραπετεύσουμε και οι 600 κρατούμενοι. Το απαγόρευσε η «ηγεσία». Τότε ήταν ακόμα σε ισχύ το σύμφωνο Στάλιν - Χίτλερ και πίστευαν ότι οι Γερμανοί σύμμαχοι τους θα τους άφηναν επισήμως ελεύθερους. Ο Μανούσακας αναφέρει και πολλές άλλες όμοιες περιπτώσεις που τις έζησε ο ίδιος. Φοβούνταν ότι από τυχόν αποδράσεις μελών της βάσης θα μπορούσαν να δημιουργηθούν, με τα αυστηρότερα μέτρα της φρουράς, συνθήκες που θα έκαναν δύσκολη ή αδύνατη τη δική τους απόδραση.

Όταν είχαν αρχίσει οι εκτελέσεις ομήρων όλοι ή οι περισσότεροι βρίσκονταν ακόμα στα στρατόπεδα και στις φυλακές. Κανείς ποτέ από αυτούς δεν εκτελέσθηκε. Από τους επτά που είχαν εκτελεσθεί στην Ακροναυπλία, οι τέσσερις ήταν αυτοί που θα τους εκτελούσε και η ίδια η ηγεσία. Ήταν αυτοί που είχαν από καιρό τεθεί σε απομόνωση. Ο Σεϊτανίδης, ο Θωίδης, ο Καστανιάς, και ο Τσουρτσούλης. Οι άλλοι τρεις ήταν ο Κοσκινάς, ο Μπερκέτης, και ο Αναγνωστόπουλος. Και ενώ κανείς από τα ηγετικά στελέχη του ΚΚΕ δεν εκτελέσθηκε, οι Τροτσκιστές και οι Αρχειομαρξιστές, εκτός από πολύ λίγους που είχαν κατορθώσει να δραπετεύσουν, όλοι όσοι βρίσκονταν στα στρατόπεδα, όλοι μέχρι ενός εκτελέσθηκαν.

Πρόκειται για συνεχείς συμπτώσεις; Ποιοί κατάρτιζαν τους καταλόγους εκείνων που θα εκτελούνταν για τα «ηρωϊκά κατορθώματα» του ΕΑΜ; Κανονικά πρέπει να ήταν η Γκεστάπο, ή η Καραμπινερία με την ελληνική ασφάλεια και με πρώην Κομμουνιστές καταδότες. Υπήρχαν κριτήρια και ποια; Πώς και γιατί ποτέ, σε κανέναν κατάλογο, δεν πέρασε το όνομα ηγετικού στελέχους του ΚΚΕ;

Να λένε τίποτα αυτά;

Κατόπιν ανασυγκροτούν το ΚΚΕ που είχε διαλυθεί, καταδικάζουν και την «Προσωρινή Επιτροπή» και την «παλιά Κεντρική Επιτροπή» και γίνονται η επίσημη ηγεσία του ΚΚΕ. Όταν τα Γερμανικά στρατεύματα εισβάλλουν στη Ρωσία, δημιουργούν το ΕΑΜ και αποφασίζουν τον ένοπλο αγώνα, κάτω από την ηγεσία τους φυσικά, στο εσωτερικό της χώρας για την «απελευθέρωση της χώρας» κ.λπ.

Καταφεύγουν όλοι στα βουνά για να διευθύνουν τον ένοπλο αγώνα. Γίνονται υπουργοί, στρατηγοί, αντιστράτηγοι και τρία χρόνια συνέχεια πολεμούν τους Γερμανούς, τους Ιταλούς, τους Βούλγαρους, τον Ζέρβα, άλλες αντιεαμικές οργανώσεις και μετά την κατάρρευση της Χιτλερικής Γερμανίας, τους Άγγλους και τις στρατιωτικές και αστυνομικές δυνάμεις της κυβέρνησης Παπανδρέου.

Κατόπιν η συνθηκολόγηση, η Βάρκιζα, η αμνήστευτη των αρχηγών και η παράδοση στα εκτελεστικά αποσπάσματα ή στα κάτεργα χιλιάδων οπαδών. Τα στελέχη όμως όλα σώα και υγιή. Καμμιά απώλεια. Ούτε τραύμα στις μάχες, ούτε στραμπουλίσματα στα κατσάβραχα όπου έδιναν μάχες. Ύστερα από δύο περίπου χρόνια, που με όλα τα μέσα που διέθεταν διαλαλούσαν για την «λαϊκοδημοκρατική αλλαγή που ειρηνικά συντελείται σ' όλον τον κόσμο», ξαφνικά, με μια επίθεση σε σταθμό χωροφυλακής στο Λιτόχωρο, αρχίζει ο εμφύλιος πόλεμος. Αυτός ήταν ένας πραγματικός εμφύλιος πόλεμος από τους πιο άγριους, τους πιο λυσσαλέους, τους πιο φονικούς. Χιλιάδες νεκροί στα βουνά γίνονται βορά στα όρνια ενώ στις πόλεις επιβάλλεται από την κυβέρνηση ένα καθεστώς τρόμου, βίας, αυθαιρεσίας τρισχειρότερο από αυτό που έζησε η χώρα στην κατοχή.

Τέλος ο «Δημοκρατικός Στρατός», καταρρέει, υποχωρεί και βρίσκει καταφύγιο στις «αδελφές σοσιαλιστικές» χώρες. Εκεί τον αφόπλισαν και κατόπιν τους διένειμαν σε διάφορες από αυτές τις χώρες. Το κριτήριο για την επιλογή αυτών που θα πήγαιναν στην Τασκένδη «ήταν τα μπράτσα τους». Η Τασκένδη είχε καταστραφεί από σεισμό και χρειάζονταν πολλά και γερά χέρια για να την ξαναχτίσουν.

Οι αρχηγοί του «Δημοκρατικού Στρατού», πρωθυπουργοί, υπουργοί, στρατηγοί, αρχηγοί μεραρχιών, βγήκαν και από αυτό το φρικτό μακελειό όλοι σώοι και υγιείς. Αρχηγός τώρα ήταν ο Ζαχαριάδης. Ο Σιάντος είχε πεθάνει. Μετά την ήττα, πολλοί ήταν αυτοί που περίμεναν έναν απολογισμό από την πλευρά των υπευθύνων και εν συνεχεία μια ευρύτερη συζήτηση πάνω στο τι έγινε, τι δεν έγινε, τι έπρεπε να γίνει και γιατί δεν έγινε κ.λπ. Ο «απολογισμός» έγινε δημόσια. Με έντυπα, εφημερίδες, περιοδικά, βιβλία, με λόγους σε ολομέλειες και συνέδρια, με εκπομπές του ραδιοφωνικού σταθμού της «Ελεύθερης Ελλάδας».

Τι μάθαμε; Τι έμαθαν εκείνοι που ειλικρινά περίμεναν χρήσιμα για το μέλλον διδάγματα από τον απολογισμό της υπεύθυνης πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας ενός πολέμου «εθνικοαπελενθερωτικού» «αντιφασιστικού» κ.λπ. που κράτησε 6-7 χρόνια;

Ο Σιάντος, γενικός γραμματέας του ΚΚΕ και αυθεντικός αρχηγός του ΕΑΜ, ο «γέρος τον αγώνα» «είναι πράκτορας της Ιντέλιντζες Σερβις» από τότε ακόμα που είχε προσχωρήσει στο ΚΚΕ. Ένας Πάτερ Δημήτριος του εργατικού κινήματος. Αυτά καταγγέλει ο Ζαχαριάδης. Ο ίδιος ο Ζαχαριάδης χαρακτηρίζει τον «Στρατηγό Μάρκο» (αρχιστράτηγο του «Δημοκρατικού στρατού» και Πρόεδρο της «Δημοκρατικής Κυβέρνησης») ρεμάλι, στρατιωτικό τενεκέ, δειλό, και ακόμα τον καταγγέλει ότι εν γνώσει του προωθεί σε θέσεις κλειδιά του στρατού και του «κινήματος» πράκτορες της ασφάλειας.

Ο Γυφτοδήμος, η καλύτερη πένα του ΚΚΕ, καταγγέλεται από τον Ζαχαριάδη για «πράκτορας», συλλαμβάνεται με
εντολή του (και εντολή ολόκληρης της Κ.Ε. του ΚΚΕ) από τη σοσιαλιστική αστυνομία της σοσιαλιστικής Ρουμανίας, ρίχνεται στα σοσιαλιστικά μπουντρούμια αυτής της χώρας και εκεί πεθαίνει ή δολοφονείται.

Λίγο - πολύ όλα τα μέλη της ηγεσίας αλληλοκατηγορούνται για πράκτορες, χαφιέδες, προβοκάτορες, ύποπτοι και έκφυλοι στην ιδιωτική τους ζωή.

Μετά το θάνατο του Στάλιν και την εκκαθάριση των Σταλινικών από τον Κρούτσεφ, έρχεται η σειρά του Ζαχαριάδη. Κατηγορείται πρώτα για «παραβίαση της σοσιαλιστικής νομιμότητος» κατόπιν για «αριστερή οπορτουνιστική παρέκκλιση» και τέλος για «ύποπτος πράκτορας».

Σε αυτόν τον απολογισμό, που στη βάση πήρε τη μορφή αγρίων συγκρούσεων, θέτει τέρμα η NKVD. Η ηγεσία καθαιρείται και τα μέλη της διασκορπίζονται σε διάφορες μακρινές από τις μεγάλες πόλεις περιοχές, στις σοσιαλιστικές χώρες.

Αυτοί είναι εκείνοι που αποφάσισαν και διέταξαν την προώθηση του εαμικού κινήματος σε ένοπλη πάλη. Και αυτοί οι ίδιοι στον εμφύλιο για να εξασφαλίσουν μια πόλη για την εγκατάσταση της «Δημοκρατικής Κυβέρνησης» αποφασίζουν και διατάζουν να καταληφθεί η Κόνιτσα. Η Κόνιτσα δεν καταλήφθηκε και η επιχείρηση που διέταξαν στοίχισε στο «Δημοκρατικό Στρατό» εξακόσιους νεκρούς.

Η ηγεσία πλαισιώνεται από την αφρόκρεμα της «αριστερής» διανόησης. Αυτή είχε αναλάβει την διαπαιδαγώγηση του «λαού μας» με την «εθνική λαϊκή παράδοση» κ.λπ. Και αυτή, όπως ολόκληρη η στρατιωτική και πολιτική ηγεσία, βγήκαν από τον τρομακτικό κατακλυσμό που γνώρισε η χώρα δίχως να βραχούν ούτε τα παπούτσια τους.

Η «νέα εθνική εποποιία», η «ηρωική καθολική αντίσταση τον λαού», «η κλεφτουριά», «το νέο '21», είναι μύθος, ένας
ακόμα μύθος, για να κρατούν τις εργαζόμενες μάζες δεμένες στο άρμα των εκμεταλλευτών. Και αυτόν το μύθο τον έχουν προπαντός ανάγκη εκείνοι που όπως οι «παίδες» της Αγίας Γραφής βγήκαν και αυτοί σώοι από το τρομαχτικό καμίνι δυο πολέμων που διηύθυναν δίχως να τσουρουφλισθεί από τη φωτιά ούτε μια τρίχα από τα μαλλιά τους.

Ίσως τουλάχιστον για ορισμένους από αυτούς τονς απίθανα τυχερούς να υπάρχει στο βάθος ένα αίσθημα ενοχής.

ΟΙ ΔΙΕΘΝΙΣΤΕΣ

Ο αριθμός των διεθνιστών στο δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο ήταν ελάχιστος και όλοι ήταν απλοί μαχητές της σειράς, δίχως ηχηρά ονόματα. Εκτός από τα σοσιαλιστικά και κομμουνιστικά κόμματα που απ' αρχής πέρασαν στην υπηρεσία του ιμπεριαλιστικού πολέμου και όλες οι έξω ή μέσα σε αυτά οργανώσεις, ομάδες, τάσεις, με το πρόσχημα της «υπεράσπισης της ΕΣΣΔ» ή του «μαζικού κινήματος αντίστασης» πρόσφεραν και αυτές το «κατά δύναμη» στην αλληλοσφαγή των λαών. Οι πιο γνωστές απ' αυτές τις οργανώσεις ήταν η 4η Διεθνής, το Γραφείο του Λονδίνου, η τάση Πιβέρ.

Η οργάνωση μας ήταν μία από τις λίγες οργανώσεις ή τάσεις που στάθηκε πιστή στις ιδέες της και ακλόνητη εναντίον του ρεύματος. Από την πρώτη στιγμή της κήρυξης του πολέμου διακήρυξε ότι κι αυτός ο πόλεμος είναι ό,τι και ο πρώτος, πόλεμος ανάμεσα σε χορτάτους και σε πεινασμένους ληστές για το ξαναμοίρασμα του κόσμου, ότι ο δήθεν αντιφασιστικός χαρακτήρας αυτού του πολέμου δεν ήταν παρά απάτη και ότι το καθήκον της εργατικής τάξης παντού δίχως καμμία εξαίρεση σε όλες τις χώρες ήταν η μετατροπή αυτών των αδελφοκτόνων ανάμεσα στους λαούς πολέμους σε πόλεμο των λαών εναντίον των κυβερνήσεων τους και για την ανατροπή του καπιταλιστικού καθεστώτος.

Τα μέλη της ομάδας μας αγωνίστηκαν γι' αυτές τις ιδέες με πίστη, αφοσίωση και περιφρόνηση του κινδύνου, ενάντια στο ρεύμα, μέσα στις εφιαλτικές συνθήκες της κατοχής, όπου ο θάνατος ενέδρευε σε κάθε μας βήμα. Πιστεύαμε ακράδαντα ότι, αργά ή γρήγορα, θα αφυπνίζονταν η συνείδηση των σφαζομένων μεταξύ τους αδελφών εργατών, για τα συμφέροντα των εκμεταλλευτών τους. Περιμέναμε από μέρα σε μέρα να ακουστεί η τρομακτική για τους εκμεταλλευτές και τους τυράννους στεντόρια φωνή της επανάστασης.

Η ομάδα μας είχε ύστερα από μια μακρά σειρά φραξιονιστικών αγώνων στο χώρο της αριστεράς συγκροτηθεί σε αυτόνομη οργάνωση από το 1934.

Διαχωρίσθηκε αυστηρά απ' όλες τις άλλες οργανώσεις, ομάδες, τάσεις, θεωρητικά και οργανωτικά πολιτικά και ηθικά. Εν όψει του επερχόμενου πολέμου είχε συγκεντρώσει στις γραμμές της με μια αυστηρή επιλογή, μαχητές αποφασισμένους να πεθάνουν για τις ιδέες τους.

Όλοι στάθηκαν στο ύψος των γεγονότων και πιστοί στο καθήκον τους. Οι περισσότεροι απ' αυτά τα βασικά μας στελέχη είναι σήμερα νεκροί. Άλλοι εκτελέστηκαν από τις αρχές Κατοχής, άλλοι πέθαναν στα στρατόπεδα και στις φυλακές, άλλοι αυτοκτόνησαν και άλλοι, οι περισσότεροι, σφαγιάσθηκαν από τους φονιάδες της ΟΠΛΑ.

Από το πλήθος των εντύπων (εφημερίδες, προκηρύξεις, φεϊγβολάν κ.λπ.) που κυκλοφόρησε η οργάνωση μας στον πόλεμο και στην κατοχή, δεν βρίσκεται σήμερα τίποτα.

Όσοι είχαν κάτι απ' αυτά στα χέρια τους, φρόντισαν να τα εξαφανίσουν κατά την διάρκεια των πογκρόμ που είχε εξαπολύσει τον Δεκέμβρη το ΚΚΕ εναντίον των επαναστατών διεθνιστών, και κατά την διάρκεια των ερευνών σε πολιτές και σπίτια από την πολιτοφυλακή και την ΟΠΛΑ. Σ' όποιον έβρισκαν οποιοδήποτε τέτοιο έντυπο, η ποινή ήταν άμεσος θάνατος.

Δημοσιεύουμε ένα απόσπασμα από τον πρόλογο που γράψαμε τον Απρίλιο του 1945 στη μπροσούρα του Λένιν «Οι Σοσιαλιστές και ο Πόλεμος». Αρκεί αυτό για να δείξει την πολιτική και τη δράση της οργάνωσης μας στον πόλεμο και στην κατοχή:

«...οι εργάτες πρέπει με πολύ προσοχή να μελετήσουν τη μπροσούρα του Λένιν «οι σοσιαλιστές και ο πόλεμος». Κάθε λέξη της διατηρεί και σήμερα όλη της την αξία. Απ' αυτήν τη μελέτη όλοι οι εργάτες των οποίων η συνείδηση δεν έχει διαφθαρεί από το εθνικιστικό δηλητήριο θα πεισθούν ότι τίποτε που να επιβάλλει μία διαφορετική στάση της εργατικής τάξης απέναντι στον πόλεμο δεν έχει αλλάξει από το 1914. Ότι όπως και τότε, έτσι και σήμερα, ο πόλεμος είναι πόλεμος ανάμεσα σε χορτάτους και σε πεινασμένους ληστές για το ξαναμοίρασμα του κόσμου. Ότι το καθήκον της εργατικής τάξης είναι και σήμερα να επωφεληθεί απ' αυτήν τη σύγκρουση των δημίων της, και από τις δυσκολίες που δημιουργεί γι' αυτούς ο πόλεμος, για να τους ανατρέψει και να τους ρίξει στο χάος που οι ίδιοι είχαν ανοίξει... ότι το νέο σ' αυτόν τον πόλεμο είναι η προδοσία της σοβιετικής γραφειοκρατίας και των κομμουνιστικών κομμάτων και η μεγαλύτερη εξαχρείωση των αρχηγών των σοσιαλδημοκρατικών και κομμουνιστικών κομμάτων. Οι εργάτες που διατηρούν απλώς υγιές το ταξικό τους ένστικτο θα πειστούν από τα λόγια του Λένιν και θα πείθονται κάθε μέρα από την ίδια τους την πείρα ότι όλα όσα λέγονται και γράφονται για τη μεταπολεμική ασφάλεια του κόσμου, για τη δημοκρατία, για τις κοινωνικές μεταρρυθμίσεις, για την ειρηνική και με δόσεις εισαγωγή του σοσιαλισμού δεν είναι παρά απάτη και μόνον απάτη. Μόνον η προλεταριακή επανάσταση μπορεί να εξασφαλίσει την ειρήνη του κόσμου και το ψωμί των μαζών, να επανορθώσει τις αδικίες και να ανοίξει το δρόμο στη σοσιαλιστική ευτυχία της ανθρωπότητας».

Ο ηττημένος του δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, δεν ήταν ο φασισμός που ήδη είχε κατακλύσει, με τη μια ή την άλλη μορφή, το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη.

Ο βαριά ηττημένος αυτού του πολέμου ήταν η Επανάσταση. Και αυτή ήταν η ειδική αποστολή της εθνικής Αντίστασης.

Δίκαια επιτέλους και στην Ελλάδα αναγνωρίζεται επίσημα το σωτήριο για την εκμεταλλευτική κοινωνία, έργο της.

Α. ΣΤΙΝΑΣ, 1983